Το πρωταπριλιάτικο ψέμα

Το πρωταπριλιάτικο ψέμα, έχει τις ρίζες του στον 15ο αιώνα και που τελικά επικράτησε τις μέρες μας και έχει γίνει πλέον έθιμο. Το πρωταπριλιάτικο ψέμα ξεκίνησε αρχικά από την Γαλλία, στην οποία για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα η πρώτη του Απρίλη είχε καθιερωθεί ως πρωτοχρονιά. Έτσι ενώ όλη η άλλη Ευρώπη την πρωτοχρονιά την γιόρταζε την 1 Ιανουαρίου, οι Γάλλοι, ήταν οι μοναδικοί που ξεχώριζαν, και την γιόρταζαν την 1 Απρίλη. Όταν το 1564 ο βασιλιάς Κάρολος θ' αποφάσιζε να το αλλάξει, καθιερώνοντας ως πρώτη του έτους την 1 Ιανουαρίου, συνάντησε έντονες αντιδράσεις από ορισμένους ένθερμους οπαδούς του εθίμου, οι οποίοι επέμεναν σε πείσμα όλων των άλλων να γιορτάζουν σαν πρωτοχρονιά την Πρωταπριλιά. Οι άλλοι που δέχτηκαν την αλλαγή πείραζαν τους «παραδοσιακούς» με κάλπικα πρωτοχρονιάτικα δώρα και πιπεράτα ψέματα.
Αλλη εκδοχή είναι η εξής: Οι Γάλλοι πάλι ονόμαζαν το πρωταπριλιάτικο ψέμα «ψάρι του Απρίλη» και η εξήγηση είναι, ότι οι Κέλτες λόγω του καλού καιρού άρχιζαν το ψάρεμα την πρώτη Απριλίου. Όμως συχνά η φτωχή ψαριά διέψευδέ τις ικανότητες τους, και οι ψαράδες γύριζαν στα σπίτια τους μ' άδεια τα χέρια, αλλά με την φαντασία να οργιάζει και να διηγούνται πολλά ψεύτικα συμβάντα κατά τις ημέρες που ψάρευαν.
Για κάποιους πάλι, οι πρωταπριλιάτικες φάρσες οφείλουν την ύπαρξή τους στη γιορτή της «Kοροϊδίας και του Ξεγελάσματος» της ρωμαϊκής Θεάς «Bένους Aπρίλις», δηλαδή της Aπριλίου Aφροδίτης, που έδινε το έναυσμα για απελευθέρωση του πνεύματος ταυτόχρονα με την οργιώδη απελευθέρωση της φύσης...

ENA ΜΕΓΑΛΟ ΨΕΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟΥ

Το 1938, ο αμερικανός ηθοποιός Όρσον Γουέλς, μόλις 23 χρόνων τότε, είχε αναλάβει την παρουσίαση θεατρικών έργων και μυθιστορημάτων, ειδικά διασκευασμένων για το ραδιόφωνο. Εργαζόταν στην εταιρεία CBS στη Νέα Υόρκη και παρουσίαζε μαζί με τους ηθοποιούς του θεάτρου Μέρκιουρι, που είχε ιδρύσει ο ίδιος, τις εκπομπές αυτές, ενσαρκώνοντας από ραδιοφώνου τους ήρωες μιας διαφορετικής ιστορίας κάθε φορά. Το 1938, ο Γουέλς διέκοψε την κανονική ροή του προγράμματος και άρχισε να μεταδίδει ένα έκτακτο δελτίο ειδήσεων στο οποίο περιέγραφε, σε απευθείας μετάδοση, την εισβολή εξωγήινων από τον πλανήτη Άρη στην πολιτεία του Νιού Τζέρζι, στις ΗΠΑ. Η εισβολή, βέβαια, δεν υπήρξε ποτέ. Ήταν μια έμπευση του Γουέλς, βασισμένη στο μυθιστόρημα του Άγγλου συγγραφέα Χ. Τζ. Γουέλς «Πόλεμος των Κόσμων». Χιλιάδες ακροατές όμως, που δεν κατάλαβαν ότι η είδηση ήταν ψεύτικη, πανικοβλήθηκαν, προκαλώντας μαζική υστερία στις βορειοανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ.

Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα «ψέματα» στην ιστορία του ραδιοφώνου, που οφείλονταν κυρίως στο υποκριτικό ταλέντο του Όρσον Γουέλς, ο οποίος, παρεπιπτόντως, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους ηθοποιούς και σκηνοθέτες, στην ιστορία του κινηματογράφου.

ΛΕΥΚΑ ΨΕΜΑΤΑ

Τα 'λευκά' ψέματα είναι μια υποκατηγορία που φαινομενικά δεν έχουν κανέναν αρνητικό αντίκτυπο. Είναι μικρά ψέματα που κάποιος μπορεί να πει, στη πλειοψηφία για να αποφύγει μια άβολη ή άχαρη κατάσταση. Παράδειγμα: Όταν ένα παιδί δεν έχει φάει για μεσημέρι και η μητέρα του το ρωτάει αν έχει φάει και απαντάει "Ναι, έχω φάει" με σκοπό να βγει να παίξει. Τα λευκά ψέματα στην πραγματικότητα απέχουν πολύ λίγο από τα ψέματα. Η γνώση ότι κάποιος λέει τέτοιου είδους ψέματα τελικά δημιουργεί την ίδια έλλειψη εμπιστοσύνης από το κοινωνικό σύνολο.

Bullshitting

Στο μικρό δοκίμιο On Bullshit o Χάρυ Φράνκφουρτ διαφοροποιεί την έννοια του ψέματος από αυτή του bullshitting, ελληνιστί 'μαλακίες'. Σύμφωνα με τον Χάρυ Φράνκφουρτ λοιπόν, όποιος λέει ψέματα έχει στο μυαλό του πάντα την έννοια της αλήθειας. Αντιθέτως ο bullshitter δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την αλήθεια και μπορεί να πει κάποια πρόταση μόνο και μόνο για να δώσει μια εντύπωση της πραγματικότητας - μπορεί να είναι αληθής ή ψευδής βέβαια. Παράδειγμα: Όταν κάποιος, έπειτα από πίεση σε ένα θέμα που δεν τον ενδιαφέρει καθόλου και δεν πρόκειται να ασχοληθεί, λέει μια άποψη για ένα θέμα μόνο για να ευχαριστήσει τον συνομιλητή του ώστε να σταματήσει να τον πιέζει.