Η Αφρική είναι η τρίτη σε έκταση ήπειρος της γης. Με έκταση 31.000.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της στην τροπική ζώνη. Είναι η ήπειρος των μεγάλων ερήμων, των τροπικών χωρών και της μαύρης φυλής.
Ο πληθυσμός της διπλασιάστηκε τα τελευταία 25 χρόνια και έχει φτάσει σήμερα τα 555 εκατομμύρια κατοίκους. Αποτελείται από 1000 περίπου εθνικές ομάδες που έχουν διαφορετική γλώσσα, θρησκεία, διαφορετικά ήθη και έθιμα και διαφορετικό πολιτισμό. Το 80% περίπου των κατοίκων της ανήκουν στη μαύρη φυλή.
Η κατανομή του πληθυσμού παρουσιάζει μεγάλη ανισότητα. Ορισμένες περιοχές είναι πολύ πυκνοκατοικημένες, ενώ άλλες είναι πολύ αραιοκατοικημένες. Από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές είναι η Μεσογειακή παράλια ζώνη, μεγάλο μέρος των κρατών της Δυτικής Αφρικής, οι περιοχές των Μεγάλων Λιμνών και οι ορεινές περιοχές της Ανατολικής Αφρικής, ενώ η Σαχάρα, η Καλαχάρι και τα πυκνά δάση του Κονγκό είναι αραιοκατοικημένες περιοχές, πολλές χωρίς καν μόνιμο πληθυσμό.
Οι βασικές μονάδες της αφρικανικής κοινωνίας ήταν -και είναι ακόμη κατά ένα μεγάλο ποσοστό_ οι εθνικές ομάδες: φυλές οι λαοί που ανέρχονται σε 3.000 περίπου. Οι περισσότερες δεν είναι πολιτικά ή οικονομικά ανεξάρτητες κοινωνικές μονάδες, αλλά μάλλον ομάδες με κοινή πολιτιστική παράδοση και συνείδηση, βασιζόμενη κυρίως στη γλώσσα και τη θρησκεία τους. Τα όρια μεταξύ τους δεν είναι συνήθως πολύ σαφώς καθορισμένα, έτσι η κατάταξη των λαών αυτών γίνεται με βάση τη γλώσσα τους και το γενικότερο πολιτιστικό τους πλαίσιο.
Έχουν γίνει πολλές απόπειρες ταξινόμησης των πολιτιστικών περιοχών της Αφρικής. Οι γνωστότερες είναι των Αμερικανών ανθρωπολόγων Μέλβιλ Χέρσκοβιτς και η νεότερη του Μάρντοκ, βασισμένες σε διαφορετικά κριτήρια. Αν εξαιρέσουμε τη Βόρεια Αφρική, οι κυριότερες πολιτιστικές περιοχές είναι σε γενικές γραμμές η Δυτική, η Κεντροδυτική, η Ανατολική και η κεντρική και Νότια Αφρική.
Δυτική Αφρική:
Περιλαμβάνει δύο κυρίως ζώνες, τη σαβάνα κατά μήκος της παραμεθόριας περιοχής της Σαχάρας και τη ζώνη των τροπικών δασών κατά μήκος των ακτών του Ατλαντικού (δυτικά). Οι περιοχές αυτές παράγουν διάφορα γεωργικά προϊόντα, ανάλογα με το έδαφος και το κλίμα τους. Υπάρχει επίσης ανεπτυγμένη κτηνοτροφία (βοοειδή, άλογα), εγχώρια βιοτεχνία (ιδίως επεξεργασία μετάλλων και βυρσοδεψία, ξυλογλυπτική, αγγειοπλαστική κλπ.) για εγχώρια κατανάλωση και εξωτερικό εμπόριο. Τα δάση και οι παραλιακές περιοχές έχουν πλούσια κοιτάσματα βωξίτη, διαμαντιών και χρυσού.
Κεντροδυτική Αφρική:
Γεωγραφικά η Κεντροδυτική Αφρική μπορεί να θεωρηθεί ως μια προς Ανατολάς προέκταση της Δυτικής Αφρικής. Στα βόρεια βρίσκονται οι σαβάνες του Τσαντ, το Ουμπάνγκι και το Σουδάν, που απλώνονται ως τον Νείλο και στον Νότο η δασώδης περιοχή του Κονγκό. Περιλαμβάνει ένα μωσαϊκό εθνοτήτων. Άραβες στον Βορρά, Πυγμαίους στο Κονγκό και στην Γκαμπόν, πληθυσμούς που ομιλούν γλώσσες σουδανικές και Μπαντού στις νοτιότερες περιοχές. Η οικονομία βασίζεται κυρίως στη γεωργία.
Ανατολική Αφρική:
Περιλαμβάνει πολλές οικολογικές και πολιτιστικές περιοχές. Στα βόρεια και τα ανατολικά είναι το αυχμηρό Σουδάν και η Σομαλία με τα Αιθιοπικά Υψίπεδα ανάμεσα τους. Στις κεντρικές περιοχές της βρίσκονται τα εύφορα εδάφη των Μεγάλων Λιμνών (Βικτωρίας, Αλβέρτου, Ταγκανίκα και Νυάσα) και οι ορεινές περιοχές των οροσειρών της Κένυα και του Κιλιμάντζαρο. Την υπόλοιπη έκταση καταλαμβάνει η σαβάνα με το βύθισμα της κοιλάδας του Μεγάλου Ριφτ, που εκτείνεται από Βορρά προς Νότο. Οι πυκνοκατοικημένες περιοχές είναι τα εύφορα υψίπεδα που παράγουν κυρίως βαμβάκι και καφέ. Ανεπτυγμένη είναι επίσης και η κτηνοτροφία.
Κεντρική και Νότια Αφρική:
Η Κεντρική και Νότια Αφρική μπορεί να θεωρηθεί ως μια μεγάλη ενιαία πολιτισμική περιοχή. Αποτελείται κατά το μεγαλύτερο μέρος από χλοερές και άνυδρες σαβάνες. Στα βορειοδυτικά βρίσκονται οι παρυφές των δασών του Κονγκό, το νοτιοδυτικό τμήμα είναι πολύ άνυδρο, ενώ τα παράλια της Νότιας Αφρικής και της Μοζαμβίκης είναι πιο εύφορα κι έχουν κατά το μεγαλύτερο μέρος κλίμα Μεσογειακό.
Η γλωσσολογική κατάταξη παρουσιάζει επίσης πολλές δυσκολίες. Αμφισβητείται ακόμη και ο ακριβής αριθμός των γλωσσών. Οπωσδήποτε είναι γνωστό ότι υπάρχουν 1.000 τουλάχιστον διαφορετικές γλώσσες.
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη και ορθότερη κατάταξη του Αμερικάνου γλωσσολόγου Τζόζεφ Γκρήνμπεργκ -που βασίζεται μάλλον στις αρχές της γλωσσολογικής ανάλυσης των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών παρά σε γεωγραφικά, φυλετικά ή άλλα μη-γλωσσολογικά κριτήρια
οι κυριότερες οικογένειες των αφρικανικών γλωσσών είναι οι ακόλουθες: Η Νιγηρο-Κορντοφανιακή, η Νειλο-Σαχαρική, η Χαμιτο-Σημιτική, η Χόισαν και η Αυστρονησιακή (Μαλαιο-Πολυνησιακή).
Υπάρχουν όμως και μερικές διαδεδομένες γλώσσες του εμπορίου και linguas francas που χρησιμοποιούνται ως κοινές γλώσσες, όπως η Αγγλική, η Γαλλική, η Αραβική και άλλες γλώσσες των πρώην αποικιακών δυνάμεων. Ανάμικτες κοινές γλώσσες είναι και η Σουαχίλι (που χρησιμοποιείται ευρύτατα στην Ανατολική Αφρική) και διάφοροι τύποι της Κρίο και Πίτζιν (ανάμικτες γλώσσες, διαδεδομένες πολύ στην Δυτική Αφρική), οι Χάουσα και το Φουλάνι στις ζώνες της σαβάνας και η Φάναγκαλο (ή Φάνακαλο) στη Νότια Αφρική, η οποία είναι μίγμα Αγγλικής και τοπικών γλωσσών Μπαντού.
Οι περισσότερες αφρικανικές γλώσσες δεν διαθέτουν ιθαγενείς τύπους γραφής, μολονότι σήμερα οι κυβερνήσεις και οι ιεραποστολές τις έχουν αναγάγει σε γραπτές γλώσσες. Πολλές αφρικανικές γλώσσες (όπως η Σουαχίλι) γράφονται επί αιώνες με αραβική γραφή. Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις, με λαούς που επινόησαν οι ίδιοι τη γραφή τους.
Οι ντόπιες θρησκείες έχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Όλες αναφέρονται σ' ένα Υπέρτατο Ον, τον Δημιουργό Θεό, πέρα από την ανθρώπινη νόηση, που ανάλογα με τις περιπτώσεις, έχει διαφορετική μορφή ή γένος (ανδρική ή γυναικεία υπόσταση ή πανταχού παρούσα ορατή μορφή). Οι πιο σημαντικές "πνευματικές" δυνάμεις συνδέονται συνήθως με αντικείμενα ή όντα με τα οποία οι άνθρωποι έρχονται σε καθημερινή επαφή ή τα γνωρίζουν από παλαιά. Έτσι, υπάρχουν πολλά είδη πνευμάτων του αέρα, της γης, των ποταμών κλπ. Αλλά και πρόγονοι που θεωρούνται ως ημίθεοι κια μυθικοί ήρωες, οι οποίοι οδήγησαν τους ανθρώπους στη χώρα που βρίσκονται τώρα και ίδρυσαν την κοινωνία όπως εμφανίζεται σήμερα.
Οι θρησκευτικοί λειτουργοί στις περισσότερες αφρικανικές κοινωνίες είναι ιερείς, οι πρεσβύτεροι εκπρόσωποι της γενιάς ή της φατρίας, βροχοποιοί, μάντεις, προφήτες και άλλοι, που είναι υπεύθυνοι για τη σωστή τέλεση των θρησκευτικών υποχρεώσεων και των τελετουργιών μόνο των μελών ή των κοινωνικών ομάδων των οποίων προΐστανται.
Κεντρικό στοιχείο κάθε ντόπιας αφρικανικής θρησκείας είναι η κοσμολογία της -όπου αναφέρονται οι απαρχές της φυλής και οι πρώτες μεταναστεύσεις της και εξηγούνται τα βασικά ιδεολογικά προβλήματα κάθε πολιτισμού, όπως γιατί υπάρχει θάνατος, η φύση της κοινωνίας, η σχέση ανδρών και γυναικών, ζωντανών και νεκρών κλπ. Οι κοινωνικές αξίες εκφράζονται τυπικά στους μύθους, τους θρύλους, στις λαϊκές παραδόσεις και στα αινίγματα, που συχνά κρύβουν κοινωνιολογικά και ιστορικά νοήματα, τα οποία δεν διακρίνει εύκολα ο ξένος.
Στο παρελθόν ήταν πολύ διαδεδομένη η πίστη στη μαγεία, που εξηγούσε ή συγκρατούσε τις κακοτυχίες των ανθρώπων. Σήμερα, αν και η πίστη στη μαγεία έχει κάπως υποχωρήσει, εξακολουθεί να ασκεί σημαντική επιρροή τόσο στην ύπαιθρο όσο και στις αστικές περιοχές.
Η Αφρική είναι βασικά γεωργική ήπειρος και η γεωργία αποτελεί τη βασική πηγή εσόδων για πολλές χώρες. Παρ' όλα αυτά η γεωργία εξακολουθεί να γίνεται στις πιο πολλές χώρες με εντελώς πρωτόγονο τρόπο. Από τον κανόνα αυτό ξεφεύγουν, σε μεγάλο βαθμό, μερικές από τις μεσογειακές χώρες, καθώς και οι χώρες της νότιας Αφρικής, που έχουν αναπτύξει σημαντικά μερικούς κλάδους της βιομηχανίας.
Βασικά γεωργικά προϊόντα είναι το σιτάρι, που καλλιεργείται μόνο στις χώρες τις μεσογειακές, το καλαμπόκι, που καλλιεργείται εκτός από τις μεσογειακές χώρες και στη Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία, το ρύζι, το ζαχαροκάλαμο, η κασάβα από την οποία στην Αφρική παράγεται το 43% της παγκόσμιας παραγωγής, χουρμάδες (το 44% της παγκόσμιας παραγωγής), κόκκος (το 78% της παγκόσμιας παραγωγής), αράπικα φιστίκια (το 29% της παγκόσμιας παραγωγής), το κακάο (το 67% της παγκόσμιας παραγωγής), μπαμπάκι, καουτσούκ, και πολλά άλλα προϊόντα.
Η γεωργία της Αφρικής παρουσιάζει μερικές ιδιομορφίες, που ήρθαν σαν αποτέλεσμα της μακροχρόνιας κατοχής των εδαφών της από τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες. Η γεωργία έχει αναπτυχθεί μόνο γύρω από μερικές ζώνες, κυρίως γύρω από τα ποτάμια που μπορούσαν να αποτελέσουν και τους δρόμους επικοινωνίας, ενώ το υπόλοιπο της ηπείρου είναι σχεδόν τελείως ακαλλιέργητο.
Ακόμη, οι Ευρωπαίοι δεν ενδιαφέρθηκαν να αναπτύξουν τη γεωργία στην Αφρική. Δημιούργησαν τις λεγόμενες μονοκαλλιέργειες, που σημαίνει ότι σε εκατομμύρια στρέμματα καλλιεργούν μόνο ένα είδος φυτού. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν η Νιγηρία και η Σενεγάλη με τα φιστίκια, όπου είναι σχεδόν το μοναδικό προϊόν της χώρας, ακόμη η Γκάνα και η Ακτή του Ελεφαντόδοντου, που η μοναδική τους καλλιέργεια είναι ο καφές.
Οι μονοκαλλιέργειες αυτές έχουν σαν αποτέλεσμα να μη μπορούν να αναπτυχθούν τα νέα Αφρικανικά κράτη με τον τρόπο και το ρυθμό που θα ήθελαν. Αρκεί να αναφερθεί μόνο το γεγονός ότι, αν μια χρονιά, για οποιονδήποτε λόγο, πάθει η παραγωγή τους κάποια καταστροφή, οι χώρες αυτές χάνουν τελείως το εισόδημα που έχουν και απειλούνται από πλήρη αφανισμό.
Το γεγονός αυτό αποχτά ιδιαίτερη σημασία, αν σκεφτεί κανείς ότι σε πολλές αφρικανικές χώρες με τη γεωργία ασχολούνται πάνω από το 70% του πληθυσμού, ενώ σε μερικές χώρες το ποσοστό αυτό φτάνει και το 85%.
Το υπέδαφος της Αφρικής είναι πολύ πλούσιο και έχει όλων των ειδών τα μεταλλεύματα.
Στις βόρειες περιοχές της Αφρικής και συγκεκριμένα στις χώρες γύρω από τη Σαχάρα υπάρχουν τεράστια αποθέματα πετρελαίου. Στο νότο, αντίθετα, βγαίνει το 98% της παγκόσμιας παραγωγής διαμαντιών και το 77% της παγκόσμιας παραγωγής του χρυσού. Από την άποψη αυτή κανονικά η αφρικανική ήπειρος θα έπρεπε να είναι η πιο πλούσια στον κόσμο.
Η παραγωγή κοβαλτίου στη Δημοκρατία του Κογκό, στο Μαρόκο και στη Ζάμπια φτάνει το 75% της παγκόσμιας παραγωγής, ενώ το χρώμιο, που βγαίνει στη Ροδεσία και στη Νότιο Αφρική αντιπροσωπεύει το 55% της παγκόσμιας παραγωγής.
Ανάμεσα στα άλλα ορυκτά αξίζει να αναφερθούν τα φωσφορούχα άλατα που δεν είναι δυνατό να υπολογιστούν. Στο σημείο αυτό αρκεί να αναφέρουμε ότι η Αφρική, παρόλη την τεράστια παραγωγή φωσφορικών αλάτων από τα οποία παράγονται φωσφορικά λιπάσματα, είναι στην τελευταία θέση από τις άλλες ηπείρους στη χρησιμοποίηση των λιπασμάτων αυτών.
Παράγονται ακόμη σε μεγάλες ποσότητες μαγγάνιο, χαλκός, βωξίτης, μόλυβδος, ψευδάργυρος, βανάδιο, κασσίτερος, μαρμαρυγίας, γραφίτης, σίδηρος, τιτάνιο και αμίαντο.
Το μόνο που δεν υπάρχει στην Αφρική είναι το κάρβουνο. Την έλλειψη αυτή την αναπληρώνει και με το παραπάνω η παρουσία του πετρελαίου. Ακόμη στις ενεργειακές πηγές της ηπείρου θα πρέπει να αναφερθούν και οι τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης της υδροηλεκτρικής ενέργειας, παρ' όλες τις ιδιομορφίες που παρουσιάζει η μορφολογία του εδάφους της Αφρικής. Έτσι, παρ' όλο ότι η Αφρική έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα από τα πιο πολύτιμα προϊόντα του υπεδάφους, είναι πάρα πολύ καθυστερημένη οικονομικά χώρα με μερικές ίσως εξαιρέσεις που παρουσιάζουν ορισμένες χώρες. Αλλά και αυτές οι εξαιρέσεις έρχονται να τονίσουν τη μεγάλη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στις διάφορες χώρες.
Ανάλογη με την οικονομική ανάπτυξη είναι και η συγκοινωνία. Το σιδηροδρομικό δίκτυο φτάνει τις 88.000 χιλιόμετρα, από τα οποία όμως μόνο τα 12.500 χιλιόμετρα έχουν κανονικό φάρδος, ενώ τα υπόλοιπα είναι στενά. Το σιδηροδρομικό δίκτυο είναι κυρίως μακρινών αποστάσεων, δηλ. δε διακλαδίζεται στο εσωτερικό των χωρών.
Το οδικό δίκτυο φτάνει τα 1.500.000 χιλιόμετρα από τα οποία μόνο τα 100.000 είναι ασφαλτοστρωμένα και αυτά είναι συγκεντρωμένα κυρίως σε μερικές περιοχές του νότου και της δύσης.
Σημερινά Αφρικανικά κράτη
Το μοναδικό κράτος που είχε παραμείνει σαν ανεξάρτητο ήταν η Λιβερία και αυτό γιατί πολλοί από τους μεγάλους τότε εφοπλιστές ήθελαν να δημιουργήσουν ένα κράτος στη σημαία του οποίου θα ναυτολογούσαν τα καράβια τους και δε θα πλήρωναν καθόλου φόρο. (Το καθεστώς αυτό εξακολουθεί να ισχύει ακόμη και σήμερα με αποτέλεσμα η Λιβερία να είναι μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές δυνάμεις στον κόσμο).
Ανεξάρτητη ακόμη ήταν και η Αβησσυνία. Μετά το τέλος του δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου σαν ανεξάρτητα κράτη ήταν, εκτός από τα δυο παραπάνω που αναφέρθηκαν η Αίγυπτος και η Λιβύη. Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να δημιουργούνται συνεχώς καινούρια κράτη. Σήμερα ελάχιστα μέρη της Αφρικής βρίσκονται κάτω από ξένη κυριαρχία.
Όταν παραπάνω αναφέρθηκε ότι στην Αφρική δημιουργήθηκαν καινούρια κράτη, δεν αποτελεί καθόλου υπερβολή. Κανένα από τα κράτη αυτά δεν υπήρχε πριν. Συνήθως το κάθε κράτος, που έχει δημιουργηθεί, αντιπροσωπεύει και μια βασική φυλή και μερικές πιο μικρές. Μερικές όμως από τις μεγάλες φυλές της Αφρικής δεν αποτελούν ένα κράτος, αλλά τελείως τεχνητά έχουν μοιραστεί ανάμεσα σε μερικά κράτη. Το αποτέλεσμα είναι ότι στο ένα κράτος η φυλή είναι πλειοψηφία στο άλλο είναι μειοψηφία.
Αυτό προκαλεί πάντα μεγάλες φυλετικές αναταραχές με αποτέλεσμα κάθε τόσο να ξεσπούν άγριοι τοπικοί πόλεμοι, που καταστρέφουν την αδύνατη οικονομία των χωρών αυτών. Απόδειξη αποτελεί το παλιό Βελγικό Κογκό, η σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό που ύστερα από πολλούς και άγριους εμφύλιους πολέμους, σήμερα διοικείται από μια μεταβατική κυβέρνηση.
Παρόλα αυτά τα νέα Αφρικανικά κράτη αρχίζουν μέσα από χίλιες δυο δυσκολίες που κληρονόμησαν από την πολύχρονη αποικιοκρατία, να βρίσκουν αργά και βασανιστικά το δικό τους δρόμο ανάπτυξης. Έτσι, σήμερα, στην Αφρική είναι δυνατό να συναντήσει κανείς κράτη που έχουν ακόμη καθαρά φεουδαρχική οικονομία και διάρθρωση, ενώ άλλα ακολουθούν καθαρό σοσιαλιστικό δρόμο ανάπτυξης.
Δε λείπουν φυσικά και οι χώρες εκείνες που βρίσκονται κάτω από μια νέα μορφή αποικιοκρατίας, τη νεοαποικιοκρατία, όπως ονομάζεται, που σημαίνει ότι, ενώ είναι φαινομενικά ελεύθερα, στην ουσία εξαρτώνται άμεσα, τόσο οικονομικά, όσο και πολιτικά, από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Γενικά, όμως, τα κράτη της Αφρικής ανήκουν στο χώρο των αδέσμευτων κρατών. Κάθε χρόνο τα κράτη αυτά αποκτούν όλο και μεγαλύτερη πολιτική δύναμη και κάνουν την παρουσία τους όλο και πιο αισθητή σε ολόκληρο τον κόσμο.
Σήμερα, στον Ο.Η.Ε., τα Αφρικανικά κράτη αποτελούν τεράστια δύναμη και κανένα σχεδόν ψήφισμα δεν είναι δυνατό να παρθεί, αν δεν το υποστηρίξουν το Αφρικανικά κράτη. Ιδιαίτερα αποφασιστική ήταν η συμπαράσταση στον Ο.Η.Ε. των Αφρικανικών κρατών στο θέμα της Κύπρου και στην αποφασιστική καταδίκη της Τουρκίας για την επέμβασή της και την κατάληψη μεγάλου μέρους του νησιού.
Αφού φτάσατε μέχρι το τέλος απολαύστε τα παρακάτω τραγούδια, γιατί διάβασμα χωρίς μουσική δεν γίνεται.
Aφρική άκου τα παιδιά που κλαίνε
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου