Τα χειρόγραφα του Ερκολάνο ( Black μπεεε )

Ο σκηνοθέτης Θόδωρος Μαραγκός μιλάει στο «Δ» για το μεγαλείο μας και το χάλι μας

«Πρὶν ἀ πὸ 250 χρόνια ἀνακαλύφθηκαν στὸ Ἑρκολάνο τῆς Ἰταλίας 2.000
ἀρχαῖοι ἑλληνικοὶ πάπυροι καλυμμένοι κάτω ἀπὸ τὴν ίδια λάβα τοῦ Βεζουβίου, ποὺ εἶχε καλύψει καὶ τὴν Πομπηία. Οἱ πάπυροι αὐτοὶ αναγνώσθηκαν πρόσφατα μέ υπερ-
σύγχρονες τεχνικὲς μεθόδους κι ἀποκάλυψαν ἄγνωστα μέχρι τώρα ἀρχαῖα ἑλληνικὰ κείμενα κυρίως Ἐπικούρειας Φιλοσοφίας. Γιὰ τὴ σημαντικώτατη αὐτὴ ἀνακάλυψη ἐνδιαφέρθηκαν πολλοὶ ξένοι ἐπιστήμονες καὶ πολλὰ ξένα πανεπιστήμια, στὴν Ἑλλάδα ὅμως ἔχουμε πλήρη ἄγνοια.» Αὐτὰ μᾶς ἀποκάλυψε σὲ ἀποκλειστικὴ συνέντευξή του ὁ σκηνοθέτης κ. Θόδωρος Μαραγκός. Ἡ ἀνακάλυψη τῶν παπύρων τοῦ Ἑρκολάνο ἀποτελεῖ τὸ θέμα τῆς τελευταίας του ταινίας μὲ τίτλο «Black Μπέ ε ε».


ΕΡ.: Κύριε Μαραγκέ, εἶσθε ἕνας ἤδη καταξιωμένος καλλιτέχνης μὲ ἀξιόλογο ἕως
τώρα ἔργο στὸ ἐνεργητικό σας. Πρόσφατα ὅμως μᾶς ἐπιφυλάξατε μιὰ ἐπὶπλέον πο-
λὺ εὐχάριστη ἔκπληξη. Ἀναφέρομαι στὸ «Βlack Μπέ ε ε». Μιλήστε μας γι’ αὐτό.

– Εἶναι μία ταινία, ἡ ὁποία πιστεύω, ὅ τι ἐκφράζει τὴν ἐποχή της, κι ἀ πὸ τὶς προβολὲς
ποὺ εἶδα, πιστεύω, ὅ τι ἐκφράζει ἐπίσης τὸν κόσμο ποὺ ἔχει ἀνάγκη νὰ δῇ κάτι τέτοιο,
καὶ τὴ «ρούφηξε». Ἐντυπωσιάστηκε μὲ ὅλα αὐτὰ τὰ πράγματα, για τὶ κατάλαβε, ὅτι
τοῦ ἔχουν κρύψει κάποια γνώση. Πέρα ἀπὸ τὴν ἐπιτυχία τῆς ται νίας ὅσον ἀφορᾷ στὴν
καλλιτεχνική της πλευρά, ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο ἄρεσε πιὸ πολὺ εἶναι τὸ περιεχόμενό της,
γιὰ τὸ ὁποῖο οἱ ἄνθρωποι ἔμειναν κατάπληκτοι, γιατὶ δὲν τὸ ἤξεραν. Δὲν μποροῦσαν
νὰ διανοηθοῦν, ὅτι στὴν Ἰταλία ὑπάρχει ἕνας Ἑλληνισμός, ποὺ δὲν ὑπάρχει οὔτε στὴν
Ἑλλάδα. Αὐτὸ ἐντυπωσίασε κι ἐμένα.

ΕΡ.: Ποιό ἦταν τὸ κίνητρο, ποὺ σᾶς ὤθησε νὰ ἀσχοληθῆτε μὲ αὐτὴν τὴν ταινία,
τῆς ὁποίας ἡ θεματολογία εἶναι διαφορετικὴ ἀπὸ αὐτήν, ποὺ ἔχουμε μέχρι τώρα
συνηθίσει νὰ βλέπουμε στὸν κινηματογράφο;

– Τὸ ἐρέθισμα δόθηκε κάποιο βράδυ, ὅταν εἶδα ἕνα ἄθλιο «ντοκιμανταίρ» τῶν
Ἀμερικάνων γιὰ τοὺς πάπυρους τοῦ Ἑρκολάνο (σ.σ. ἐκ τοῦ Ἡρακλῆς). Τὸ θέμα αὐτὸ
τῆς ἀνακάλυψης κι ἀνάγνωσης τῶν 2.000 παπύρων ἀγνώστων ἀρχαίων ἑλληνικῶν
κειμένων μὲ ἐντυπωσίασε πάρα πολὺ κι ἀποφάσισα νὰ τὸ κάνω ἑλληνικὴ ταινία πλέ-
ον, γιατὶ ἀπὸ τοὺς Ἀμερικάνους εἶχε ἤδη γίνει· τὸ ἔχουν κάνει ὅμως «σὰν τὰ μοῦτρα
τους». Ἔτυχε νὰ γνωρίσω ἕναν Ἰταλό, ὁ ὁποῖος ἤξερε Ἑλληνικὰ κι εἶχε ἑλληνικὴ παι-
δεία· τὸν ἔλεγαν μάλιστα κι Αἴγισθο, καὶ μαζὶ μὲ τὸν γυιό μου τὸ Στάθη πήγαμε στὴν
Ἰταλία. Ἐκεῖ μᾶς ἄνοιξαν οἱ πόρτες, γιατὶ οἱ ἄνθρωποι περίμεναν νὰ ἔρθῃ κάποιος
Ἕλληνας, γιατὶ δὲν εἶχε πατήσει κανένας μέχρι τότε καὶ μᾶς διευκόλυναν ἀφάνταστα,
ὅπου κι ἂν πήγαμε. Σημαντικὴ ἦταν ἐπίσης καὶ ἡ βοήθεια τοῦ λυκειάρχη Α΄ Λυκείου
Κερατσινίου κ. Παναγιώτη Μητροπέτρου, ὁ ὁποῖος εἶχε πάει στὴν Ἰταλία καὶ μᾶς
ἔδωσε πολύτιμες πληροφορίες.

ΕΡ.: Ἀναφέρατε, ὅτι ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες οὐδεὶς ἐπισκέφθηκε τὴν περιοχή. Θὰ
περιμένατε νὰ ἐνδιαφερθῇ κάποιος ἀπὸ τὸ κράτος ἢ νὰ ὑπάρξῃ κάποια ἰδιωτικὴ
πρωτοβουλία;

– Κατ’ ἀρχὴν ἡ ὑπόθεση εἶναι ἄγνωστη στὴ χώρα μας. Εἶναι 250 χρόνια, ποὺ
ἔχουν ἀνακαλυφθῆ αὐτοὶ οἱ πάπυροι, καὶ στὴν Ἑλλάδα δὲν τὸ ξέρουν. Στὴν τηλεό-
ραση παρουσιάστηκε μία φορά, καὶ ἡ ἐφημερίδα «Ἐλευθεροτυπία» κυκλοφόρησε
ἕνα ἔνθετο DVD μὲ αὐτὸ τὸ θέμα, ἀλλὰ πέρασε ἀπαρατήρητο. Δὲν τὸ πῆρε κανεὶς
εἴδηση. Τώρα ἐγὼ προσωπικὰ δὲν περιμένω τίποτε οὔτε ἀπὸ τὸ κράτος οὔτε ἀπὸ τὸ
Ὑπουργεῖο Παιδείας οὔτε ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ. Λές, τὸ Ἑλληνικὸ Κρά-
τος, οἱ ἐπιστήμονες, οἱ ἀρχαιολόγοι, κάποιος νὰ ἐνδιαφερθῇ· καὶ αὐτὸ τὸ ἐρώτημα
καὶ ἡ ἀνάγκη βγαίνει, ὅταν πᾷς ἐκεῖ πέρα, ὅπου οἱ ἄνθρωποι σοῦ λένε: «Καλά, δὲν
ἐνδιαφέρουν οἱ πάπυροι τοὺς Ἕλληνες;» Καὶ μπαίνει τὸ ἐρώτημα: Ἐνδιαφέρουν
ὅλο τὸν κόσμο καὶ τοὺς Ἕλληνες δὲν τοὺς ἐνδιαφέρουν;

Ἡ «προβατοποίηση» τῶν Ἑλλήνων στὸ Βυζάντιο

ΕΡ.: Ἐνῷ ἀπὸ τὴ μιὰ μεριὰ γιὰ ἕνα σημαντικώτατο ἀρχαιολογικὸ εὕρημα, ὅπως
εἶναι οἱ πάπυροι τοῦ Ἑρκολάνο, δὲν ἐνδιαφέρεται κανένας Ἕλληνας, ἀπὸ τὴν ἄλλη
παρατηροῦμε τὸ φαινόμενο νὰ ἔχῃ πέσει ὅλη ἡ Ἑλλάδα ἐπάνω ἀπὸ τὸ πτῶμα ἑνὸς
μοναχοῦ στὴν Φθιώτιδα, τὸ ὁποῖο μονοπώλησε γιὰ πολλὲς ἡμέρες τὴ θεματολογία
τῶν Μ.Μ.Ε.. Πῶς ἐξηγεῖτε αὐτὸ τὸ φαινόμενο;

– Εἶναι ἕνα θέμα, τὸ ὁποῖο μέσα στὴν ταινία θίγεται μὲ τὸν Δημητράκη, τὸν Νεοέλ-
ληνα, ὁ ὁποῖος εἶναι ἕνας ἀφυπνισμένος Ἕλληνας, ποὺ διαπιστώνει, ὅτι ἔχει γίνει ἤδη
πρόβατο κι ἀναρωτιέται, πῶς ἔγινε πρόβατο, πῶς ἀλλοτριώθηκε μέσα στὴν πορεία τοῦ
χρόνου. Ἦρθε καὶ μαζί μας -σεναριακὴ ὑπέρβαση- καὶ ψάχνει νὰ βρῇ, ποιός τὸν ἔκανε
πρόβατο, κι ἀνακαλύπτει, πὼς τὸν ἔκαναν πρόβατο στὸ Βυζάντιο. Τὸν ὑποχρέωναν νὰ
σκύβῃ, νὰ σκύβῃ, νὰ λέῃ ὅλο συγγνώμη, ὅλο ἔλεος καὶ τελικὰ νὰ γίνῃ πρόβατο, νὰ μπῇ
στὸ ποίμνιο τῆς Ἐκκλησίας καὶ τελικὰ νὰ ἀποκτήσῃ τὴ γλῶσσα τοῦ προβάτου. Ἀπὸ
ἐκεῖ προέρχεται καὶ τὸ «Black Μπέεε», ἡ φωνή του, ἡ φωνὴ τοῦ μαύρου προβάτου.

ΕΡ.: Μιλήσατε προηγουμένως γιὰ κρυμμένη γνώση. Ποιός πιστεύετε, ὅτι ἔκρυψε
τὴ γνώση ἀπὸ τὸν Δημητράκη, ἀπὸ τὸν Νεοέλληνα δηλαδή;

– Ἀπὸ ἐμᾶς!

ΕΡ.: Βεβαίως, γιατὶ ὁ κάθε ἕνας ἀπὸ ἐμᾶς ἕνας Δημητράκης εἶναι τελικά.

(Ὁ Νεοέλληνας Δημητράκης εἶναι ἕνα πρόβατο ἀνάμεσα σὲ ὅλα τὰ ἄλλα. Ἀναρωτιέται ὅμως τί ἦταν αὐτό ποὺ τὸν ἔκανε πρόβατο καὶ τί ἦταν πρὶν νὰ γίνῃ πρόβατο. Τέτοιες σκέψεις εἶναι ὅμως ἀπαγορευμένες γιὰ τὰ πρόβατα κι ἔτσι ὁ Δημητράκης γίνεται τὸ μαῦ
ρο πρόβατο τοῦ ποιμνίου. )

– Εἶναι ἱστορία ὁλόκληρη. Πιστεύω, ὅτι ξεκίνησε ἀπὸ τὸ Βυζάντιο αὐτὴ ἡ ἱστο-
ρία, ἀπὸ τὸ Χριστιανισμό, ποὺ ἔκατσε στὸ σβέρκο τοῦ Ἕλληνα καὶ προσπάθησε νὰ
καταστρέψῃ ὅλο τὸ παρελθόν του, ὅλη τὴν Ἱστορία του καὶ νὰ μᾶς ξεκόψῃ τελείως
ἀπὸ τὴν ἐξέλιξή μας. Τόσο μὲ τὴν Τουρκοκρατία ὅσο καὶ μὲ τὰ χρόνια ποὺ πέρασα
ἀπομακρυνθήκαμε πάρα πολὺ ἀπὸ τὶς ρίζες μας. Στὰ σχολεῖα, ὅπως ξέρουμε, δὲν δι-
δασκόμαστε τοὺς ἀρχαίους προγόνους μας ἀλλὰ τὸν Μωυσῆ, τὸν Ἀβραὰμ καὶ ὅλους
αὐτούς. Δυσκολευόμαστε νὰ βροῦμε ἐπαφή, ἐνῷ στὴν Ἰταλία, ποὺ πῆγα, μοῦ ἔκανε
ἐντύπωση, πόσο εὔκολα μπορεῖ κανεὶς νὰ μάθῃ τὴν ἀρχαία Ἑλληνικὴ Ἱστορία, τοὺς
φιλοσόφους, ὅλο τὸν Ἑλληνισμὸ δηλαδή. Ἐδῶ πέρα δὲν διδάσκονται στὰ σχολεῖα,
δὲν διδάσκονται πουθενά. Ἔτσι οἱ σημερινοὶ Ἕλληνες ἔχουν χαθῆ, καὶ δυσκολευό-
μαστε νὰ βροῦμε ἐπαφὴ μὲ τὶς ρίζες.

ΕΡ.: Ἐπισημαίνετε, ὅτι αὐτὴ ἡ ἀποκοπὴ τοῦ Ἕλληνα ἀπὸ τὶς ρίζες του ἔγινε στὸ
θεοκρατούμενο Βυζάντιο. Πιστεύετε, ὅτι ἡ σημερινὴ ἑλληνικὴ κοινωνία ἐξακολου-
θεῖ νὰ θεοκρατῆται, καὶ ἡ Ἐκκλησία συνεχίζει νὰ παίζῃ τὸ ρόλο ποὺ ἔπαιζε ἐπὶ
Βυζαντίου;

– Ἐγὼ πιστεύω, ὅτι αὐτοὶ τὸ ἔχουν χάσει τὸ παιχνίδι, παρ’ ὅλο ποὺ ἀκόμα ἔχουν
μεγάλη ἰσχύ, ἀλλὰ σὲ μία ἐποχὴ ὅπως εἶναι ἡ σημερινή, ἡ ἐποχὴ τῆς πληροφόρησης,
τῆς ἐπανάστασης τῆς πληροφορίας καὶ τῆς γνώσης, δυσκολεύονται νὰ κρύβουν καὶ νὰ
ἐλέγχουν ὅλη αὐτὴ τὴν κίνηση τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν πληροφοριῶν. Ἀλλὰ παρ’ ὅλα αὐτὰ
ἔχουν μεγάλη ἐξουσία. Εἶναι τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων, τὸ ὁποῖο
ἐλέγχει, τί εἴδους γνώση θὰ περάσῃ στὰ σχολεῖα, στὰ παιδιὰ κ.τ.λ. Ἔχουν ἀκόμα δύ-
ναμη. Καὶ λίγο πολὺ ὁ Ἕλληνας ἔχει συνηθίσει τὸ ἑλληνοχριστιανικὸ καὶ κάπως ἔχει
ταυτίσει μέσα στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου τὸν ἑαυτό του μὲ τοὺς χριστιανοὺς .

ΕΡ.: Πιστεύετε, ὅτι δὲν πρέπει νὰ ταυτίζεται ὁ Ἑλληνισμὸς μὲ τὸ Χριστιανι-
σμό; Ἀποτελοῦν δύο μεγέθη διάφορα κι ἀσυμβίβαστα μεταξύ τους;

– Ναὶ βέβαια. Εἶναι δύο κοσμοθεωρίες, ποὺ προσπαθοῦν νὰ μᾶς τὶς παρουσιά-
σουν σὰν μία, ἐνῷ δὲν εἶναι, γιατὶ ἡ μία εἶναι δόγμα, δὲν σοῦ ἀφήνει τὴ σκέψη ἐλεύ-
θερη καὶ ἡ ἄλλη μιὰ φιλοσοφικὴ κοσμοθεωρία, ποὺ σὲ γοητεύει νὰ ψάχνῃς καὶ νὰ
βρίσκῃς τὴν ἀλήθεια, τοὺς νόμους τοῦ Σύμπαντος καὶ τὴν πορεία τοῦ ἀνθρώπου
μέσα στὴν Ἱστορία του.

ΕΡ.: Πῶς βλέπετε τὸ μέλλον τοῦ τόπου μας ἐν μέσῳ τῆς διελκυστίνδας μεταξὺ
θεοκρατίας καὶ πολιτισμοῦ;

- Ἐγὼ ἔχω διαχωρίσει τὸν Ἑλληνισμὸ καὶ τὸν Ἕλληνα ἀπὸ τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος.
Ὅσο τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος ἔχει αὐτὴ τὴν ἐξουσία καὶ αὐτοὺς τοὺς ἡγέτες (σὲ εἰσαγω-
γικά), πιστεύω, ὅτι συρρικνώνεται, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν Ἑλληνισμὸ ποὺ διογκώνεται
σὲ ὅλο τὸν κόσμο. Αὐτὸ ποὺ εἶδα στὴν Ἰταλία, μοῦ ἔκανε φοβερὴ ἐντύπωση· ποὺ
μαθαίνουνε σὲ ὅλα τὰ πανεπιστήμια, τὸ ἐνδιαφέρον ὅλου τοῦ κόσμου γιὰ τὸν Ἑλ-
ληνισμό, γιὰ τὸν ὑψηλότερο πολιτισμὸ τῆς ἀνθρωπότητας. Ἐνδιαφέρει ὅλους τοὺς
μορφωμένους ἀνθρώπους, ἐνῷ ἐδῶ, μέσα στὴν Ἑλλάδα, πιστεύω, ὅτι ἑδρεύει τὸ ἀν-
θελληνικὸ κέντρο. Γι’ αὐτὸ τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας εἶναι καὶ Θρησκευμάτων, γι’ αὐτὸ
ἡ Ἐκκλησία παίζει αὐτὸ τὸ ρόλο, γι’ αὐτὸ κατήργησαν τὴν διδασκαλία τῶν ἀρχαίων
Ἑλληνικῶν, ἐμποδίζουν τὶς ἔρευνες, ἀποσιωποῦν τὶς ἀνακαλύψεις. Ἔχουμε ἕνα σωρὸ
παραδείγματα, ὅπως ὁ πόλεμος ποὺ γίνεται στὸν Πουλιανό, τὴ Σουβαλτζῆ, τὸν Σπυ-
ρόπουλο καὶ ἄλλους. Ἀλλὰ πιστεύω, ὅτι δὲν πρέπει νὰ ταυτίζουμε τὸ κράτος μὲ τὸν
Ἑλληνισμό. Ὁ Ἑλληνισμὸς καὶ ὁ Ἕλληνας δὲν ἔχουν σχέση μὲ τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος.
Ὁ Ἑλληνισμὸς εἶναι τεράστιος.

ΕΡ.: Ἀπὸ τὴν ἀπήχηση ποὺ εἶχε τὸ ἔργο σας εἶσθε ἱκανοποιημένος;

– Ναί, ἀπὸ τὴν ποιοτικὴ ἀπήχηση, γιατὶ γιὰ τὴν ποσοτικὴ δὲν μοῦ ἐπιτρέψανε. Δη-
λαδὴ μὲ ρίξανε τώρα στὸ τέλος τῆς κινηματογραφικῆς ἐποχῆς, ἐνῷ εἴχαμε συμφωνήσει
ἄλλα· νὰ παιχτῇ στὴ μέση τῆς κινηματογραφικῆς περιόδου.

ΕΡ.: Ποιός ἦταν ὁ λόγος τῆς δυσμενοῦς αὐτῆς ἀλλαγῆς;

– Πιστεύω ὅτι ἡ ταινία ἄρχισε ἀπὸ ἕνα σημεῖο καὶ πέρα νὰ ἐνοχλῇ, γιατὶ ἄρεσε πά-
ρα πολὺ κι ὅσοι τὴν βλέπουν φεύγουν ἐνθουσιασμένοι κι ἐντυπωσιασμένοι. Ἀλλὰ δὲν
ἀρέσει σὲ αὐτοὺς ποὺ κτυπάει ἡ ταινία. Δὲν ἀρέσει στὸ κράτος, δὲν ἀρέσει στὸ ὑπουρ-
γεῖο, δὲν ἀρέσει σὲ ὅλους τοὺς φορεῖς. Αὐτοὶ λιγάκι ἐνωχληθήκανε κι ἴσως πιέσανε.
Ἀντικειμενικὰ τὴν ἔρριξαν τὴν ταινία, γιὰ νὰ μὴν γίνῃ κεντρικὸ πολιτιστικὸ ζήτημα.
Ἂν παιζόταν τὸ χειμῶνα, μποροῦσε νὰ κάνῃ καὶ 100.000 εἰσιτήρια. Γιατὶ ὁ κόσμος,
ὅταν ἔμαθε ὅτι πῆρε τὸ βραβεῖο στὴ Θεσσαλονίκη κι ἐνδιαφέρθηκε, δὲν τὴν εἶδε. Τὴν
ἔπαιξαν μετὰ ἀπὸ δύο -τρεῖς μῆνες, τώρα ποὺ ἔλειπε ὅλος ὁ κόσμος, τώρα ποὺ μιλᾶμε,
μετὰ τὸ Πάσχα καὶ τὴν Πρωτομαγιά, τότε τὴν ἔβαλαν νὰ παίξῃ μέσα στὶς γιορτές.

ΕΡ.: Πιστεύετε, ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἔχει τὰ παρακλάδια της καὶ μέσα στὰ κινηματο-
γραφικὰ πράγματα;
Ἡ Βυζαντινὴ Ἐποχή, τότε ποὺ ὁ Δημητράκης ἄρχισε ἀπὸ τὶς πολλὲς γονυκλισίες νὰ με-
τατρέπεται σιγά-σιγὰ σὲ πρόβατο.

– Ὄχι ἀκριβῶς ἡ Ἐκκλησία στὴν προκειμένη περίπτωση, γιατὶ φταίει καὶ τὸ κρά-
τος. Πιστεύω, ὅτι ὅλοι μαζὶ εἶναι ἕνα μέτωπο, ποὺ ἐμποδίζουν ὁποιαδήποτε φωνὴ νὰ
ἀκουστῇ καὶ νὰ πάῃ παραπέρα. Τὴν κρατᾶνε δηλαδὴ μέσα σὲ περιωρισμένα πλαίσια,
ἀκριβῶς γιὰ νὰ δείξουν, ὅτι ἔχουμε μία δημοκρατικὴ ἐπίφαση, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη
μεριὰ ἐμποδίζουν τὴν ἐξάπλωσή της.

ΕΡ.: Νὰ περιμένουμε κι ἄλλες παρόμοιες ἐκπλήξεις ἀπὸ ἐσᾶς στὸ μέλλον;

– Εἶναι ἀλήθεια, ὅτι αὐτὸ τὸ ἔργο μοῦ ἄνοιξε ἕνα δρόμο. Μπῆκα σὲ μιὰ θεματολο-
γία τεράστια, ποὺ μὲ ἐνδιαφέρει πάρα πολύ. Θὰ προσπαθήσω νὰ κυκλοφορήσω τὴ
συγκεκριμένη ταινία καὶ σὲ DVD, γιατὶ μοῦ τὸ ζητοῦν πολλοὶ γιὰ τὴν βιβλιοθήκη
τους. Νὰ τὸ πάρουν, μιὰ καὶ ἐμποδίστηκε ἀπὸ τοὺς κινηματογράφους. Παρέλειψα
νὰ ἀναφερθῶ στὴν ἄλλη πλευρά, ποὺ ἐμπόδισε τὴν ταινία νὰ φθάσῃ στοὺς κινηματο-
γράφους, ἡ ὁποία εἶναι τὸ ἐμπορικὸ κύκλωμα τοῦ κινηματογράφου, ποὺ ἐλέγχεται
ἀπὸ τὸν ἀμερικανικὸ κινηματογράφο. Ἐλάχιστες κινηματογραφικὲς αἴθουσες εἶναι
ἐλεύθερες, ποὺ δὲν ἐλέγχονται. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος, ποὺ δὲν παίχτηκε στὰ πολυσινεμὰ
τῶν μεγάλων ἑταιρειῶν ἀλλὰ σὲ ἐπιλεγμένες αἴθουσες.

ΕΡ.: Θὰ μᾶς περιγράψετε τὶς προσωπικές σας ἐντυπώσεις καὶ τὶς ἐμπειρίες ποὺ
ἀποκομίσατε ἀπὸ τὸ ταξίδι στὴν Ἰταλία γιὰ τὸ γύρισμα τῆς ταινίας;

– Θὰ ἤθελα νὰ ἀναφερθῶ στὸν Ἑλληνισμὸ τῆς Ἰταλίας, γιὰ αὐτὰ ποὺ εἶδα πηγαί-
νοντας σὲ σχολεῖα, σὲ μέρη ὅπως ἡ Ποσειδωνία, ἡ Κούμα (σ.σ. Κύμη), ποὺ πήγαμε
καὶ εἶχαν «φάτσα» ὅτι τὸ Λατινικὸ Ἀλφάβητο προέρχεται ἀπὸ τοὺς Δωριεῖς, τοὺς
Κυμαίους, στὶς Πιθηκοῦσες, ποὺ εἴδαμε μία ἀπὸ τὶς ἀρχαιότερες ἑλληνικὲς ἐπιγραφὲς
στὸ Μουσεῖο τους. Οἱ ἄνθρωποι ὅλοι, οἱ μορφωμένοι Ἰταλοὶ ἐκείνης τῆς περιοχῆς,
μίλαγαν Ἑλληνικά. Γυρίσαμε πολὺ πλούσιοι, ἦταν μία τεράστια ἐμπειρία, ποὺ ἐγὼ
δὲν τὴν περίμενα. Εὐχαριστήθηκα ποὺ πήγαμε μὲ τὸ γυιό μου τὸ Στάθη, ποὺ κι αὐτὸς
ἀνακάλυψε μουσικοὺς ἤχους ποὺ προέρχονταν ἀπὸ τὰ βάθη τῆς Ἱστορίας, ποὺ στὴν
οὐσία εἶναι ἑλληνικοί. Διαπιστώσαμε, ὅτι παίζουν τὸν ἀρχαῖο δίαυλο, ὅπως εἶναι ἐδῶ
στὸ κυκλαδίτικο μουσεῖο. Ἀκόμα καὶ σήμερα στὴν Ἰταλία σὲ πανηγύρια καὶ σὲ γι-
ορτὲς χρησιμοποιεῖται αὐτὸ τὸ πανάρχαιο ἑλληνικὸ ὄργανο, ἐνῷ ἐδῶ, στὴν Ἑλλάδα,
δὲν ὑπάρχει τίποτε. Ἔξω διατηροῦν πολλὰ πράγματα ἀπὸ ἐμᾶς. Ὅπως εἶχα δεῖ σὲ
ἕνα «ντοκυμανταίρ» τῶν Ἐγγλέζων γιὰ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, γιὰ τὴν Τροία, ὅτι στὴν
Τουρκία ὑπῆρχαν ραψῳδοὶ καὶ μουσικοί, ποὺ μὲ τὴν συνοδεία ἑλληνικῆς μουσικῆς
ἀφηγοῦνταν ἱστορίες, ὅπως ὁ Ὅμηρος καὶ ὁ Δημόδοκος. Δηλαδὴ πολλὰ στοιχεῖα ἑλλη-
νικὰ ὑπάρχουν ἔξω ἀπὸ ἐμᾶς κι ἐδῶ δὲν ὑπάρχει τίποτε. Τὰ ἔχουν καταστρέψει ὅλα.
Χάρηκα ποὺ μὲ τὸ γυιό μου ψάξαμε καὶ βρήκαμε τέτοια μουσικὰ ἀκούσματα.
Ὁ μοναδικὸς ἀπὸ τοὺς 2.000 παπύρους, ποὺ βρέθηκε ὁλόκληρος, εἶναι τὸ «Περὶ
Μουσικῆς» τοῦ Φιλόδημου. Τὸ «ντοκυμανταίρ» τῶν Ἀμερικανῶν, ποὺ σᾶς προα-
νέφερα πὼς ἦταν ἄθλιο, εἶχε διαστρεβλώσει τελείως τὴν Ἱστορία κατὰ τὴ συνήθη
πρακτικὴ τῶν Ἀμερικανῶν, ποὺ προσπαθοῦν νὰ μειώσουν τὶς ἀξίες καὶ τὶς μορφὲς
τοῦ παρελθόντος. Ὁ Φιλόδημος ἔγραφε ποιήματα γιὰ μία Δημώ· ἦταν ἐρωτευμένος
καὶ τὰ μισά του ποιήματα τὰ εἶχε ἀφιερώσει σὲ αὐτὴ τὴν κοπέλλα (ἐξ οὗ καὶ τὸ
ὄνομα, ποὺ τοῦ τὸ ἔδωσαν ἐπειδὴ ἀγαποῦσε τὴ Δημώ). Οἱ Ἀμερικάνοι διαστρεβλώ-
νοντας τὸ ποίημα, τὴ Δημὼ τὴν ἔκαναν «ὁ Δαίμων»!

Ἰωάννης Λάζαρης