Η μεγάλη κρίση

Αν κάτι ήταν απαραίτητο να συμβεί, αυτό ήταν η μεγάλη οικονομική κρίση, που έχει πιάσει τον κόσμο ολόκληρο τον κόσμο στα νύχια της. Είναι ο μόνος τρόπος να βρει η ανθρωπότητα κάποια καλύτερη ισορροπία.

Η αίθουσα της Γενικής Συνέλευσης ήταν γεμάτη από τον κόσμο, που περίμενε να ακούσει τα νέα για την πορεία της εταιρείας. Από τον τόνο που έδινε ο συγκεχυμένος ήχος των συνομιλητών, μπορούσες να καταλάβεις, το μέγεθος της ανησυχίας που ένοιωθαν όσοι ήταν συγκεντρωμένοι σε εκείνη την αίθουσα. Μικροί και μεγάλοι μέτοχοι, που τους ένωνε μια κοινή οικονομική μοίρα, καθώς στις μετοχές της εταιρείας είχαν επενδύσει τα όνειρά τους και τώρα έπρεπε να μοιραστούν και τις ανησυχίες τους.

Ο Γκόρντον Γκέκο μπήκε στην αίθουσα, με το συνηθισμένο αγέρωχο ύφος του, το καλοραμμένο κουστούμι, τα καστανόξανθα μαλλιά που πλαισίωναν το ψυχρό και αποφασισμένο βλέμμα του. Όταν άρχισε να μιλάει και ο παραμικρός ψίθυρος στην αίθουσα σταμάτησε. Για τα επόμενα λεπτά όλοι κρέμονταν από τα χείλη του και όταν τέλειωσε, η αίθουσα σείστηκε από τα χειροκροτήματα. Όλοι είχαν καταλάβει τι πάνω κάτω είχε πει, αλλά αυτό που τους είχε μείνει ήταν η φράση κλειδί, που συνόψιζε, όλα αυτά που είχε πει. “Greed is Good”. «H Απληστία είναι Καλή».

Όλα τα πάρα πάνω, είναι μια σκηνή, ίσως η πιο σημαντική σκηνή της ταινίας Wall Street, με τον Μάϊκλ Ντάγκλας, στο ρόλο του χρηματιστή-επιχειρηματία Γκόρντον Γκέκο, το αρχέτυπο των Χρυσών Παιδιών, του αμερικάνικου χρηματιστηρίου εκείνης της εποχής, των Γιάπις. Στο τέλος της ταινίας ο «κακός» Γκόρντον Γκέκο, τιμωρείται, αλλά αυτό που έμεινε ήταν το σύνθημά του, που ήταν το σύνθημα εκείνης της εποχής. Αλλά που έγινε και το σύνθημα της εποχής που περάσαμε, από τότε, από το 1987, μέχρι σήμερα.
“Greed is Good”. «Η Απληστία είναι Καλή».

Η σημασία του Ρήγκαν
Το 1980, όταν οι Ρεπουμπλικάνοι, με Πρόεδρο τον Ρόναλντ Ρήγκαν και Αντιπρόεδρο τον Τζωρτζ Μπους τον Πρεσβύτερο, ο οποίος είχε διατελέσει και Διευθυντής της CIA, κέρδισαν τις εκλογές, η Αμερική βγήκε από μια μεγάλη περίοδο ηττοπαθούς εσωστρέφειας, που χαρακτήρισε όλη τη δεκαετία του εβδομήντα, με κορύφωση τα χρόνια της Προεδρίας του Τζίμυ Κάρτερ, από το 1976 ως το 1980. Όσο και να ψάξουν οι Αμερικανοί, θα είναι δύσκολο να βρούν, άλλη περίοδο που να τους έφερε τόσο κοντά στο χείλος της καταστροφής όσο η περίοδος του Τζίμυ Κάρτερ. ΄Εχοντας ακόμη ενοχές για την δολοφονία του Κένεντι, οι οποίες πολλαπλασιάστηκαν με τον πόλεμο στο Βιετνάμ και επηρεασμένοι από την χίππικη δεκαετία του εβδομήντα, όπου το κυρίαρχο σύνθημα ήταν το γνωστό «κάντε έρωτα, όχι πόλεμο», οι Αμερικανοί έχασαν κυριολεκτικά τον μπούσουλα. Αυτά τα συνθήματα έχουν πολλή πέραση, ιδίως όταν είσαι εθισμένος στα ναρκωτικά, αλλά δεν έχουν καμία απόδοση στον αληθινό κόσμο, όπου όπως έλεγε και ο σοφός Ηράκλειτος «Πόλεμος, Αρχή Πάντων».

Όταν ο Ρήγκαν και ο Μπους κέρδισαν τις εκλογές του 1980, στην πραγματικότητα ήρθε στην εξουσία, το αληθινό κατεστημένο της Αμερικής, μια και ο Ρήγκαν, αλλά κυρίως ο Μπους, ήταν δύο από τα πιο δυναμικά μέλη αυτού του, συνήθως αφανούς, αμερικάνικου κατεστημένου. Όταν ο Ρήγκαν ορκίστηκε Πρόεδρος τα πράγματα μπήκαν και πάλι στον «ίσιο δρόμο» για την Αμερική. Λίγες μόνο μέρες μετά την ορκωμοσία του Ρήγκαν, το τρομερό και φοβερό καθεστώς Χομεϊνί στο Ιράν, απελευθέρωσε τους ομήρους της Αμερικανικής Πρεσβείας, δια μέσου των οποίων στο τέλος της Προεδρίας του τελείως ακατάλληλου για το αξίωμα Τζίμυ Κάρτερ, η Αμερική είχε γίνει περίγελος των πάντων παγκοσμίως, με τους Αμερικανούς όμηρους της Πρεσβείας, να επιδεικνύονται από τους Ιρανιούς, σαν το πιο συμβολικό τρόπαιο, αυτής της αιματηρής περιόδου του Ψυχρού Πολέμου. Οι Ιρανοί γνώριζαν από πρώτο χέρι, πως η πρώτη ενέργεια του Ρήγκαν, μετά την ανάληψη της Προεδρίας, θα ήταν να κηρύξει ολοκληρωτικό πόλεμο στο Ιράν, ακόμη και με τη χρήση πυρηνικών με τελικό πλάνο να μετατρέψει το Ιράν σε ελικοδρόμιο. Οι Ιρανοί γνώριζαν ότι τώρα που η CIA βρισκόταν στην εξουσία τα παιχνίδια είχαν τελειώσει. ΄Ετσι οι Αμερικανοί όμηροι απελευθερώθηκαν χωρίς πολλές κουβέντες. Εξ άλλου λίγους μήνες μόνο αργότερα, ο Ρήγκαν έδειξε ότι δεν σήκωνε πολλά αστεία. Η επίθεση των αμερικανικών μαχητικών στην Λιβύη, που λίγο έλειψε να σκοτώσουν το ίδιο τον Καντάφι, αλλά που σκότωσαν κάποιες από τις γυναίκες και τα παιδιά του, έδειξαν σε όλους, ότι η περίοδος ήταν αλλαγμένη ριζικά. Στην πραγματικότητα η Αμερική είχε κερδίσει τον Ψυχρό Πόλεμο αρκετά νωρίτερα, το καλοκαίρι του 1969, όταν ο Νηλ ΄Αρμστρονγκ πάτησε το πόδι του στη Σελήνη, αλλά οι ενοχικοί Αμερικάνοι της δεκαετίας του εβδομήντα, ήταν απλώς ανίκανοι να εκμεταλλευτούν το πλεονέκτημα.

Ο Ρήγκαν, ο Μπους και ολόκληρη η υπόλοιπη CIA γνώριζαν πολύ καλά ότι η επικράτηση της Αμερικής στο διάστημα, είχε σημάνει και το τέλος της αντιπαράθεσης ανάμεσα στα δύο συστήματα, τον Κομμουνισμό και το Καπιταλισμό, που από το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου, το 1945, είχαν αποδυθεί σε ένα αδυσώπητο πόλεμο για την παγκόσμια επικράτηση. Όταν ο Νηλ Άρμοτσρονγκ πάτησε το πόδι του στη Σελήνη και είπε εκείνο το ιστορικό: «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ΄ένα μεγάλο άλμα για την ανθρωπότητα», εκείνο που στην πραγματικότητα εννοούσε ήταν: «ο Καπιταλισμός νίκησε». Αυτό το γνώριζε πολύ καλά η CIA. Και εφ’ όσον το γνώριζε καλά η CIA, το γνώριζε εξ ίσου καλά και η σοβιετική KGB. Όλη η δεκαετία του ογδόντα καταναλώθηκε σε συζητήσεις ανάμεσα σε υψηλόβαθμα στελέχη τω μυστικών υπηρεσιών των δύο υπερδυνάμεων, ώστε η πτώση της μίας υπερδύναμης να μην έχει καταστροφικά αποτελέσματα για όλο τον κόσμο. Αυτό που φοβόντουσαν τότε τόσο η CIA, όσο και η KGB, ήταν ότι η πτώση της Σοβιετικής ΄Ενωσης θα μπορούσε να κάνει κάποιο θερμοκέφαλο στρατηγό της Σοβιετικής ΄Ενωσης, να πατήσει τα κουμπιά ενός πυρηνικού πολέμου, καταστρέφοντας ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Η πτώση της Σοβιετικής ΄Ενωσης, έπρεπε να γίνει «απαλά». Μετά το θάνατο του Μπρέζνιεφ, οι δύο επόμενοι στη διαδοχή του, ο Αντρόποφ και ο Τσερνιένκο, εγκατέλειψαν τον μάταιο αυτό κόσμο, μια και ήταν ακατάλληλοι για να διεκπεραιώσουν αναίμακτα, το πραγματικά πολύ δύσκολο ρόλο της πτώσης μια ς υπερδύναμης. ΄Ετσι ήρθε στην εξουσία ο Γκορμπατσώφ, που αποδείχτηκε ο κατάλληλος άνθρωπος, στην κατάλληλη θέση, την κατάλληλη χρονική στιγμή. Οι ΗΠΑ πήραν τα λάφυρά τους από αυτή τη νίκη, δηλαδή τη διάλυση της Σοβιετικής ΄Ενωσης, που ήταν και ο βασικός όρος της «παράδοσης» και τον τίτλο της «Μόνης Υπερδύναμης». Κάτι που με τη σειρά του οδήγησε στον πόλεμο στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ και στη μεγάλη σημερινή παγκόσμια οικονομική κρίση.

Αν τυχόν δεν το έχετε καταλάβει, οι στιγμές που ζούμε σήμερα είναι ιστορικές…
Η Ιστορία ΔΕΝ Επαναλαμβάνεται
Το να γράψεις σε ένα βιβλίο τη φράση « Η Ιστορία επαναλαμβάνεται, είτε ως τραγωδία είτε ως φάρσα» πάει και έρχεται. Μέσα στις χιλιάδες φράσεις που χωράνε σε ένα βιβλίο, το να γράψεις και μια μικρή πιασάρικη φρασούλα, μπορεί να γίνει και χωρίς να το καταλάβει αυτός που το γράφει. Το να πιάσουν και να το επαναλαμβάνουν ένα σωρό ανόητοι σε όλο τον κόσμο, νομίζοντας ότι λένε κάτι σπουδαίο, είναι μια άλλη ιστορία, που απλώς αποδεικνύει το μέγεθος της ανοησίας που κυριαρχεί κυρίως ανάμεσα στις δημοσιογραφικές τάξεις. Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται ποτέ, ούτε ως τραγωδία, ούτε ως φάρσα. Μπορεί κάποιες περίοδοί της να έχουν ομοιότητες με κάποιες άλλες, μπορεί κάποια πρόσωπα να μοιάζουν με κάποια άλλα, αλλά η Ιστορία ΔΕΝ επαναλαμβάνεται. ΄Όταν λοιπόν δείτε σε κάποιο κείμενο αυτή τη φράση, μπορείτε κατ’ αρχάς να βγάλετε το συμπέρασμα, πως αυτός που έγραψε το κείμενο, πάσχει από μεγάλη δόση ανοησίας και έχει σοβαρή έλλειψη στο να μπορεί να εξάγει πρωτογενή συμπεράσματα.

Όπως λέει και τίτλος και ο πρόλογος αυτού του άρθρου λοιπόν, η Μεγάλη Κρίση που περνάει ο κόσμος αυτή την εποχή και που θα παραταθεί, για άγνωστο χρόνο και με άγνωστη κατάληξη, είναι ότι ακριβώς χρειαζόταν ο κόσμος αυτή την εποχή. Οι εποχές της κρίσης είναι πάντα δημιουργικές. Και το μόνο που κάνουν οι κρίσεις είναι το να αποκαλύπτουν κάποιο πρόβλημα, που πολλοί ήθελαν να κάνουν πως δεν υπήρχε. ΄Όμως το πρόβλημα υπήρχε και ο μόνος τρόπος να βρεθεί μια βιώσιμη κοινωνική και οικονομική ισορροπία, είναι το να περάσουμε, από τις συμπληγάδες αυτής της κρίσης. Ποιες είναι όμως οι αιτίες αυτή της κρίσης: Πότε άρχισε και πότε θα τελειώσει: Και τι θα έχει χαθεί μέχρι τότε:.

Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.
Και η αρχή μας πηγαίνει πίσω στον δέκατο ένατο αιώνα. Τότε λοιπόν ο κόσμος έβγαινε από μια εποχή και έμπαινε σε μια άλλη. ΄Εβγαινε από την εποχή της φεουδαρχίας, που χαρακτήριζε τις κοινωνίες του Μεσαίωνα και της ύστερης Αναγέννησης και αφού είχε περάσει από το στάδιο της απλής αστικοποίησης, με διαβατήριο από την γαλλική Επανάσταση, έμπαινε στην Βιομηχανική Εποχή. Η φεουδαρχία ήταν ένα σύστημα πολύ απλό και στη σύλληψή του και στην πρακτική εφαρμογή. ΄Οταν λέμε σύστημα εννοούμε την ανάγκη μια κοινωνία όσο μικρή ή μεγάλη κι αν είναι, να έχει Αρχή και Τέλος. Να υπάρχει δηλαδή η Εξουσία και οι Εξουσιαζόμενοι, σε μια ισορροπία που μπορεί να διαρκέσει. Η φεουδαρχία ήταν λοιπόν ένα απλό σύστημα. ΄Οποιος τα κατάφερνε, είτε από κληρονομικό δικαίωμα, είτε με τη βία, να γίνει εξουσιαστής, δεν είχε παρά να αποδείξει, κυρίως στον εαυτό και το πολύ σε μερικούς γείτονές του, ότι μπορούσε να κρατήσει την εξουσία, απέναντι σε εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Αν πάλι τη έχανε, δεν υπήρχε μεγάλο πρόβλημα. Το πρόβλημα αφορούσε κυρίως στον ίδιο και το πολύ σε κάποιους γείτονες, που μαζί με την εξουσία έχαναν συνήθως και το κεφάλι τους. Οσοι όμως φεουδάρχες και να έπεφταν, το σύστημα δεν προβληματιζόταν. Στη θέση τους θα έμπαιναν κάποιοι καινούργιοι φεουδάρχες και η ζωή θα συνεχιζόταν όπως και πριν.

Τα πρώτα προβλήματα μιας καινούργιας εποχής που ανέτελε, φανερώθηκαν με την Γαλλική Επανάσταση του 1789, την Επανάσταση των Αστών, την μόνη Επανάσταση που δημιούργησε διαρκή αποτελέσματα. Οι αστοί ήρθαν τότε στα πράγματα, δηλαδή στην Εξουσία και οι κοινωνίες από τότε δεν έχουν πάψει να είναι αστικές. Οι Εξουσιαστές σε όλο τον κόσμο τότε είχαν αρχίσει να προβληματίζονται πάνω στον καινούργιο γρίφο. Το πως δηλαδή μια ομάδα Εξουσιαστών, που στο σύνολό της δεν ξεπερνούσε το 1% του πληθυσμού θα μπορούσε να επιβληθεί στο υπόλοιπο 99%. Τότε δεν βρέθηκε καμία πειστική, θεωρητική λύση, πέρα από τη λύση, που καθιέρωσε η αγγλική κοινωνία. Την δημοκρατική εκλογή δηλαδή, έστω κι αν αυτοί που ψήφιζαν τότε δεν ήταν παρά μόνο ένα μικρό μέρος του πληθυσμού.

Ο δέκατος ένατος όμως αιώνας θα άλλαζε τα πράγματα ριζικά και θα έκανε επείγουσα την ανάγκη για καινούργιες και βιώσιμες λύσεις. Το μέγεθος που άλλαξε ριζικά τις κοινωνίες ήταν η εφεύρεση της μηχανής και η ένταξή της στην παραγωγική διαδικασία. Οι αλλαγές που δημιούργησε η βιομηχανική επανάσταση ήταν κοσμογονικές. Τεράστια τμήματα του πληθυσμού άρχισαν να μετοικίζουν δίπλα στα αστικά κέντρα που ήταν εγκατεστημένες οι βιομηχανίες. Και σαν μην έφτανε αυτό η βιομηχανική επανάσταση θα δημιουργούσε μια καινούργια ασύλληπτη για το παρελθόν συγκέντρωση πλούτου. Ο προβληματισμός που δημιουργήθηκε τότε, ανάμεσα στις τάξεις των Εξουσιαστών ήταν τεράστιος. Οι κοινωνίες έχουν έτσι κι αλλιώς ανάγκη από την Εξουσία, αλλιώς επικρατεί το Χάος. Η Εξουσιαστική διαδοχή όμως πρέπει να μπορεί να γίνεται απρόσκοπτα, χωρίς ανατροπές που απειλούν να αλλάξουν τα πάντα. Το πρόβλημα όμως τώρα ήταν διπλό. Δεν έπρεπε μόνο η Εξουσία να μπορεί να επιβάλλεται σε μεγάλες συγκεντρώσεις πληθυσμών, αλλά και να λυθεί το πρόβλημα του ποιος θα διαχειριζόταν με τον καλύτερο τρόπο τον πλούτο που δημιουργούσε η βιομηχανική παραγωγή. Το καπιταλιστικό σύστημα υπήρχε ήδη. Στον καπιταλισμό το κράτος διαχειρίζεται σε αναλογία περίπου 50-50 τον πλούτο που δημιουργείται. Πολλοί νομίζουν ότι στον Καπιταλισμό, τό Κράτος δεν συμμετέχει στα κέρδη, αλλά φυσικά πρόκειται για μεγάλη πλάνη. Στον Καπιταλισμό το Κράτος συμμετέχει στη δημιουργία του Πλούτου τουλάχιστον κατά 50%. Ακόμη και εκεί που η φορολογία των επιχειρήσεων δεν ξεπερνάει το 25% το Κράτος συμμετέχει τουλάχιστον κατά 50% μέσω της φορολογίας των εργαζομένων στις ιδιωτικές επιχειρήσεις και των πολλαπλών έμμεσων φόρων. Πολλοί όμως υποστήριζαν ότι υπήρχε ανάγκη να δοκιμαστεί το αν το Κράτος θα μπορούσε να είναι ο μόνος διαχειριστής του βιομηχανικού κέρδους. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε η θεωρία του Κομμουνισμού. Στις αρχές του Εικοστού Αιώνα όλα ήταν έτοιμα για το μεγάλο πείραμα.

Και κάπως έτσι έγινε η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 στη Ρωσία, που σύντομα μετατράπηκε σε Σοβιετική ΄Ενωση, καταβροχθίζοντας ένα σωρό όμορα κράτη. Και έτσι τέθηκε σε εφαρμογή το Μεγάλο Πείραμα, που θα διαρκούσε για εβδομήντα χρόνια. Η επιλογή της Ρωσίας για την εφαρμογή του Κομμουνισμού, ήταν μεθοδευμένη, καθώς κανείς δεν ήθελε η καινούργια μέθοδος να δοκιμαστεί στα κράτη της κεντρικής Ευρώπης.

Έτσι τα δυο συστήματα, το Κομουνιστικό και το Καπιταλιστικό άρχισαν να λειτουργούν παράλληλα στον καινούργιο κόσμο που είχε δημιουργήσει η εποχή της Βιομηχανίας. Στη Σοβιετική ΄Ενωση, όπου το Κράτος ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος, δεν υπήρχε ανάγκη για εκλογές και άλλες κοινωνικές ελευθερίες. Το αγαθό της Ασφάλειας θα υποκαθιστούσε σε απόλυτο βαθμό το αγαθό της Ελευθερίας. Στον Καπιταλισμό αντίθετα το αγαθό της Ελευθερίας, που ήταν απαραίτητο για τη δράση των ιδιωτών, θα έπαιζε βασικό ρόλο στην εξέλιξη και την εφαρμογή καινούργιων ιδεών.

Το τέλος είναι γνωστό. Μετά από 72 χρόνια μιας ανελέητης μονομαχίας, ο Καπιταλισμός επικράτησε και ο Κομμουνισμός κατέρρευσε.

Η άλλη άκρη του τούνελ
Όπως ήταν φυσικό η επικράτηση του Καπιταλισμού δημιούργησε, μια αναμενόμενη υπερβολή. ΄Ετσι πολλοί θεώρησαν ότι οι νόμοι της Αγοράς από μόνοι τους θα μπορούσαν να λύσουν όλα τα προβλήματα, καθώς ιδίως η καινούργια Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία έμπαιναν στο μεγάλο παγκόσμιο πια παιχνίδι. Ήταν μια υπερβολή που δεν μπορούσε παρά να έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Η πλήρης απελευθέρωση των αγορών και κυρίως η δημιουργία των καινούργιων χρηματιστηριακών προϊόντων, των περίφημων Παραγώγων, αλλά και των στοιχημάτων πάνω σε φανταστικές-υποθετικές μελλοντικές αξίες, δηλαδή η καθιέρωση της Απατεωνιάς ως οικονομικού μεγέθους, ήταν φυσικό να οδηγήσουν στην καταστροφή. Στα 19 χρόνια που μεσολάβησαν από την επικράτηση του Καπιταλισμού, η επικράτηση μιας γενιάς απατεώνων σε μεγάλες τραπεζικές, χρηματιστηριακές και επιχειρηματικές θέσεις, δημιούργησε τεράστιες ανισότητες μέσα από εγκληματικές οικονομικές υπερβολές. Ήταν φυσικό το τελείως αφύσικο αυτό σύστημα να καταπέσει, μέσα σε παγκόσμιο σάλο.

Βρισκόμαστε στην αρχή μιας κοσμογονικής εποχής, που θα φέρει τις αναγκαίες διορθώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Καθώς τα επενδυτικά κεφάλαια που σε μεγάλο ποσοστό ήταν υπεύθυνα γι αυτήν την χωρίς αντίκρισμα δημιουργία υπεραξιών, αποσύρονται από τις αγορές κατά κύματα, βυθίζοντας τα χρηματιστήρια στην απελπισία, το μόνο που μπορεί να διακρίνει κανείς, είναι την δύσκολη περίοδο που θα περάσει ολόκληρος ο κόσμος, ώσπου τα πράγματα να βρουν και πάλι κάποια ισορροπία. Πολλοί λένε πως ο Καπιταλισμός όπως τον ξέραμε τα τελευταία είκοσι χρόνια τουλάχιστον, πέθανε. Πιθανόν να είναι κι έτσι, αλλά το συμπέρασμα μοιάζει βεβιασμένο. Δεν μπορεί να υπάρξει κόσμος χωρίς αγορές. Αυτή τη στιγμή κανείς δεν μπορεί να υποθέσει το πως θα διαμορφωθεί το μέλλον, γιατί η πραγματική κρίση αρχίζει μόλις τώρα. Κανείς δεν γνωρίζει επίσης ποια κράτη μεγάλα ή μικρά, θα πέσουν στη διάρκεια αυτής της κρίσης και ποιες δευτερεύουσες ανακατατάξεις θα δημιουργήσει η πτώση τους. Θα πέσουν επίσης και πολλοί γίγαντες της παγκόσμιας οικονομίας, μεγάλες εταιρείες που ως τώρα όλοι τις θεωρούσαν ακλόνητες. Το σύνδρομο του «αβύθιστου» Τιτανικού, θα είναι ένα από τα βασικά συμπτώματα του άμεσου μέλλοντος.

Αλλά δεν χρειάζεται να χάνει κανείς την ψυχραιμία του. Ο κόσμος έχει περάσει και χειρότερες κρίσεις με τη μορφή παγκόσμιων πολέμων, αλλά και πάλι τα πράγματα βρήκαν την ισορροπία τους. Και σ’ αυτήν την περίπτωση «πόλεμο» έχουμε και μάλιστα παγκόσμιο, μόνο που δεν γίνεται με τα όπλα, αλλά με την οικονομία.
Κάποτε θα τελειώσει κι αυτό.

Μόνο που κανείς δεν μπορεί να πει πως θα είναι ο κόσμος στην άλλη άκρη του τούνελ.

Αλέξανδρος Δράκος
Κλικ magazine τεύχος 6