Αν κάτι ήταν απαραίτητο να συμβεί, αυτό ήταν η μεγάλη οικονομική κρίση, που έχει πιάσει τον κόσμο ολόκληρο τον κόσμο στα νύχια της. Είναι ο μόνος τρόπος να βρει η ανθρωπότητα κάποια καλύτερη ισορροπία.
Η αίθουσα της Γενικής Συνέλευσης ήταν γεμάτη από τον κόσμο, που περίμενε να ακούσει τα νέα για την πορεία της εταιρείας. Από τον τόνο που έδινε ο συγκεχυμένος ήχος των συνομιλητών, μπορούσες να καταλάβεις, το μέγεθος της ανησυχίας που ένοιωθαν όσοι ήταν συγκεντρωμένοι σε εκείνη την αίθουσα. Μικροί και μεγάλοι μέτοχοι, που τους ένωνε μια κοινή οικονομική μοίρα, καθώς στις μετοχές της εταιρείας είχαν επενδύσει τα όνειρά τους και τώρα έπρεπε να μοιραστούν και τις ανησυχίες τους.
Ο Γκόρντον Γκέκο μπήκε στην αίθουσα, με το συνηθισμένο αγέρωχο ύφος του, το καλοραμμένο κουστούμι, τα καστανόξανθα μαλλιά που πλαισίωναν το ψυχρό και αποφασισμένο βλέμμα του. Όταν άρχισε να μιλάει και ο παραμικρός ψίθυρος στην αίθουσα σταμάτησε. Για τα επόμενα λεπτά όλοι κρέμονταν από τα χείλη του και όταν τέλειωσε, η αίθουσα σείστηκε από τα χειροκροτήματα. Όλοι είχαν καταλάβει τι πάνω κάτω είχε πει, αλλά αυτό που τους είχε μείνει ήταν η φράση κλειδί, που συνόψιζε, όλα αυτά που είχε πει. “Greed is Good”. «H Απληστία είναι Καλή».
Όλα τα πάρα πάνω, είναι μια σκηνή, ίσως η πιο σημαντική σκηνή της ταινίας Wall Street, με τον Μάϊκλ Ντάγκλας, στο ρόλο του χρηματιστή-επιχειρηματία Γκόρντον Γκέκο, το αρχέτυπο των Χρυσών Παιδιών, του αμερικάνικου χρηματιστηρίου εκείνης της εποχής, των Γιάπις. Στο τέλος της ταινίας ο «κακός» Γκόρντον Γκέκο, τιμωρείται, αλλά αυτό που έμεινε ήταν το σύνθημά του, που ήταν το σύνθημα εκείνης της εποχής. Αλλά που έγινε και το σύνθημα της εποχής που περάσαμε, από τότε, από το 1987, μέχρι σήμερα.
“Greed is Good”. «Η Απληστία είναι Καλή».
Η σημασία του Ρήγκαν
Το 1980, όταν οι Ρεπουμπλικάνοι, με Πρόεδρο τον Ρόναλντ Ρήγκαν και Αντιπρόεδρο τον Τζωρτζ Μπους τον Πρεσβύτερο, ο οποίος είχε διατελέσει και Διευθυντής της CIA, κέρδισαν τις εκλογές, η Αμερική βγήκε από μια μεγάλη περίοδο ηττοπαθούς εσωστρέφειας, που χαρακτήρισε όλη τη δεκαετία του εβδομήντα, με κορύφωση τα χρόνια της Προεδρίας του Τζίμυ Κάρτερ, από το 1976 ως το 1980. Όσο και να ψάξουν οι Αμερικανοί, θα είναι δύσκολο να βρούν, άλλη περίοδο που να τους έφερε τόσο κοντά στο χείλος της καταστροφής όσο η περίοδος του Τζίμυ Κάρτερ. ΄Εχοντας ακόμη ενοχές για την δολοφονία του Κένεντι, οι οποίες πολλαπλασιάστηκαν με τον πόλεμο στο Βιετνάμ και επηρεασμένοι από την χίππικη δεκαετία του εβδομήντα, όπου το κυρίαρχο σύνθημα ήταν το γνωστό «κάντε έρωτα, όχι πόλεμο», οι Αμερικανοί έχασαν κυριολεκτικά τον μπούσουλα. Αυτά τα συνθήματα έχουν πολλή πέραση, ιδίως όταν είσαι εθισμένος στα ναρκωτικά, αλλά δεν έχουν καμία απόδοση στον αληθινό κόσμο, όπου όπως έλεγε και ο σοφός Ηράκλειτος «Πόλεμος, Αρχή Πάντων».
Όταν ο Ρήγκαν και ο Μπους κέρδισαν τις εκλογές του 1980, στην πραγματικότητα ήρθε στην εξουσία, το αληθινό κατεστημένο της Αμερικής, μια και ο Ρήγκαν, αλλά κυρίως ο Μπους, ήταν δύο από τα πιο δυναμικά μέλη αυτού του, συνήθως αφανούς, αμερικάνικου κατεστημένου. Όταν ο Ρήγκαν ορκίστηκε Πρόεδρος τα πράγματα μπήκαν και πάλι στον «ίσιο δρόμο» για την Αμερική. Λίγες μόνο μέρες μετά την ορκωμοσία του Ρήγκαν, το τρομερό και φοβερό καθεστώς Χομεϊνί στο Ιράν, απελευθέρωσε τους ομήρους της Αμερικανικής Πρεσβείας, δια μέσου των οποίων στο τέλος της Προεδρίας του τελείως ακατάλληλου για το αξίωμα Τζίμυ Κάρτερ, η Αμερική είχε γίνει περίγελος των πάντων παγκοσμίως, με τους Αμερικανούς όμηρους της Πρεσβείας, να επιδεικνύονται από τους Ιρανιούς, σαν το πιο συμβολικό τρόπαιο, αυτής της αιματηρής περιόδου του Ψυχρού Πολέμου. Οι Ιρανοί γνώριζαν από πρώτο χέρι, πως η πρώτη ενέργεια του Ρήγκαν, μετά την ανάληψη της Προεδρίας, θα ήταν να κηρύξει ολοκληρωτικό πόλεμο στο Ιράν, ακόμη και με τη χρήση πυρηνικών με τελικό πλάνο να μετατρέψει το Ιράν σε ελικοδρόμιο. Οι Ιρανοί γνώριζαν ότι τώρα που η CIA βρισκόταν στην εξουσία τα παιχνίδια είχαν τελειώσει. ΄Ετσι οι Αμερικανοί όμηροι απελευθερώθηκαν χωρίς πολλές κουβέντες. Εξ άλλου λίγους μήνες μόνο αργότερα, ο Ρήγκαν έδειξε ότι δεν σήκωνε πολλά αστεία. Η επίθεση των αμερικανικών μαχητικών στην Λιβύη, που λίγο έλειψε να σκοτώσουν το ίδιο τον Καντάφι, αλλά που σκότωσαν κάποιες από τις γυναίκες και τα παιδιά του, έδειξαν σε όλους, ότι η περίοδος ήταν αλλαγμένη ριζικά. Στην πραγματικότητα η Αμερική είχε κερδίσει τον Ψυχρό Πόλεμο αρκετά νωρίτερα, το καλοκαίρι του 1969, όταν ο Νηλ ΄Αρμστρονγκ πάτησε το πόδι του στη Σελήνη, αλλά οι ενοχικοί Αμερικάνοι της δεκαετίας του εβδομήντα, ήταν απλώς ανίκανοι να εκμεταλλευτούν το πλεονέκτημα.
Ο Ρήγκαν, ο Μπους και ολόκληρη η υπόλοιπη CIA γνώριζαν πολύ καλά ότι η επικράτηση της Αμερικής στο διάστημα, είχε σημάνει και το τέλος της αντιπαράθεσης ανάμεσα στα δύο συστήματα, τον Κομμουνισμό και το Καπιταλισμό, που από το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου, το 1945, είχαν αποδυθεί σε ένα αδυσώπητο πόλεμο για την παγκόσμια επικράτηση. Όταν ο Νηλ Άρμοτσρονγκ πάτησε το πόδι του στη Σελήνη και είπε εκείνο το ιστορικό: «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ΄ένα μεγάλο άλμα για την ανθρωπότητα», εκείνο που στην πραγματικότητα εννοούσε ήταν: «ο Καπιταλισμός νίκησε». Αυτό το γνώριζε πολύ καλά η CIA. Και εφ’ όσον το γνώριζε καλά η CIA, το γνώριζε εξ ίσου καλά και η σοβιετική KGB. Όλη η δεκαετία του ογδόντα καταναλώθηκε σε συζητήσεις ανάμεσα σε υψηλόβαθμα στελέχη τω μυστικών υπηρεσιών των δύο υπερδυνάμεων, ώστε η πτώση της μίας υπερδύναμης να μην έχει καταστροφικά αποτελέσματα για όλο τον κόσμο. Αυτό που φοβόντουσαν τότε τόσο η CIA, όσο και η KGB, ήταν ότι η πτώση της Σοβιετικής ΄Ενωσης θα μπορούσε να κάνει κάποιο θερμοκέφαλο στρατηγό της Σοβιετικής ΄Ενωσης, να πατήσει τα κουμπιά ενός πυρηνικού πολέμου, καταστρέφοντας ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Η πτώση της Σοβιετικής ΄Ενωσης, έπρεπε να γίνει «απαλά». Μετά το θάνατο του Μπρέζνιεφ, οι δύο επόμενοι στη διαδοχή του, ο Αντρόποφ και ο Τσερνιένκο, εγκατέλειψαν τον μάταιο αυτό κόσμο, μια και ήταν ακατάλληλοι για να διεκπεραιώσουν αναίμακτα, το πραγματικά πολύ δύσκολο ρόλο της πτώσης μια ς υπερδύναμης. ΄Ετσι ήρθε στην εξουσία ο Γκορμπατσώφ, που αποδείχτηκε ο κατάλληλος άνθρωπος, στην κατάλληλη θέση, την κατάλληλη χρονική στιγμή. Οι ΗΠΑ πήραν τα λάφυρά τους από αυτή τη νίκη, δηλαδή τη διάλυση της Σοβιετικής ΄Ενωσης, που ήταν και ο βασικός όρος της «παράδοσης» και τον τίτλο της «Μόνης Υπερδύναμης». Κάτι που με τη σειρά του οδήγησε στον πόλεμο στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ και στη μεγάλη σημερινή παγκόσμια οικονομική κρίση.
Αν τυχόν δεν το έχετε καταλάβει, οι στιγμές που ζούμε σήμερα είναι ιστορικές…
Η Ιστορία ΔΕΝ Επαναλαμβάνεται
Το να γράψεις σε ένα βιβλίο τη φράση « Η Ιστορία επαναλαμβάνεται, είτε ως τραγωδία είτε ως φάρσα» πάει και έρχεται. Μέσα στις χιλιάδες φράσεις που χωράνε σε ένα βιβλίο, το να γράψεις και μια μικρή πιασάρικη φρασούλα, μπορεί να γίνει και χωρίς να το καταλάβει αυτός που το γράφει. Το να πιάσουν και να το επαναλαμβάνουν ένα σωρό ανόητοι σε όλο τον κόσμο, νομίζοντας ότι λένε κάτι σπουδαίο, είναι μια άλλη ιστορία, που απλώς αποδεικνύει το μέγεθος της ανοησίας που κυριαρχεί κυρίως ανάμεσα στις δημοσιογραφικές τάξεις. Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται ποτέ, ούτε ως τραγωδία, ούτε ως φάρσα. Μπορεί κάποιες περίοδοί της να έχουν ομοιότητες με κάποιες άλλες, μπορεί κάποια πρόσωπα να μοιάζουν με κάποια άλλα, αλλά η Ιστορία ΔΕΝ επαναλαμβάνεται. ΄Όταν λοιπόν δείτε σε κάποιο κείμενο αυτή τη φράση, μπορείτε κατ’ αρχάς να βγάλετε το συμπέρασμα, πως αυτός που έγραψε το κείμενο, πάσχει από μεγάλη δόση ανοησίας και έχει σοβαρή έλλειψη στο να μπορεί να εξάγει πρωτογενή συμπεράσματα.
Όπως λέει και τίτλος και ο πρόλογος αυτού του άρθρου λοιπόν, η Μεγάλη Κρίση που περνάει ο κόσμος αυτή την εποχή και που θα παραταθεί, για άγνωστο χρόνο και με άγνωστη κατάληξη, είναι ότι ακριβώς χρειαζόταν ο κόσμος αυτή την εποχή. Οι εποχές της κρίσης είναι πάντα δημιουργικές. Και το μόνο που κάνουν οι κρίσεις είναι το να αποκαλύπτουν κάποιο πρόβλημα, που πολλοί ήθελαν να κάνουν πως δεν υπήρχε. ΄Όμως το πρόβλημα υπήρχε και ο μόνος τρόπος να βρεθεί μια βιώσιμη κοινωνική και οικονομική ισορροπία, είναι το να περάσουμε, από τις συμπληγάδες αυτής της κρίσης. Ποιες είναι όμως οι αιτίες αυτή της κρίσης: Πότε άρχισε και πότε θα τελειώσει: Και τι θα έχει χαθεί μέχρι τότε:.
Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.
Και η αρχή μας πηγαίνει πίσω στον δέκατο ένατο αιώνα. Τότε λοιπόν ο κόσμος έβγαινε από μια εποχή και έμπαινε σε μια άλλη. ΄Εβγαινε από την εποχή της φεουδαρχίας, που χαρακτήριζε τις κοινωνίες του Μεσαίωνα και της ύστερης Αναγέννησης και αφού είχε περάσει από το στάδιο της απλής αστικοποίησης, με διαβατήριο από την γαλλική Επανάσταση, έμπαινε στην Βιομηχανική Εποχή. Η φεουδαρχία ήταν ένα σύστημα πολύ απλό και στη σύλληψή του και στην πρακτική εφαρμογή. ΄Οταν λέμε σύστημα εννοούμε την ανάγκη μια κοινωνία όσο μικρή ή μεγάλη κι αν είναι, να έχει Αρχή και Τέλος. Να υπάρχει δηλαδή η Εξουσία και οι Εξουσιαζόμενοι, σε μια ισορροπία που μπορεί να διαρκέσει. Η φεουδαρχία ήταν λοιπόν ένα απλό σύστημα. ΄Οποιος τα κατάφερνε, είτε από κληρονομικό δικαίωμα, είτε με τη βία, να γίνει εξουσιαστής, δεν είχε παρά να αποδείξει, κυρίως στον εαυτό και το πολύ σε μερικούς γείτονές του, ότι μπορούσε να κρατήσει την εξουσία, απέναντι σε εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Αν πάλι τη έχανε, δεν υπήρχε μεγάλο πρόβλημα. Το πρόβλημα αφορούσε κυρίως στον ίδιο και το πολύ σε κάποιους γείτονες, που μαζί με την εξουσία έχαναν συνήθως και το κεφάλι τους. Οσοι όμως φεουδάρχες και να έπεφταν, το σύστημα δεν προβληματιζόταν. Στη θέση τους θα έμπαιναν κάποιοι καινούργιοι φεουδάρχες και η ζωή θα συνεχιζόταν όπως και πριν.
Τα πρώτα προβλήματα μιας καινούργιας εποχής που ανέτελε, φανερώθηκαν με την Γαλλική Επανάσταση του 1789, την Επανάσταση των Αστών, την μόνη Επανάσταση που δημιούργησε διαρκή αποτελέσματα. Οι αστοί ήρθαν τότε στα πράγματα, δηλαδή στην Εξουσία και οι κοινωνίες από τότε δεν έχουν πάψει να είναι αστικές. Οι Εξουσιαστές σε όλο τον κόσμο τότε είχαν αρχίσει να προβληματίζονται πάνω στον καινούργιο γρίφο. Το πως δηλαδή μια ομάδα Εξουσιαστών, που στο σύνολό της δεν ξεπερνούσε το 1% του πληθυσμού θα μπορούσε να επιβληθεί στο υπόλοιπο 99%. Τότε δεν βρέθηκε καμία πειστική, θεωρητική λύση, πέρα από τη λύση, που καθιέρωσε η αγγλική κοινωνία. Την δημοκρατική εκλογή δηλαδή, έστω κι αν αυτοί που ψήφιζαν τότε δεν ήταν παρά μόνο ένα μικρό μέρος του πληθυσμού.
Ο δέκατος ένατος όμως αιώνας θα άλλαζε τα πράγματα ριζικά και θα έκανε επείγουσα την ανάγκη για καινούργιες και βιώσιμες λύσεις. Το μέγεθος που άλλαξε ριζικά τις κοινωνίες ήταν η εφεύρεση της μηχανής και η ένταξή της στην παραγωγική διαδικασία. Οι αλλαγές που δημιούργησε η βιομηχανική επανάσταση ήταν κοσμογονικές. Τεράστια τμήματα του πληθυσμού άρχισαν να μετοικίζουν δίπλα στα αστικά κέντρα που ήταν εγκατεστημένες οι βιομηχανίες. Και σαν μην έφτανε αυτό η βιομηχανική επανάσταση θα δημιουργούσε μια καινούργια ασύλληπτη για το παρελθόν συγκέντρωση πλούτου. Ο προβληματισμός που δημιουργήθηκε τότε, ανάμεσα στις τάξεις των Εξουσιαστών ήταν τεράστιος. Οι κοινωνίες έχουν έτσι κι αλλιώς ανάγκη από την Εξουσία, αλλιώς επικρατεί το Χάος. Η Εξουσιαστική διαδοχή όμως πρέπει να μπορεί να γίνεται απρόσκοπτα, χωρίς ανατροπές που απειλούν να αλλάξουν τα πάντα. Το πρόβλημα όμως τώρα ήταν διπλό. Δεν έπρεπε μόνο η Εξουσία να μπορεί να επιβάλλεται σε μεγάλες συγκεντρώσεις πληθυσμών, αλλά και να λυθεί το πρόβλημα του ποιος θα διαχειριζόταν με τον καλύτερο τρόπο τον πλούτο που δημιουργούσε η βιομηχανική παραγωγή. Το καπιταλιστικό σύστημα υπήρχε ήδη. Στον καπιταλισμό το κράτος διαχειρίζεται σε αναλογία περίπου 50-50 τον πλούτο που δημιουργείται. Πολλοί νομίζουν ότι στον Καπιταλισμό, τό Κράτος δεν συμμετέχει στα κέρδη, αλλά φυσικά πρόκειται για μεγάλη πλάνη. Στον Καπιταλισμό το Κράτος συμμετέχει στη δημιουργία του Πλούτου τουλάχιστον κατά 50%. Ακόμη και εκεί που η φορολογία των επιχειρήσεων δεν ξεπερνάει το 25% το Κράτος συμμετέχει τουλάχιστον κατά 50% μέσω της φορολογίας των εργαζομένων στις ιδιωτικές επιχειρήσεις και των πολλαπλών έμμεσων φόρων. Πολλοί όμως υποστήριζαν ότι υπήρχε ανάγκη να δοκιμαστεί το αν το Κράτος θα μπορούσε να είναι ο μόνος διαχειριστής του βιομηχανικού κέρδους. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε η θεωρία του Κομμουνισμού. Στις αρχές του Εικοστού Αιώνα όλα ήταν έτοιμα για το μεγάλο πείραμα.
Και κάπως έτσι έγινε η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 στη Ρωσία, που σύντομα μετατράπηκε σε Σοβιετική ΄Ενωση, καταβροχθίζοντας ένα σωρό όμορα κράτη. Και έτσι τέθηκε σε εφαρμογή το Μεγάλο Πείραμα, που θα διαρκούσε για εβδομήντα χρόνια. Η επιλογή της Ρωσίας για την εφαρμογή του Κομμουνισμού, ήταν μεθοδευμένη, καθώς κανείς δεν ήθελε η καινούργια μέθοδος να δοκιμαστεί στα κράτη της κεντρικής Ευρώπης.
Έτσι τα δυο συστήματα, το Κομουνιστικό και το Καπιταλιστικό άρχισαν να λειτουργούν παράλληλα στον καινούργιο κόσμο που είχε δημιουργήσει η εποχή της Βιομηχανίας. Στη Σοβιετική ΄Ενωση, όπου το Κράτος ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος, δεν υπήρχε ανάγκη για εκλογές και άλλες κοινωνικές ελευθερίες. Το αγαθό της Ασφάλειας θα υποκαθιστούσε σε απόλυτο βαθμό το αγαθό της Ελευθερίας. Στον Καπιταλισμό αντίθετα το αγαθό της Ελευθερίας, που ήταν απαραίτητο για τη δράση των ιδιωτών, θα έπαιζε βασικό ρόλο στην εξέλιξη και την εφαρμογή καινούργιων ιδεών.
Το τέλος είναι γνωστό. Μετά από 72 χρόνια μιας ανελέητης μονομαχίας, ο Καπιταλισμός επικράτησε και ο Κομμουνισμός κατέρρευσε.
Η άλλη άκρη του τούνελ
Όπως ήταν φυσικό η επικράτηση του Καπιταλισμού δημιούργησε, μια αναμενόμενη υπερβολή. ΄Ετσι πολλοί θεώρησαν ότι οι νόμοι της Αγοράς από μόνοι τους θα μπορούσαν να λύσουν όλα τα προβλήματα, καθώς ιδίως η καινούργια Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία έμπαιναν στο μεγάλο παγκόσμιο πια παιχνίδι. Ήταν μια υπερβολή που δεν μπορούσε παρά να έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Η πλήρης απελευθέρωση των αγορών και κυρίως η δημιουργία των καινούργιων χρηματιστηριακών προϊόντων, των περίφημων Παραγώγων, αλλά και των στοιχημάτων πάνω σε φανταστικές-υποθετικές μελλοντικές αξίες, δηλαδή η καθιέρωση της Απατεωνιάς ως οικονομικού μεγέθους, ήταν φυσικό να οδηγήσουν στην καταστροφή. Στα 19 χρόνια που μεσολάβησαν από την επικράτηση του Καπιταλισμού, η επικράτηση μιας γενιάς απατεώνων σε μεγάλες τραπεζικές, χρηματιστηριακές και επιχειρηματικές θέσεις, δημιούργησε τεράστιες ανισότητες μέσα από εγκληματικές οικονομικές υπερβολές. Ήταν φυσικό το τελείως αφύσικο αυτό σύστημα να καταπέσει, μέσα σε παγκόσμιο σάλο.
Βρισκόμαστε στην αρχή μιας κοσμογονικής εποχής, που θα φέρει τις αναγκαίες διορθώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Καθώς τα επενδυτικά κεφάλαια που σε μεγάλο ποσοστό ήταν υπεύθυνα γι αυτήν την χωρίς αντίκρισμα δημιουργία υπεραξιών, αποσύρονται από τις αγορές κατά κύματα, βυθίζοντας τα χρηματιστήρια στην απελπισία, το μόνο που μπορεί να διακρίνει κανείς, είναι την δύσκολη περίοδο που θα περάσει ολόκληρος ο κόσμος, ώσπου τα πράγματα να βρουν και πάλι κάποια ισορροπία. Πολλοί λένε πως ο Καπιταλισμός όπως τον ξέραμε τα τελευταία είκοσι χρόνια τουλάχιστον, πέθανε. Πιθανόν να είναι κι έτσι, αλλά το συμπέρασμα μοιάζει βεβιασμένο. Δεν μπορεί να υπάρξει κόσμος χωρίς αγορές. Αυτή τη στιγμή κανείς δεν μπορεί να υποθέσει το πως θα διαμορφωθεί το μέλλον, γιατί η πραγματική κρίση αρχίζει μόλις τώρα. Κανείς δεν γνωρίζει επίσης ποια κράτη μεγάλα ή μικρά, θα πέσουν στη διάρκεια αυτής της κρίσης και ποιες δευτερεύουσες ανακατατάξεις θα δημιουργήσει η πτώση τους. Θα πέσουν επίσης και πολλοί γίγαντες της παγκόσμιας οικονομίας, μεγάλες εταιρείες που ως τώρα όλοι τις θεωρούσαν ακλόνητες. Το σύνδρομο του «αβύθιστου» Τιτανικού, θα είναι ένα από τα βασικά συμπτώματα του άμεσου μέλλοντος.
Αλλά δεν χρειάζεται να χάνει κανείς την ψυχραιμία του. Ο κόσμος έχει περάσει και χειρότερες κρίσεις με τη μορφή παγκόσμιων πολέμων, αλλά και πάλι τα πράγματα βρήκαν την ισορροπία τους. Και σ’ αυτήν την περίπτωση «πόλεμο» έχουμε και μάλιστα παγκόσμιο, μόνο που δεν γίνεται με τα όπλα, αλλά με την οικονομία.
Κάποτε θα τελειώσει κι αυτό.
Μόνο που κανείς δεν μπορεί να πει πως θα είναι ο κόσμος στην άλλη άκρη του τούνελ.
Αλέξανδρος Δράκος
Κλικ magazine τεύχος 6
Τρίτη 23 Δεκεμβρίου 2008
Σάββατο 20 Δεκεμβρίου 2008
Ποιoς δημιουργεί τα λεφτά μπαμπά;
Τελικά, πώς δημιουργείται το χρήμα; Ποιός το δημιουργεί; Πώς αποφασίζεται πόσα χρήματα θα δημιουργηθούν; Πόσα χρήματα υπάρχουν στον κόσμο;
Τι είναι ο πληθωρισμός, τι είναι ο ρυθμός ανάπτυξης και πώς συνδέονται αυτά μεταξύ τους; Τι είναι το εθνικό χρέος; Πώς είναι δυνατόν, όλα τα κράτη να έχουν εθνικά χρέη; Πού χρωστάνε;
Γιατί διαβάζουμε συχνά ότι η Αμερική κάνει πολέμους για να βοηθήσει την οικονομία της ξοδεύοντας χρήματα στα όπλα; Γιατί δεν βελτιώνεται και η δική μας οικονομική κατάσταση όταν ξοδεύουμε άσκοπα τα χρήματα;
Πώς είναι δυνατόν όλοι, οι απλοί άνθρωποι, οι εταιρίες και οι κυβερνήσεις που με την εργασία τους παράγουν όλο τον πραγματικό πλούτο, να είναι χρεωμένοι στις τράπεζες, δηλαδή σε αυτούς που απλά διαχειρίζονται τον πλούτο;
Γιατί δεν αρέσει στις τράπεζες να εξοφλούμε νωρίτερα το δάνειό μας και μας χρεώνουν πρόστιμα; Δεν θέλουν να πάρουν πίσω τα λεφτά τους για να τα ξαναδανείσουν;
Ποιά είναι η διαφορά της τράπεζας και του τοκογλύφου; Και οι δύο δανείζουν έντοκα, έτσι δεν είναι; Ο τοκογλύφος δανείζει τα δικά του χρήματα. Η τράπεζα;
Γιατί κάθε οικολογική προσπάθεια αποτελεί άσκηση ματαιότητας στην σημερινή κοινωνία; Τι είναι αυτό που καθιστά αναπόφευκτη την καταστροφή του πλανήτη; Δεν φτάνουν οι φυσικοί πόροι για όλους;
Τι σημαίνει “κραχ”; Γιατί είναι μαθηματικά αναπόφευκτος ο ερχομός μιας παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης, πιθανότατα χειρότερης από αυτήν του 1929;
Πού οφείλεται η σημερινή κρίση και πόσο φρικτά ειρωνικό είναι να δίνουν οι κυβερνήσεις τα χρήματα των φορολογούμενων πολιτών (σε μορφή οικονομικής βοήθειας) στις τράπεζες για να “ορθοποδήσουν”;
Το σύντομο ντοκυμαντέρ “Money as Debt” του Paul Grignon έρχεται για να μας εξηγήσει με απλό τρόπο το σύγχρονο τραπεζικό σύστημα και να μας βοηθήσει να απαντήσουμε σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα.
Βρείτε οπωσδήποτε 45 λεπτά και αφιερώστε τα για να παρακολουθήσετε το επεξηγηματικό αυτό βίντεο. Σας εγγυώμαι ότι αξίζει τον κόπο…
Τι είναι ο πληθωρισμός, τι είναι ο ρυθμός ανάπτυξης και πώς συνδέονται αυτά μεταξύ τους; Τι είναι το εθνικό χρέος; Πώς είναι δυνατόν, όλα τα κράτη να έχουν εθνικά χρέη; Πού χρωστάνε;
Γιατί διαβάζουμε συχνά ότι η Αμερική κάνει πολέμους για να βοηθήσει την οικονομία της ξοδεύοντας χρήματα στα όπλα; Γιατί δεν βελτιώνεται και η δική μας οικονομική κατάσταση όταν ξοδεύουμε άσκοπα τα χρήματα;
Πώς είναι δυνατόν όλοι, οι απλοί άνθρωποι, οι εταιρίες και οι κυβερνήσεις που με την εργασία τους παράγουν όλο τον πραγματικό πλούτο, να είναι χρεωμένοι στις τράπεζες, δηλαδή σε αυτούς που απλά διαχειρίζονται τον πλούτο;
Γιατί δεν αρέσει στις τράπεζες να εξοφλούμε νωρίτερα το δάνειό μας και μας χρεώνουν πρόστιμα; Δεν θέλουν να πάρουν πίσω τα λεφτά τους για να τα ξαναδανείσουν;
Ποιά είναι η διαφορά της τράπεζας και του τοκογλύφου; Και οι δύο δανείζουν έντοκα, έτσι δεν είναι; Ο τοκογλύφος δανείζει τα δικά του χρήματα. Η τράπεζα;
Γιατί κάθε οικολογική προσπάθεια αποτελεί άσκηση ματαιότητας στην σημερινή κοινωνία; Τι είναι αυτό που καθιστά αναπόφευκτη την καταστροφή του πλανήτη; Δεν φτάνουν οι φυσικοί πόροι για όλους;
Τι σημαίνει “κραχ”; Γιατί είναι μαθηματικά αναπόφευκτος ο ερχομός μιας παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης, πιθανότατα χειρότερης από αυτήν του 1929;
Πού οφείλεται η σημερινή κρίση και πόσο φρικτά ειρωνικό είναι να δίνουν οι κυβερνήσεις τα χρήματα των φορολογούμενων πολιτών (σε μορφή οικονομικής βοήθειας) στις τράπεζες για να “ορθοποδήσουν”;
Το σύντομο ντοκυμαντέρ “Money as Debt” του Paul Grignon έρχεται για να μας εξηγήσει με απλό τρόπο το σύγχρονο τραπεζικό σύστημα και να μας βοηθήσει να απαντήσουμε σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα.
Βρείτε οπωσδήποτε 45 λεπτά και αφιερώστε τα για να παρακολουθήσετε το επεξηγηματικό αυτό βίντεο. Σας εγγυώμαι ότι αξίζει τον κόπο…
Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου 2008
ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ Ο ΤΥΑΝΕΥΣ
Χρονολογία γεννήσεως τοποθετείται μεταξύ 3 π.Χ και 10 μ.Χ. Ο πατέρας του ήταν ένας πάμπλουτος εξελληνισμένος Καππαδόκης από παλιά αρχοντική οικογένεια των Τυάνων. Σύμφωνα με την παράδοση η μητέρα του όταν εγκυμονούσε δέχθηκε κατ' όναρ, την επίσκεψη του θεού Πρωτέα ο οποίος της ανήγγειλε ότι θα σαρκωθεί μέσω αυτής. Την ημέρα της γέννησής του, η μητέρα του βρισκόταν σ΄ένα λιβάδι. Αιφνιδίως περιέπεσε σε λήθαργο και ταυτόχρονα ακούσθηκε μελωδικότατος παιάνας και άρχισαν να πετούν λευκοί κύκνοι. Η μητέρα ξύπνησε και χωρίς ωδίνες γέννησε τον Απολλώνιο. Την γέννηση του σημάδεψαν ουράνια φαινόμενα. Ένας μάλιστα κεραυνός μετεωρήθηκε επάνω από το σημείο όπου βρισκόταν η επίτοκος.
Ο πατέρας του Απολλωνίου του έδωσε τις βασικές γνώσεις και κατά το 14 έτος εστάλη να μαθητεύσει στον ρήτορα Ευθύδημο πρώτα στην Ταρσό της Κιλικίας και κατόπιν επιθυμίας του ιδίου στις Αιγές. Εδιδάχθη ότι ήταν δυνατόν να διδαχθεί ένας προνομιούχος νέος, ο οποίος τελικά υιοθέτησε την Πυθαγόρια φιλοσοφία και τρόπο ζωής. Μέσα στον κύκλο των σπουδών του ήταν και η ιατρική και η αστρονομία μαζί με την μαθηματική επιστήμη. 'Ηδη έχει αρχίσει την διάθεση της περιουσίας του και διαμένει στα ιερά των ναών και αρχίζει ένα πενταετές διάστημα σιωπής.
Το 45 μ.Χ αρχίζει τις περιοδείες. Ο πρώτος κύκλος περιελάμβανε την Δυτική Μικρά Ασία, Μεσσοποταμία μέχρι και Ινδίες όπου επεσκέφθη το Θιβέτ. Λέγεται ότι οι Λάμα του μίλησαν Ελληνικά και αυτός απάντησε στα Θιβετιανά. Η φήμη του προηγείτο της παρουσίας του και σε κάθε πόλη τον περίμενε πλήθος ασθενών και δυσκόλων περιπτώσεων απονομής δικαιοσύνης. Όλα τα διεκπεραίωνε. Ο δεύτερος κύκλος περιοδειών περιέλαβε την ηπειρωτική Ελλάδα (ήταν ο διακαής του πόθος). Πραγματοποιήθηκε το 60μ.Χ. Οι πάντες εντυπωσιάσθηκαν από τον λόγο του. Το 66μ.Χ. ευρίσκεται στην Ρώμη και το 67 στην Ισπανία. Τον Σεπτέμβριο του 68 επανέρχεται στην Ελλάδα και μυείται στα Ελευσίνια μυστήρια. Το 69 μέσω Ρόδου μεταβαίνει στην Αίγυπτο και επισκέπτεται και άλλες παρανείλιες χώρες. Επέστρεψε περί το 71 στην Μ. Ασία και δεν δίστασε να αντιπαρατεθεί με τον Αυτοκράτορα Δομιτιανό υποκινώντας επανάσταση.
Το 93 μεταβαίνει στην Ρώμη. Εκεί συλλαμβάνεται και φυλακίζεται προσαγόμενος σε δίκη ενώπιον του Δομιτιανού. Όμως συμβαίνει "θαυμαστό σημείο" και απελευθερώνεται, φεύγοντας ανεμπόδιστα από την Ρώμη και μέσω Ελλάδας επιστρέφει το 95 στην Ιωνία. Το 96 σε διόραση είδε την δολοφονία του Δομιτιανού την στιγμή που γινόταν.
Το 100μ.Χ. περίπου υπέργηρος, στην Κρήτη μπήκε στον ναό της Δικτύννης Αρτέμιδος απ' όπου και αναλήφθηκε στους Ουρανούς (σύμφωνα πάντα με την παράδοση), ενώ βοή αδουσών έλεγε «άφησε την γη και πήγαινε στους Ουρανού». Το 272 μ.Χ. παρουσιάσθηκε στον Αυρηλιανό και του ζήτησε να μην καταστρέψει τα Τύανα όπως σκόπευε να κάνει. Ο Αυρηλιανός ανακάλεσε την διαταγή και έδωσε εντολή να στηθούν ναοί και αγάλματα του Απολλωνίου. Οι Αυτοκράτορες: Καρακάλας, Ελαγάβαλος, Αλέξανδρος Σεβήρος λάτρευαν τον Απολλώνιο σαν Θεό. Στοιχεία της λατρείας του έχει σαφέστατα εγκολπώσει ο χριστιανισμός. Τέλος, μόλις τα τελευταία χρόνια εκδίδεται σε τρεις ή πέντε τόμους η βιογραφία του που έγινε από τον Φιλόστρατο.
Θα πούμε τώρα δύο λόγια για τον Φιλόστρατο, ο οποίος συνέγραψε τον Βίο του Απολλωνίου, ενώ, παράλληλα, θα εξετάσουμε ορισμένα αποσπάσματα από τον ΒΙΟ του για να κατανοήσουμε καλλίτερα τον Απολλώνειο τρόπο σκέψεως.
Ο Φιλόστρατος γεννήθηκε γύρω στο 170 μ.Χ. Έζησε δηλαδή στην αυτοκρατορική περίοδο. Ο ίδιος επινόησε τον όρο Δεύτερη Σοφιστική για να χαρακτηρίσει την εποχή μετά τους πρώτους Σοφιστές. Σπούδασε φιλοσοφία και ρητορική στην Αθήνα και πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στη Ρώμη. Το σπουδαιότερο έργο του είναι Τα εις τον Τυανέα Απολλώνιον . Η εντολή για τη συγγραφή του σχετικού βίου, ως είδος απολογητικής λογοτεχνίας, δόθηκε από την αυτοκράτειρα Ιουλία Δόμνα, σύζυγο του Σεπτιμίου Σεβήρου. Βασίζεται στα απομνημονεύματα του Δάμιδος, ο οποίος ήταν από τους πιο πιστούς μαθητές του Απολλώνιου. Ο Φιλόστρατος ανήκε στο περιβάλλον της αυτοκράτειρας, η οποία ήταν λάτρης του Ηλίου σύμφωνα με την οικογενειακή της παράδοση. Κατά συνέπεια το έργο γράφεται στο πνεύμα της κατευθυνόμενης και επιχορηγούμενης αυλικής αυτοκρατορικής λογοτεχνίας. Ο στόχος ήταν να προβληθεί ο Απολλώνιος ο Τυανέας ως το νεοπυθαγόρειο θρησκευτικό αντίρροπο του Χριστού και συνακόλουθα η ηλιολατρεία έναντι του Χριστιανισμού.
Το κλίμα της φιλοσοφικής και σοφιστικής αγοράς των πρώτων χριστιανικών αιώνων ευνοεί την αποδοχή ενός τέτοιου έργου. Υπάρχει από την παράδοση μία λογοτεχνία Βίων των Φιλοσόφων , όπως κατ’εξοχήν του Διογένη του Λαερτίου, αλλά και τα Ευαγγέλια, και ιδίως τα Απόκρυφα. Σε αυτή τη λογοτεχνία προβάλλεται το θαυματουργικό, το προφητικό ή το υπερφυσικό στοιχείο στη δράση των προσώπων που βιογραφούνται. Παρακάτω, θα εξετάσουμε τρία κείμενα από το Βίο του Απολλωνίου του Τυανέα. Θα αναζητήσουμε στοιχεία του υπερφυσικού κατά τη συνάντησή του με τους Ινδούς σοφούς. Θα εξετάσουμε την ηθική του και, τέλος, θα θαυμάσουμε τον τρόπο που αντέκρουσε την κατηγορία περί μαγείας μπροστά στον αυτοκράτορα.
Βιβλίο 3 εδάφιο 15
Ξεκινάμε με αυτό το απόσπασμα που αναφέρει το ταξίδι του Απολλωνίου στην Ινδία, όπου διηγείται για τις υπερφυσικές ιδιότητες των Ινδών σοφών. Εκφράζει το θαυμασμό του με τις αλλεπάλληλες επιφανειακά αντιφατικές προτάσεις: «να κατοικούν πάνω στη γη χωρίς να είναι πάνω της», «να είναι περιτοιχισμένοι χωρίς να έχουν τείχη», «χωρίς να έχουν τίποτα, να έχουν τα πάντα». Εδώ, κάπου θυμίζει τους περίφημους μακαρισμούς της Καινής Διαθήκης όπως: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι ότι αυτοί ελεηθήσονται», καθώς και άλλους. Ο Φιλόστρατος συμπληρώνει επίσης ότι οι Ινδοί γυμνοσοφιστές μετεωρίζονται. Η πράξη τους αυτή δεν αποσκοπεί σε επίδειξη θαύματος, αλλά θεωρείται απόδειξη σεβασμού προς το θεό. Κατά τον ίδιο τρόπο, όλες οι πράξεις τους επενδύονται την ιερή ευλάβεια. Η λιτή και ασκητική ζωή, σύμφωνα πάντα με τις επιταγές του Θείου, έχει σαν αποτέλεσμα την απόκτηση των υπερφυσικών ιδιοτήτων για τις οποίες θαυμάζονται. Με αυτό τον τρόπο εξηγούν και τις παραπάνω αινιγματικές φράσεις.
Βιβλίο 5 εδάφιο 22
Στο εδάφιο αυτό ο Απολλώνιος μας φανερώνει την ηθική που τον διέπει. Με αφορμή το χτίσιμο ενός επιβλητικού σπιτιού στη Ρόδο από κάποιον νεόπλουτο, ασκεί την κριτική του σε σχέση με το μεγάλο και το μνημειώδες. Συγκεκριμένα, ρώτησε το νεαρό πόσα χρήματα ξόδεψε για τη μόρφωσή του. Στο άκουσμα της απάντησης «ούτε δραχμή» και στη εμφανή τάση μεγαλομανίας που χαρακτήριζε το λόγο του νεόπλουτου, αντέταξε τον δικό του ηθικό κώδικα. Με το επόμενο ερώτημά του προτάσσει ένα καταφανέστατο δίλημμα ηθικής: «Οι άνθρωποι θεωρούνται ευτυχέστεροι για τον εαυτό τους ή τα υπάρχοντά τους;» Μετά την ολοφάνερα υλιστική απάντηση του νέου που θεώρησε τα πλούτη υπεράνω όλων των άλλων, ο Απολλώνιος του είπε ότι στην πραγματικότητα δεν του ανήκε το σπίτι, αλλά ότι αυτός ανήκε σε εκείνο. Έτσι, απέδειξε περίτρανα την υποδούλωση των ανθρώπων στον υλικό πλούτο. Τα πλούτη, κατά τη γνώμη του Τυανέα, παρομοιάζονται με ένα μεγάλο άγαλμα, το οποίο όμως είναι στην ουσία πήλινο και τιποτένιο. Ο ίδιος θεωρούσε απείρως πολυτιμότερο ένα αντίστοιχο μικρό αλλά χρυσελεφάντινο.
Βιβλίο 8 εδάφια 7 & 8
Στο τελευταίο απόσπασμα βλέπουμε τον Απολλώνιο να απολογείται ενώπιον του αυτοκράτορα Δομιτιανού για να αποκρούσει την κατηγορία περί μαγείας που του προσάπτουν. Αφορούσε τη σωτηρία της Εφέσου από το λοιμό. Εδώ, είναι σαν να μιλά ο ίδιος ο Φιλόστρατος, που προασπίζεται την «αγιότητα» του Τυανέα. Σε μια εποχή θρησκευτικού συγκρητισμού και μεταφυσικής αγωνίας, κατά την οποία ο συγγραφέας γνώριζε ότι η μαγεία ήταν απαγορευμένη από το ρωμαϊκό νόμο, επιχειρεί να δώσει μια άλλη διάσταση στη δράση του ήρωά του. Συγκεκριμένα, τα χαρακτηριστικά της μαγείας και της μαντείας που αποδίδονται στον Απολλώνιο μεταπλάθονται σε στοιχεία σοφίας, παιδείας και του διαιτολογικού τρόπου των νεοπυθαγορείων . Αυτός ο τρόπος ευνοεί την καθαρότητα της σκέψης και της ενόρασης, με άλλα λόγια, σε θεϊκό χάρισμα της απλής ζωής και της σοφής και σαφούς εκτίμησης των παρελθόντων και των παρόντων, όπως και της πρόνοιας για τα μέλλοντα που θα συμβούν. Οι χρησιμοποιούμενοι λογοτεχνικοί τόποι, με άκρα αξιοποίηση της σοφιστικής τέχνης, στηρίζονται, εν συνόλω, στην πυθαγόρεια βιοθεωρία και την ιατροφιλοσοφία.
Ειδικότερα, βλέπουμε τα παραδείγματα σοφών που έσωσαν τις πόλεις τους με εύστοχες προβλέψεις. Ο πρώτος ήταν ο Δημόκριτος που ελευθέρωσε τους Αβδηρίτες από το λοιμό. Ο Σοφοκλής ήταν ο δεύτερος, για τον οποίο λέγονταν ότι μάγεψε τους ανέμους. Τρίτος αναφέρθηκε ο Εμπεδοκλής, ο οποίος σταμάτησε τα βαριά σύννεφα πάνω από την πόλη του Ακράγαντα. Επίσης, γίνεται αναφορά στον Σωκράτη και στους Ίωνες προσωκρατικούς φιλοσόφους, δίδοντας ένα ρητορικό ερώτημα για να τεκμηριώσει την υπεράσπισή του. Αναφέρει ότι ουδέποτε κατηγορήθηκαν ως μάγοι επειδή γνώριζαν εκ των προτέρων τα γεγονότα. Ακόμη, η αναφορά του Τυανέα στη διατροφή αποτελεί στοιχείο της φυσιολογίας και δείχνει επιστημονισμό. Τέλος, με την καταλυτική του φράση: «Γιατί οι θεοί αισθάνονται ό,τι θα συμβεί στο μέλλον, οι άνθρωποι ό,τι γίνεται τώρα και οι σοφοί ό,τι πλησιάζει» ολοκληρώνει την απόκρουση του κατηγορητηρίου. Έτσι, κάνει διάκριση της σοφίας από τη μαγεία, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα τον εαυτό του ως «Θείο ανήρ». Με άλλα λόγια αυτή η φράση του Απολλώνιου τον αναδεικνύει ως πρόσωπο που βρίσκεται πάνω από τη μέση ανθρώπινη αντίληψη, ενώ, παράλληλα, προβάλλει περίτρανα τη θεοσέβεια του.
Όπως είδαμε, η σκιαγράφηση του χαρακτήρα του Απολλώνιου του Τυανέα, μέσα από τη Φιλοστράτεια περιγραφή, αναδεικνύει μια πολυσχιδή προσωπικότητα. Επιχειρείται ένας άκριτος εξωραϊσμός, ώστε να αποδοθεί στα μάτια των Εθνικών της εποχής η εικόνα ενός δικού τους «Χριστού», που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από το Ναζωραίο των χριστιανών. Ο παντελώς άγνωστος στους συγχρόνους του Απολλώνιος μετασχηματίστηκε μέσω της συγγραφικής ικανότητας του Φιλοστράτου σε ίνδαλμα. Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι ο συγγραφέας ενδιαφέρονταν περισσότερο για τη μετατροπή του έργου του σε υποδειγματική ρητορική σύνθεση. Εν κατακλείδι, το αποτέλεσμα ήταν ο εμπλουτισμός της αρχαίας ελληνικής γραμματείας με μία προσωπικότητα που θέλγει ανά τους αιώνες, δημιουργώντας τη δική της παραφιλολογία και νεομυθολογία. Ο Απολλώνιος είχε ήδη πάρει τη θέση του ως ο δέκατος τρίτος θεός.
http://anexigito.phpbbserver.com/forum-f47/topic-t278.html
Ο πατέρας του Απολλωνίου του έδωσε τις βασικές γνώσεις και κατά το 14 έτος εστάλη να μαθητεύσει στον ρήτορα Ευθύδημο πρώτα στην Ταρσό της Κιλικίας και κατόπιν επιθυμίας του ιδίου στις Αιγές. Εδιδάχθη ότι ήταν δυνατόν να διδαχθεί ένας προνομιούχος νέος, ο οποίος τελικά υιοθέτησε την Πυθαγόρια φιλοσοφία και τρόπο ζωής. Μέσα στον κύκλο των σπουδών του ήταν και η ιατρική και η αστρονομία μαζί με την μαθηματική επιστήμη. 'Ηδη έχει αρχίσει την διάθεση της περιουσίας του και διαμένει στα ιερά των ναών και αρχίζει ένα πενταετές διάστημα σιωπής.
Το 45 μ.Χ αρχίζει τις περιοδείες. Ο πρώτος κύκλος περιελάμβανε την Δυτική Μικρά Ασία, Μεσσοποταμία μέχρι και Ινδίες όπου επεσκέφθη το Θιβέτ. Λέγεται ότι οι Λάμα του μίλησαν Ελληνικά και αυτός απάντησε στα Θιβετιανά. Η φήμη του προηγείτο της παρουσίας του και σε κάθε πόλη τον περίμενε πλήθος ασθενών και δυσκόλων περιπτώσεων απονομής δικαιοσύνης. Όλα τα διεκπεραίωνε. Ο δεύτερος κύκλος περιοδειών περιέλαβε την ηπειρωτική Ελλάδα (ήταν ο διακαής του πόθος). Πραγματοποιήθηκε το 60μ.Χ. Οι πάντες εντυπωσιάσθηκαν από τον λόγο του. Το 66μ.Χ. ευρίσκεται στην Ρώμη και το 67 στην Ισπανία. Τον Σεπτέμβριο του 68 επανέρχεται στην Ελλάδα και μυείται στα Ελευσίνια μυστήρια. Το 69 μέσω Ρόδου μεταβαίνει στην Αίγυπτο και επισκέπτεται και άλλες παρανείλιες χώρες. Επέστρεψε περί το 71 στην Μ. Ασία και δεν δίστασε να αντιπαρατεθεί με τον Αυτοκράτορα Δομιτιανό υποκινώντας επανάσταση.
Το 93 μεταβαίνει στην Ρώμη. Εκεί συλλαμβάνεται και φυλακίζεται προσαγόμενος σε δίκη ενώπιον του Δομιτιανού. Όμως συμβαίνει "θαυμαστό σημείο" και απελευθερώνεται, φεύγοντας ανεμπόδιστα από την Ρώμη και μέσω Ελλάδας επιστρέφει το 95 στην Ιωνία. Το 96 σε διόραση είδε την δολοφονία του Δομιτιανού την στιγμή που γινόταν.
Το 100μ.Χ. περίπου υπέργηρος, στην Κρήτη μπήκε στον ναό της Δικτύννης Αρτέμιδος απ' όπου και αναλήφθηκε στους Ουρανούς (σύμφωνα πάντα με την παράδοση), ενώ βοή αδουσών έλεγε «άφησε την γη και πήγαινε στους Ουρανού». Το 272 μ.Χ. παρουσιάσθηκε στον Αυρηλιανό και του ζήτησε να μην καταστρέψει τα Τύανα όπως σκόπευε να κάνει. Ο Αυρηλιανός ανακάλεσε την διαταγή και έδωσε εντολή να στηθούν ναοί και αγάλματα του Απολλωνίου. Οι Αυτοκράτορες: Καρακάλας, Ελαγάβαλος, Αλέξανδρος Σεβήρος λάτρευαν τον Απολλώνιο σαν Θεό. Στοιχεία της λατρείας του έχει σαφέστατα εγκολπώσει ο χριστιανισμός. Τέλος, μόλις τα τελευταία χρόνια εκδίδεται σε τρεις ή πέντε τόμους η βιογραφία του που έγινε από τον Φιλόστρατο.
Θα πούμε τώρα δύο λόγια για τον Φιλόστρατο, ο οποίος συνέγραψε τον Βίο του Απολλωνίου, ενώ, παράλληλα, θα εξετάσουμε ορισμένα αποσπάσματα από τον ΒΙΟ του για να κατανοήσουμε καλλίτερα τον Απολλώνειο τρόπο σκέψεως.
Ο Φιλόστρατος γεννήθηκε γύρω στο 170 μ.Χ. Έζησε δηλαδή στην αυτοκρατορική περίοδο. Ο ίδιος επινόησε τον όρο Δεύτερη Σοφιστική για να χαρακτηρίσει την εποχή μετά τους πρώτους Σοφιστές. Σπούδασε φιλοσοφία και ρητορική στην Αθήνα και πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στη Ρώμη. Το σπουδαιότερο έργο του είναι Τα εις τον Τυανέα Απολλώνιον . Η εντολή για τη συγγραφή του σχετικού βίου, ως είδος απολογητικής λογοτεχνίας, δόθηκε από την αυτοκράτειρα Ιουλία Δόμνα, σύζυγο του Σεπτιμίου Σεβήρου. Βασίζεται στα απομνημονεύματα του Δάμιδος, ο οποίος ήταν από τους πιο πιστούς μαθητές του Απολλώνιου. Ο Φιλόστρατος ανήκε στο περιβάλλον της αυτοκράτειρας, η οποία ήταν λάτρης του Ηλίου σύμφωνα με την οικογενειακή της παράδοση. Κατά συνέπεια το έργο γράφεται στο πνεύμα της κατευθυνόμενης και επιχορηγούμενης αυλικής αυτοκρατορικής λογοτεχνίας. Ο στόχος ήταν να προβληθεί ο Απολλώνιος ο Τυανέας ως το νεοπυθαγόρειο θρησκευτικό αντίρροπο του Χριστού και συνακόλουθα η ηλιολατρεία έναντι του Χριστιανισμού.
Το κλίμα της φιλοσοφικής και σοφιστικής αγοράς των πρώτων χριστιανικών αιώνων ευνοεί την αποδοχή ενός τέτοιου έργου. Υπάρχει από την παράδοση μία λογοτεχνία Βίων των Φιλοσόφων , όπως κατ’εξοχήν του Διογένη του Λαερτίου, αλλά και τα Ευαγγέλια, και ιδίως τα Απόκρυφα. Σε αυτή τη λογοτεχνία προβάλλεται το θαυματουργικό, το προφητικό ή το υπερφυσικό στοιχείο στη δράση των προσώπων που βιογραφούνται. Παρακάτω, θα εξετάσουμε τρία κείμενα από το Βίο του Απολλωνίου του Τυανέα. Θα αναζητήσουμε στοιχεία του υπερφυσικού κατά τη συνάντησή του με τους Ινδούς σοφούς. Θα εξετάσουμε την ηθική του και, τέλος, θα θαυμάσουμε τον τρόπο που αντέκρουσε την κατηγορία περί μαγείας μπροστά στον αυτοκράτορα.
Βιβλίο 3 εδάφιο 15
Ξεκινάμε με αυτό το απόσπασμα που αναφέρει το ταξίδι του Απολλωνίου στην Ινδία, όπου διηγείται για τις υπερφυσικές ιδιότητες των Ινδών σοφών. Εκφράζει το θαυμασμό του με τις αλλεπάλληλες επιφανειακά αντιφατικές προτάσεις: «να κατοικούν πάνω στη γη χωρίς να είναι πάνω της», «να είναι περιτοιχισμένοι χωρίς να έχουν τείχη», «χωρίς να έχουν τίποτα, να έχουν τα πάντα». Εδώ, κάπου θυμίζει τους περίφημους μακαρισμούς της Καινής Διαθήκης όπως: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι ότι αυτοί ελεηθήσονται», καθώς και άλλους. Ο Φιλόστρατος συμπληρώνει επίσης ότι οι Ινδοί γυμνοσοφιστές μετεωρίζονται. Η πράξη τους αυτή δεν αποσκοπεί σε επίδειξη θαύματος, αλλά θεωρείται απόδειξη σεβασμού προς το θεό. Κατά τον ίδιο τρόπο, όλες οι πράξεις τους επενδύονται την ιερή ευλάβεια. Η λιτή και ασκητική ζωή, σύμφωνα πάντα με τις επιταγές του Θείου, έχει σαν αποτέλεσμα την απόκτηση των υπερφυσικών ιδιοτήτων για τις οποίες θαυμάζονται. Με αυτό τον τρόπο εξηγούν και τις παραπάνω αινιγματικές φράσεις.
Βιβλίο 5 εδάφιο 22
Στο εδάφιο αυτό ο Απολλώνιος μας φανερώνει την ηθική που τον διέπει. Με αφορμή το χτίσιμο ενός επιβλητικού σπιτιού στη Ρόδο από κάποιον νεόπλουτο, ασκεί την κριτική του σε σχέση με το μεγάλο και το μνημειώδες. Συγκεκριμένα, ρώτησε το νεαρό πόσα χρήματα ξόδεψε για τη μόρφωσή του. Στο άκουσμα της απάντησης «ούτε δραχμή» και στη εμφανή τάση μεγαλομανίας που χαρακτήριζε το λόγο του νεόπλουτου, αντέταξε τον δικό του ηθικό κώδικα. Με το επόμενο ερώτημά του προτάσσει ένα καταφανέστατο δίλημμα ηθικής: «Οι άνθρωποι θεωρούνται ευτυχέστεροι για τον εαυτό τους ή τα υπάρχοντά τους;» Μετά την ολοφάνερα υλιστική απάντηση του νέου που θεώρησε τα πλούτη υπεράνω όλων των άλλων, ο Απολλώνιος του είπε ότι στην πραγματικότητα δεν του ανήκε το σπίτι, αλλά ότι αυτός ανήκε σε εκείνο. Έτσι, απέδειξε περίτρανα την υποδούλωση των ανθρώπων στον υλικό πλούτο. Τα πλούτη, κατά τη γνώμη του Τυανέα, παρομοιάζονται με ένα μεγάλο άγαλμα, το οποίο όμως είναι στην ουσία πήλινο και τιποτένιο. Ο ίδιος θεωρούσε απείρως πολυτιμότερο ένα αντίστοιχο μικρό αλλά χρυσελεφάντινο.
Βιβλίο 8 εδάφια 7 & 8
Στο τελευταίο απόσπασμα βλέπουμε τον Απολλώνιο να απολογείται ενώπιον του αυτοκράτορα Δομιτιανού για να αποκρούσει την κατηγορία περί μαγείας που του προσάπτουν. Αφορούσε τη σωτηρία της Εφέσου από το λοιμό. Εδώ, είναι σαν να μιλά ο ίδιος ο Φιλόστρατος, που προασπίζεται την «αγιότητα» του Τυανέα. Σε μια εποχή θρησκευτικού συγκρητισμού και μεταφυσικής αγωνίας, κατά την οποία ο συγγραφέας γνώριζε ότι η μαγεία ήταν απαγορευμένη από το ρωμαϊκό νόμο, επιχειρεί να δώσει μια άλλη διάσταση στη δράση του ήρωά του. Συγκεκριμένα, τα χαρακτηριστικά της μαγείας και της μαντείας που αποδίδονται στον Απολλώνιο μεταπλάθονται σε στοιχεία σοφίας, παιδείας και του διαιτολογικού τρόπου των νεοπυθαγορείων . Αυτός ο τρόπος ευνοεί την καθαρότητα της σκέψης και της ενόρασης, με άλλα λόγια, σε θεϊκό χάρισμα της απλής ζωής και της σοφής και σαφούς εκτίμησης των παρελθόντων και των παρόντων, όπως και της πρόνοιας για τα μέλλοντα που θα συμβούν. Οι χρησιμοποιούμενοι λογοτεχνικοί τόποι, με άκρα αξιοποίηση της σοφιστικής τέχνης, στηρίζονται, εν συνόλω, στην πυθαγόρεια βιοθεωρία και την ιατροφιλοσοφία.
Ειδικότερα, βλέπουμε τα παραδείγματα σοφών που έσωσαν τις πόλεις τους με εύστοχες προβλέψεις. Ο πρώτος ήταν ο Δημόκριτος που ελευθέρωσε τους Αβδηρίτες από το λοιμό. Ο Σοφοκλής ήταν ο δεύτερος, για τον οποίο λέγονταν ότι μάγεψε τους ανέμους. Τρίτος αναφέρθηκε ο Εμπεδοκλής, ο οποίος σταμάτησε τα βαριά σύννεφα πάνω από την πόλη του Ακράγαντα. Επίσης, γίνεται αναφορά στον Σωκράτη και στους Ίωνες προσωκρατικούς φιλοσόφους, δίδοντας ένα ρητορικό ερώτημα για να τεκμηριώσει την υπεράσπισή του. Αναφέρει ότι ουδέποτε κατηγορήθηκαν ως μάγοι επειδή γνώριζαν εκ των προτέρων τα γεγονότα. Ακόμη, η αναφορά του Τυανέα στη διατροφή αποτελεί στοιχείο της φυσιολογίας και δείχνει επιστημονισμό. Τέλος, με την καταλυτική του φράση: «Γιατί οι θεοί αισθάνονται ό,τι θα συμβεί στο μέλλον, οι άνθρωποι ό,τι γίνεται τώρα και οι σοφοί ό,τι πλησιάζει» ολοκληρώνει την απόκρουση του κατηγορητηρίου. Έτσι, κάνει διάκριση της σοφίας από τη μαγεία, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα τον εαυτό του ως «Θείο ανήρ». Με άλλα λόγια αυτή η φράση του Απολλώνιου τον αναδεικνύει ως πρόσωπο που βρίσκεται πάνω από τη μέση ανθρώπινη αντίληψη, ενώ, παράλληλα, προβάλλει περίτρανα τη θεοσέβεια του.
Όπως είδαμε, η σκιαγράφηση του χαρακτήρα του Απολλώνιου του Τυανέα, μέσα από τη Φιλοστράτεια περιγραφή, αναδεικνύει μια πολυσχιδή προσωπικότητα. Επιχειρείται ένας άκριτος εξωραϊσμός, ώστε να αποδοθεί στα μάτια των Εθνικών της εποχής η εικόνα ενός δικού τους «Χριστού», που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από το Ναζωραίο των χριστιανών. Ο παντελώς άγνωστος στους συγχρόνους του Απολλώνιος μετασχηματίστηκε μέσω της συγγραφικής ικανότητας του Φιλοστράτου σε ίνδαλμα. Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι ο συγγραφέας ενδιαφέρονταν περισσότερο για τη μετατροπή του έργου του σε υποδειγματική ρητορική σύνθεση. Εν κατακλείδι, το αποτέλεσμα ήταν ο εμπλουτισμός της αρχαίας ελληνικής γραμματείας με μία προσωπικότητα που θέλγει ανά τους αιώνες, δημιουργώντας τη δική της παραφιλολογία και νεομυθολογία. Ο Απολλώνιος είχε ήδη πάρει τη θέση του ως ο δέκατος τρίτος θεός.
http://anexigito.phpbbserver.com/forum-f47/topic-t278.html
Πέμπτη 18 Δεκεμβρίου 2008
Και ποια είναι η πιο αψηλή εντολή
‘’Και ποια είναι η πιο αψηλή εντολή; Ν’ αρνηθείς όλες τις παρηγοριές-θεούς, πατρίδες, ηθικές, αλήθειες - ν’ απομείνεις μόνος και ν’ αρχίσεις να πλάθεις εσύ, με μοναχά τη δύναμή σου, έναν κόσμο που να μην ντροπιάζει την καρδιά σου... Ποια ‘ναι η πιο αντρίκια χαρά; Ν’ αναλαβαίνεις την πάσα ευθύνη’’.
Μεγαλώνοντας σ’ ένα περιβάλλον αυστηρά θρησκευτικό, σχεδόν θρησκόληπτο, ταυτόχρονα όμως και υπερπατριωτικό, εμπνευσμένο από το όραμα της απελευθέρωσης της Κρήτης από τους Τούρκους ο Νίκος Καζαντζάκης οδηγήθηκε στον ιδεαλισμό κι έκανε στόχο της ζωής του την αναζήτηση της αλήθειας, όποιο κι αν θα ήταν το τίμημα. Η αναζήτηση κάποιου σκοπού, ενός νοήματος, απετέλεσε το κύριο μέλημά του, όταν οι άλλοι νέοι της ηλικίας του χαιρόντουσαν τη ζωή με το δικό τους νεανικό και ανέμελο τρόπο. Γράφει στο έργο του ‘’Βραχόκηπος’’:’’Ποιος είναι ο δρόμος για την εκπλήρωση του δικού μου του νόμου; Να διαταράξω την τάξη, να συντρίψω το πρωτόκολλο, να ξεστρατίσω από τους προγόνους. Να αλητεύσω στ’ απαγορευμένα, στις αγέρωχες κι επικίντυνες περιοχές του αβέβαιου. Να δέχουμε ατάραχος ακόμη περισσότερο: σαν ευλογία την κατάρα του πατέρα και της μάνας. Να έχω το θάρρος να είμαι μόνος’’....
Μεγαλώνοντας σ’ ένα περιβάλλον αυστηρά θρησκευτικό, σχεδόν θρησκόληπτο, ταυτόχρονα όμως και υπερπατριωτικό, εμπνευσμένο από το όραμα της απελευθέρωσης της Κρήτης από τους Τούρκους ο Νίκος Καζαντζάκης οδηγήθηκε στον ιδεαλισμό κι έκανε στόχο της ζωής του την αναζήτηση της αλήθειας, όποιο κι αν θα ήταν το τίμημα. Η αναζήτηση κάποιου σκοπού, ενός νοήματος, απετέλεσε το κύριο μέλημά του, όταν οι άλλοι νέοι της ηλικίας του χαιρόντουσαν τη ζωή με το δικό τους νεανικό και ανέμελο τρόπο. Γράφει στο έργο του ‘’Βραχόκηπος’’:’’Ποιος είναι ο δρόμος για την εκπλήρωση του δικού μου του νόμου; Να διαταράξω την τάξη, να συντρίψω το πρωτόκολλο, να ξεστρατίσω από τους προγόνους. Να αλητεύσω στ’ απαγορευμένα, στις αγέρωχες κι επικίντυνες περιοχές του αβέβαιου. Να δέχουμε ατάραχος ακόμη περισσότερο: σαν ευλογία την κατάρα του πατέρα και της μάνας. Να έχω το θάρρος να είμαι μόνος’’....
Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου 2008
Κι έτσι ο κόσμος Μπραϊμάκι μου, βρήκε την ησυχία του ή ο Έλληνας ή φωτιά και κοπριά
Άκου τι μου’ λεγε ο μακαρίτης ο παππούς μου, να καταλάβεις. Όλα τα’ καμε καλά ο Αλλάχ, μου’ λεγε, όλα, μα μια μέρα βρέθηκε μπόσικος, έπιασε φωτιά και κοπριά και έπλασε το Ρωμιό∙ μα ευτύς, ως τον είδε, το μετάνιωσε∙ είχε ένα μάτι, ο αφιλότιμος, που τρυπούσε ατσάλι. «Τί να γίνει τώρα, μουρμούρισε ο Αλλάχ, την έπαθα∙ ας πιάσω τώρα να κάμω τον Τούρκο, να σφάξει το Ρωμιό, να βρει ο κόσμος την ησυχία του». Έπιασε το λοιπόν μέλι και μπαρούτι, τα μάλαξε καλά καλά, έφτιασε τον Τούρκο. Κι’ ευτύς, χωρίς να χασομεράει, βάνει σ’ ένα ταψί τον Τούρκο και το Ρωμιό να παλέψουν. Πάλευαν, πάλευαν, από το πρωί ως το βράδυ, κανένας δεν έριχνε κάτω τον άλλο∙ μα ευτύς, ως σκοτείνιασε, βάνει ο άτιμος ο Ρωμιός τρικλοποδιά, κάτω ο Τούρκος!
«Ο διάολος να με πάρει, μουρμούρισε ο Αλλάχ, την έπαθα πάλι∙ τούτοι οι Ρωμιοί θα φάνε τον κόσμο, πάνε οι κόποι μου χαμένοι… Τί να κάμω;» Όλη νύχτα δεν έκλεισε μάτι ο κακομοίρης∙ μα το πρωί, πετάχτηκε απάνω και χτύπησε τις χερούκλες του: «Βρήκα! βρήκα!» φώναξε∙ έπιασε πάλι φωτιά και κοπριά, και έφτιαξε έναν άλλο Ρωμιό, και τους έβαλε στο ταψί να παλέψουν. Άρχισε το πάλεμα∙ τρικλοποδιά ο ένας, τρικλοποδιά κι ο άλλος∙ μπηχτές ο ένας, μπηχτές κι ο άλλος… Πάλευαν, πάλευαν, έπεφταν, σηκώνουνταν, πάλευαν πάλι, ξανάπεφταν, ξανασηκώνουνταν, πάλευαν… Κι’ ακόμα παλεύουν! Κι’ έτσι ο κόσμος, Μπραϊμάκι μου, βρήκε την ησυχία του».
Απόσπασμα από το «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη
«Ο διάολος να με πάρει, μουρμούρισε ο Αλλάχ, την έπαθα πάλι∙ τούτοι οι Ρωμιοί θα φάνε τον κόσμο, πάνε οι κόποι μου χαμένοι… Τί να κάμω;» Όλη νύχτα δεν έκλεισε μάτι ο κακομοίρης∙ μα το πρωί, πετάχτηκε απάνω και χτύπησε τις χερούκλες του: «Βρήκα! βρήκα!» φώναξε∙ έπιασε πάλι φωτιά και κοπριά, και έφτιαξε έναν άλλο Ρωμιό, και τους έβαλε στο ταψί να παλέψουν. Άρχισε το πάλεμα∙ τρικλοποδιά ο ένας, τρικλοποδιά κι ο άλλος∙ μπηχτές ο ένας, μπηχτές κι ο άλλος… Πάλευαν, πάλευαν, έπεφταν, σηκώνουνταν, πάλευαν πάλι, ξανάπεφταν, ξανασηκώνουνταν, πάλευαν… Κι’ ακόμα παλεύουν! Κι’ έτσι ο κόσμος, Μπραϊμάκι μου, βρήκε την ησυχία του».
Απόσπασμα από το «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη
Η κατάρρευση κάποιων μύθων
Αν έχετε παρατηρήσει, αγαπητοί αναγνώστες, ορισμένοι όροι ή κάποιες λέξεις αποτελούν ένα είδος ταμπού και ουδέποτε χρησιμοποιούνται από κάποιους πολιτικούς ή δημόσιους άνδρες γενικότερα. Όπως οι Εβραίοι, τηρώντας την 1η εντολή (ου λήψεις όνομα Κυρίου και Θεού σου επί ματαίω) δεν πρόφεραν το όνομα του Θεού (το «απρόφερτο» τετραγράμματο ΓΧΒΧ), αλλά στη θέση του χρησιμοποιούσαν το ψευδώνυμο Αδωνάι, έτσι και οι πολιτικοί ηγέτες της Ευρώπης και της Αμερικής, τα τελευταία 40 περίπου χρόνια, απόφευγαν όπως ο διάβολος το λιβάνι να χρησιμοποιήσουν τη λέξη καπιταλισμός. Στο λεξιλόγιό τους δεν υπήρχε. Συνήθως χρησιμοποιούσαν διάφορα ψευδώνυμα: νεοφιλελευθερισμός, οικονομία της ελεύθερης αγοράς, ανταγωνιστικά οικονομικά συστήματα και άλλα.
Κάτω όμως από την πίεση της πραγματικότητας και αφού ξέσπασε η κρίση, που επί χρόνια υπέβοσκε αλλά έκαναν πως δεν την έβλεπαν, αναγκάστηκαν να ανακαλύψουν πως υπάρχει καπιταλισμός. Για πρώτη φορά επιφανείς πολιτικοί, όπως ο Νικολά Σαρκοζί, που μόνο αριστερός δε θα μπορούσε να θεωρηθεί, αλλά και πολλοί άλλοι, μιλάνε για καπιταλισμό και μάλιστα για καπιταλισμό που νοσεί και θέλει θεραπεία.Ανεξάρτητα από την εξέλιξη που θα έχει η οικονομική κρίση, που όπως φαίνεται μόλις άρχισε, οι πρώτες ορατές συνέπειες φάνηκαν. Μύθοι, που κυριαρχούσαν επί 40 χρόνια, οι οποίοι καθιερώθηκαν από τους οικονομολόγους της Σχολής του Σικάγου, αυτούς που υπαγόρευσαν την πολιτική της Θάτσερ και του Ρήγκαν, έχουν πέσει σε πλήρη ανυποληψία. Είναι χαρακτηριστικό πως οι τυπικότεροι εγχώριοι θιασώτες των απόψεων αυτών, οι κ.κ. Μάνος και Ανδριανόπουλος, δεν έχουν βγάλει άχνα όλον αυτόν τον καιρό.
Μύθοι όπως:
όσο λιγότερο κράτος-τόσο καλύτερα, η αγορά πρέπει να λειτουργεί απολύτως ασύδοτα γιατί μπορεί να αυτορυθμίζεται, η ιδιωτική επιχείρηση είναι ο πιο αποτελεσματικός θεσμός της οικονομίας, το χρήμα παράγει χρήμα και αυτό από μόνο του το καθιστά ύψιστο αγαθό, και άλλοι παρόμοιοι, δεν περνάνε πια. Αντιθέτως, τώρα οι τραπεζίτες προστρέχουν στο κράτος για να τους σώσει, αποδέχονται εθνικοποιήσεις τραπεζών, που άλλοτε και η απλή αναφορά τέτοιων περιπτώσεων τους εξαγρίωνε. Φυσικά αυτά τα κάνουν στη λογική της «εθνικοποίησης των ζημιών, αλλά ιδιωτικοποίησης των κερδών».
Το γεγονός είναι ότι οι πιο μυαλωμένοι έχουν καταλάβει πως κάτι δεν πάει καλά με το καπιταλιστικό σύστημα. Δεν είμαι οικονομολόγος, απλός μηχανικός είμαι, αλλά θα επιχειρήσω να αναλύσω αυτό το «δεν πάει καλά».Ο καπιταλισμός του 19ου αιώνα, που μελέτησε ο Μαρξ, αλλά και των αρχών του 20ού, που μελέτησε ο Βέμπερ, ήταν τελείως διαφορετικός από το σημερινό. Τότε ο παραγόμενος πλούτος προερχόταν βέβαια από την ιδιοποίηση (την κλοπή) της υπεραξίας των εργαζομένων, αλλά στηριζόταν σε υγιείς βάσεις: στο συνδυασμό της εργασίας, που έβαζαν οι προλετάριοι, και του κεφαλαίου, που έβαζαν οι καπιταλιστές. Και από το συνδυασμό αυτό έβγαιναν χρήσιμα προϊόντα. Το κέντρο της οικονομίας ήταν τότε τα εργοστάσια, οι εμπορικές επιχειρήσεις και τα μεταφορικά μέσα.
Σήμερα ο πλούτος παράγεται από μεταφορά κεφαλαίων από χώρα σε χώρα, από χρηματιστηριακά κόλπα, από καθαρές απάτες και από τις διαδικασίες αυτές δεν παράγονται χρήσιμα, αλλά τοξικά προϊόντα. Το κέντρο της οικονομίας είναι πια οι τράπεζες, που λειτουργούν ανεξέλεγκτα. Πρόκειται δηλαδή για μια νοσηρή κατάσταση, που αν συνεχίσει να υπάρχει εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους για ολόκληρο τον πλανήτη.
Αυτό το έχουν καταλάβει πολλοί ανοιχτόμυαλοι άνθρωποι και αναζητούν τη λύση. Μιλάνε πια για την επικείμενη «τρίτη κοινωνική επανάσταση», για το τέλος του καπιταλισμού και την εμφάνιση ενός νέου τρόπου παραγωγής.
Η πρώτη κοινωνική επανάσταση έγινε στο τέλος της Αρχαιότητας, όταν το δουλοκτητικό σύστημα παραγωγής αντικαταστάθηκε από το φεουδαρχικό. Οι βασικές αντιμαχόμενες τάξεις, οι δουλοκτήτες και οι δούλοι, εξαφανίστηκαν και βγήκαν άλλες στο προσκήνιο.
Η δεύτερη επανάσταση έγινε στους νεώτερους χρόνους, όταν ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής αντικατέστησε το φεουδαρχικό. Οι βασικές αντιμαχόμενες τάξεις, οι φεουδάρχες και οι δουλοπάροικοι, εξαφανίστηκαν και βγήκαν άλλες στο προσκήνιο.
Στην τρίτη κοινωνική επανάσταση, που επίκειται και θα γίνει, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής θα δώσει τη θέση του στον τεχνοκρατικό τρόπο παραγωγής. Οι βασικές αντιμαχόμενες τάξεις, καπιταλιστές και οι προλετάριοι, θα εξαφανιστούν και θα βγουν άλλες στη θέση τους.
Μ’ όλο που μπορεί να προκαλέσω αλλεργία σε ορισμένους, επιτρέψτε μου να σας υπενθυμίσω πως αυτό το αναφέρει, στην πρώτη μάλιστα παράγραφό του, το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο»: «Όλη η ιστορία είναι ιστορία της πάλης των τάξεων […] και η πάλη αυτή τελειώνει κάθε φορά με την αμοιβαία εξαφάνιση των ανταγωνιζόμενων τάξεων.»
Toυ Δ. Σαραντάκου
(άρθρο στην εφημ. Εμπρός της Μυτιλήνης, 28.10.2008)
Κάτω όμως από την πίεση της πραγματικότητας και αφού ξέσπασε η κρίση, που επί χρόνια υπέβοσκε αλλά έκαναν πως δεν την έβλεπαν, αναγκάστηκαν να ανακαλύψουν πως υπάρχει καπιταλισμός. Για πρώτη φορά επιφανείς πολιτικοί, όπως ο Νικολά Σαρκοζί, που μόνο αριστερός δε θα μπορούσε να θεωρηθεί, αλλά και πολλοί άλλοι, μιλάνε για καπιταλισμό και μάλιστα για καπιταλισμό που νοσεί και θέλει θεραπεία.Ανεξάρτητα από την εξέλιξη που θα έχει η οικονομική κρίση, που όπως φαίνεται μόλις άρχισε, οι πρώτες ορατές συνέπειες φάνηκαν. Μύθοι, που κυριαρχούσαν επί 40 χρόνια, οι οποίοι καθιερώθηκαν από τους οικονομολόγους της Σχολής του Σικάγου, αυτούς που υπαγόρευσαν την πολιτική της Θάτσερ και του Ρήγκαν, έχουν πέσει σε πλήρη ανυποληψία. Είναι χαρακτηριστικό πως οι τυπικότεροι εγχώριοι θιασώτες των απόψεων αυτών, οι κ.κ. Μάνος και Ανδριανόπουλος, δεν έχουν βγάλει άχνα όλον αυτόν τον καιρό.
Μύθοι όπως:
όσο λιγότερο κράτος-τόσο καλύτερα, η αγορά πρέπει να λειτουργεί απολύτως ασύδοτα γιατί μπορεί να αυτορυθμίζεται, η ιδιωτική επιχείρηση είναι ο πιο αποτελεσματικός θεσμός της οικονομίας, το χρήμα παράγει χρήμα και αυτό από μόνο του το καθιστά ύψιστο αγαθό, και άλλοι παρόμοιοι, δεν περνάνε πια. Αντιθέτως, τώρα οι τραπεζίτες προστρέχουν στο κράτος για να τους σώσει, αποδέχονται εθνικοποιήσεις τραπεζών, που άλλοτε και η απλή αναφορά τέτοιων περιπτώσεων τους εξαγρίωνε. Φυσικά αυτά τα κάνουν στη λογική της «εθνικοποίησης των ζημιών, αλλά ιδιωτικοποίησης των κερδών».
Το γεγονός είναι ότι οι πιο μυαλωμένοι έχουν καταλάβει πως κάτι δεν πάει καλά με το καπιταλιστικό σύστημα. Δεν είμαι οικονομολόγος, απλός μηχανικός είμαι, αλλά θα επιχειρήσω να αναλύσω αυτό το «δεν πάει καλά».Ο καπιταλισμός του 19ου αιώνα, που μελέτησε ο Μαρξ, αλλά και των αρχών του 20ού, που μελέτησε ο Βέμπερ, ήταν τελείως διαφορετικός από το σημερινό. Τότε ο παραγόμενος πλούτος προερχόταν βέβαια από την ιδιοποίηση (την κλοπή) της υπεραξίας των εργαζομένων, αλλά στηριζόταν σε υγιείς βάσεις: στο συνδυασμό της εργασίας, που έβαζαν οι προλετάριοι, και του κεφαλαίου, που έβαζαν οι καπιταλιστές. Και από το συνδυασμό αυτό έβγαιναν χρήσιμα προϊόντα. Το κέντρο της οικονομίας ήταν τότε τα εργοστάσια, οι εμπορικές επιχειρήσεις και τα μεταφορικά μέσα.
Σήμερα ο πλούτος παράγεται από μεταφορά κεφαλαίων από χώρα σε χώρα, από χρηματιστηριακά κόλπα, από καθαρές απάτες και από τις διαδικασίες αυτές δεν παράγονται χρήσιμα, αλλά τοξικά προϊόντα. Το κέντρο της οικονομίας είναι πια οι τράπεζες, που λειτουργούν ανεξέλεγκτα. Πρόκειται δηλαδή για μια νοσηρή κατάσταση, που αν συνεχίσει να υπάρχει εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους για ολόκληρο τον πλανήτη.
Αυτό το έχουν καταλάβει πολλοί ανοιχτόμυαλοι άνθρωποι και αναζητούν τη λύση. Μιλάνε πια για την επικείμενη «τρίτη κοινωνική επανάσταση», για το τέλος του καπιταλισμού και την εμφάνιση ενός νέου τρόπου παραγωγής.
Η πρώτη κοινωνική επανάσταση έγινε στο τέλος της Αρχαιότητας, όταν το δουλοκτητικό σύστημα παραγωγής αντικαταστάθηκε από το φεουδαρχικό. Οι βασικές αντιμαχόμενες τάξεις, οι δουλοκτήτες και οι δούλοι, εξαφανίστηκαν και βγήκαν άλλες στο προσκήνιο.
Η δεύτερη επανάσταση έγινε στους νεώτερους χρόνους, όταν ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής αντικατέστησε το φεουδαρχικό. Οι βασικές αντιμαχόμενες τάξεις, οι φεουδάρχες και οι δουλοπάροικοι, εξαφανίστηκαν και βγήκαν άλλες στο προσκήνιο.
Στην τρίτη κοινωνική επανάσταση, που επίκειται και θα γίνει, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής θα δώσει τη θέση του στον τεχνοκρατικό τρόπο παραγωγής. Οι βασικές αντιμαχόμενες τάξεις, καπιταλιστές και οι προλετάριοι, θα εξαφανιστούν και θα βγουν άλλες στη θέση τους.
Μ’ όλο που μπορεί να προκαλέσω αλλεργία σε ορισμένους, επιτρέψτε μου να σας υπενθυμίσω πως αυτό το αναφέρει, στην πρώτη μάλιστα παράγραφό του, το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο»: «Όλη η ιστορία είναι ιστορία της πάλης των τάξεων […] και η πάλη αυτή τελειώνει κάθε φορά με την αμοιβαία εξαφάνιση των ανταγωνιζόμενων τάξεων.»
Toυ Δ. Σαραντάκου
(άρθρο στην εφημ. Εμπρός της Μυτιλήνης, 28.10.2008)
Τρίτη 16 Δεκεμβρίου 2008
Τραγούδια που λένε αλήθειες
Ντροπή σε όλους μας
Μoυ 'παv τov πόvo vα πετάξω και v' αράξω
μoυ 'παv τo γέλιο vα φιλήσω να ηρεμήσω
μoυ 'παv τηv πίκρα vα σκοτώσω για να γλιτώσω
τov εαυτό μου vα προδώσω.
Όμως δε μoυ είπαv oι αγύρτες
ούτε πoυ τo σκέφτηκαv oι αλήτες
τα ορφανά μέσ' στις πλατείες τι θα γίνουv
από την πείνα τα κορμάκια τoυς θα σβήνουν
Ντροπή σε όλους μας μα πιο πολύ σ' εκείvoυς.
Μoυ 'παv στο ψέμα vα βουλιάξω και vα ξεχάσω
ό,τι τριγύρω μoυ συμβαίνει με πεθαίνει
μoυ 'παv τo στόμα μoυ vα ράψω
vα μη φωνάξω και στα παλιά μου να τα γράψω.
Διεφθαρμένη συνουσία
Άνθρωποι και όντα υστερόβουλα όλα στο συμφέρον ...
Άνθρωποι και όντα υστερόβουλα
όλα στο συμφέρον τους υπόδουλα,
όλοι στηλιτεύουν και εκθειάζουνε
εύσημα στο τίποτα μοιράζουνε.
Ποιό κατεστημένο φέρνει όνειρα
πείτε μου εσείς μυαλά παμπόνηρα,
πάλι ένα ψεύτικο παράσημο
έκανε διάσημο τον άσημο
Σ' ένα χαζοκούτι τόσα χρόνια,
έχω κουραστεί να βλέπω ψώνια.
Πήραν οι ασήμαντοι αξία
τίποτα δεν έχει σημασία,
τώρα πλέον ζούμε στην ουσία
μια διεφθαρμένη συνουσία.
Όλα μες στο ήθος τους ανήθικα
όσα μου χαρίσανε τ' αρνήθηκα,
ψίχουλα αλήθειας μου πετάξανε
να 'ξερα σε ποιον Θεό με τάξανε.
Πόρνη το κορίτσι που αγάπησα
τ' όνειρο της μάνας μου δεν κράτησα,
άνανδρους και ψεύτες μου πλασάρουνε
όμως τα ... θα πάρουνε
Τώρα οι πιο μεγάλοι υποκριτές,
γίνανε προφήτες και κριτές.
Πήραν οι ασήμαντοι αξία
τίποτα δεν έχει σημασία,
τώρα πλέον ζούμε στην ουσία
μια διεφθαρμένη συνουσία.
Πατρίδα μου
Στίχοι: Μαυράκης Χρήστος, Γιώργος Λεκάκης
Μουσική: Μαυράκης Χρήστος
Το κείμενο έγραψε ο Θεόδωρος Δουλάμης
Αφήγηση:
Κι οι περισπούδαστοι πισωπατήσαν.Στης ντροπής τα έδρανα καθίσαν, να μιλήσουν, τάχα, να κρυφτούν. Κι όμως να κι ανδρειωμένοι τα φτερά ανοίξαν στις κερκόπορτες μπροστά σταθήκαν και βροντοφώναξαν ξανά: "Μολών Λαβέ". Δεν είναι μύθος μη γελιέστε, στις μέρες μας χαθήκατε μα δεν ξεχνιέστε σε τούτους τους άμοιρους καιρούς.
Τραγούδι:
Εκείνο το πρωί
λες και δεν ήθελε να ξημερώσει
κι η μέρα φοβότανε
λες και δεν ήθελε ο ήλιος ν' ανατείλει
να μη δει το κακό που ερχότανε.
Τα πουλιά λουφάξαν στις φωλιές τους
αισθανθήκαν το μεγάλο κακό
τις χιλιάδες ανάσες
και με μιας των σοφών τα χαρτιά
τα τυλίξανε πύρινες γλώσσες.
Αστραπές και βροντές
χαρακώνουν στυγνά το κορμί σου.
Λυσσασμένα σκυλιάνα ξεσκίσουν ξανά
θέλουν τώρα σαν σάρκα τη γη σου.
Αστραπές και βροντές
χαρακώνουν στυγνά το κορμί σου.
Λυσσασμένα σκυλιάνα ξεσκίσουν ξανά
θέλουν τώρα σαν σάρκα τη γη σου.
Πατρίδα μου αγαπημένη
ποια κατάρα σε βαραίνει πόση ερημιά.
Τα παιδιά σου διαλεγμένα
σ' ένα θάνατο ταγμένα μές' τη μοναξιά.
Πατρίδα μου ...
Αφήγηση:
Που είστε παλικάρια;
Τραγούδι:
Εκείνο το πρωί
λες και δεν ήθελε η αυγή να φέρει
για το χάραμα χρώματα
λες και δεν ήθελε ο ήλιος να προσφέρει
να μη δούμε το αίμα στα σώματα
ουρλιαχτά που φωνάξαν "ΑΕΡΑ"
θα θυμόμαστε εκείνη τη μέρατη
χαμένη πατρίδα.
Στης Ελλάδας τον κόρφο ως πότε
θα φωλιάζουν ηγέτες προδότες.
Αστραπές και βροντές
χαρακώνουν στυγνά το κορμί σου.
Λυσσασμένα σκυλιά
να ξεσκίσουν ξανά
θέλουν τώρα σαν σάρκα τη γη σου.
Αχ Ελλάδα λυπημένη έρημη και δοξασμένη
πόσο σ' αγαπώ
Οι ήρωες που μας ζητάνε να μη δώσουμε
να φάνε κι άλλο μερτικό.
Πατρίδα μου ...
Αφήγηση:
Παλέψαμε, δώσαμε μάχες, τις κερδίσαμε.Στης κορφής της γνώσης, ναι σταθήκαμε.Κι ήτανε τότε που πάνω μας πέσαν βάρβαροι κι όλοι οι μικροί φτωχοί κι ανόητοι για να μας νιώσουν.Μα γεννήσαμε το Γέρο του Μοριά και τον Καραΐσκάκη.Ποιους αναστήσαμε ξανά; Πού είστε παλικάρια;Γιατί και πως μπορείτε να είστε ξεχασμένοι;Αυτό είναι το παράπονο που οργή στα χείλη φέρνει.Στης Ελλάδας τον κόρφο ως πότε θα φωλιάζουν ηγέτες προδότες;
Τραγούδι:
Πατρίδα μου πόσο σ' αγαπώ,
Πατρίδα μου πόσο σ' αγαπώ.
Πατρίδα μου πόσο σ' αγαπώ,
Πατρίδα μου πόσο σ' αγαπώ!!!!!
Μoυ 'παv τov πόvo vα πετάξω και v' αράξω
μoυ 'παv τo γέλιο vα φιλήσω να ηρεμήσω
μoυ 'παv τηv πίκρα vα σκοτώσω για να γλιτώσω
τov εαυτό μου vα προδώσω.
Όμως δε μoυ είπαv oι αγύρτες
ούτε πoυ τo σκέφτηκαv oι αλήτες
τα ορφανά μέσ' στις πλατείες τι θα γίνουv
από την πείνα τα κορμάκια τoυς θα σβήνουν
Ντροπή σε όλους μας μα πιο πολύ σ' εκείvoυς.
Μoυ 'παv στο ψέμα vα βουλιάξω και vα ξεχάσω
ό,τι τριγύρω μoυ συμβαίνει με πεθαίνει
μoυ 'παv τo στόμα μoυ vα ράψω
vα μη φωνάξω και στα παλιά μου να τα γράψω.
Διεφθαρμένη συνουσία
Άνθρωποι και όντα υστερόβουλα όλα στο συμφέρον ...
Άνθρωποι και όντα υστερόβουλα
όλα στο συμφέρον τους υπόδουλα,
όλοι στηλιτεύουν και εκθειάζουνε
εύσημα στο τίποτα μοιράζουνε.
Ποιό κατεστημένο φέρνει όνειρα
πείτε μου εσείς μυαλά παμπόνηρα,
πάλι ένα ψεύτικο παράσημο
έκανε διάσημο τον άσημο
Σ' ένα χαζοκούτι τόσα χρόνια,
έχω κουραστεί να βλέπω ψώνια.
Πήραν οι ασήμαντοι αξία
τίποτα δεν έχει σημασία,
τώρα πλέον ζούμε στην ουσία
μια διεφθαρμένη συνουσία.
Όλα μες στο ήθος τους ανήθικα
όσα μου χαρίσανε τ' αρνήθηκα,
ψίχουλα αλήθειας μου πετάξανε
να 'ξερα σε ποιον Θεό με τάξανε.
Πόρνη το κορίτσι που αγάπησα
τ' όνειρο της μάνας μου δεν κράτησα,
άνανδρους και ψεύτες μου πλασάρουνε
όμως τα ... θα πάρουνε
Τώρα οι πιο μεγάλοι υποκριτές,
γίνανε προφήτες και κριτές.
Πήραν οι ασήμαντοι αξία
τίποτα δεν έχει σημασία,
τώρα πλέον ζούμε στην ουσία
μια διεφθαρμένη συνουσία.
Πατρίδα μου
Στίχοι: Μαυράκης Χρήστος, Γιώργος Λεκάκης
Μουσική: Μαυράκης Χρήστος
Το κείμενο έγραψε ο Θεόδωρος Δουλάμης
Αφήγηση:
Κι οι περισπούδαστοι πισωπατήσαν.Στης ντροπής τα έδρανα καθίσαν, να μιλήσουν, τάχα, να κρυφτούν. Κι όμως να κι ανδρειωμένοι τα φτερά ανοίξαν στις κερκόπορτες μπροστά σταθήκαν και βροντοφώναξαν ξανά: "Μολών Λαβέ". Δεν είναι μύθος μη γελιέστε, στις μέρες μας χαθήκατε μα δεν ξεχνιέστε σε τούτους τους άμοιρους καιρούς.
Τραγούδι:
Εκείνο το πρωί
λες και δεν ήθελε να ξημερώσει
κι η μέρα φοβότανε
λες και δεν ήθελε ο ήλιος ν' ανατείλει
να μη δει το κακό που ερχότανε.
Τα πουλιά λουφάξαν στις φωλιές τους
αισθανθήκαν το μεγάλο κακό
τις χιλιάδες ανάσες
και με μιας των σοφών τα χαρτιά
τα τυλίξανε πύρινες γλώσσες.
Αστραπές και βροντές
χαρακώνουν στυγνά το κορμί σου.
Λυσσασμένα σκυλιάνα ξεσκίσουν ξανά
θέλουν τώρα σαν σάρκα τη γη σου.
Αστραπές και βροντές
χαρακώνουν στυγνά το κορμί σου.
Λυσσασμένα σκυλιάνα ξεσκίσουν ξανά
θέλουν τώρα σαν σάρκα τη γη σου.
Πατρίδα μου αγαπημένη
ποια κατάρα σε βαραίνει πόση ερημιά.
Τα παιδιά σου διαλεγμένα
σ' ένα θάνατο ταγμένα μές' τη μοναξιά.
Πατρίδα μου ...
Αφήγηση:
Που είστε παλικάρια;
Τραγούδι:
Εκείνο το πρωί
λες και δεν ήθελε η αυγή να φέρει
για το χάραμα χρώματα
λες και δεν ήθελε ο ήλιος να προσφέρει
να μη δούμε το αίμα στα σώματα
ουρλιαχτά που φωνάξαν "ΑΕΡΑ"
θα θυμόμαστε εκείνη τη μέρατη
χαμένη πατρίδα.
Στης Ελλάδας τον κόρφο ως πότε
θα φωλιάζουν ηγέτες προδότες.
Αστραπές και βροντές
χαρακώνουν στυγνά το κορμί σου.
Λυσσασμένα σκυλιά
να ξεσκίσουν ξανά
θέλουν τώρα σαν σάρκα τη γη σου.
Αχ Ελλάδα λυπημένη έρημη και δοξασμένη
πόσο σ' αγαπώ
Οι ήρωες που μας ζητάνε να μη δώσουμε
να φάνε κι άλλο μερτικό.
Πατρίδα μου ...
Αφήγηση:
Παλέψαμε, δώσαμε μάχες, τις κερδίσαμε.Στης κορφής της γνώσης, ναι σταθήκαμε.Κι ήτανε τότε που πάνω μας πέσαν βάρβαροι κι όλοι οι μικροί φτωχοί κι ανόητοι για να μας νιώσουν.Μα γεννήσαμε το Γέρο του Μοριά και τον Καραΐσκάκη.Ποιους αναστήσαμε ξανά; Πού είστε παλικάρια;Γιατί και πως μπορείτε να είστε ξεχασμένοι;Αυτό είναι το παράπονο που οργή στα χείλη φέρνει.Στης Ελλάδας τον κόρφο ως πότε θα φωλιάζουν ηγέτες προδότες;
Τραγούδι:
Πατρίδα μου πόσο σ' αγαπώ,
Πατρίδα μου πόσο σ' αγαπώ.
Πατρίδα μου πόσο σ' αγαπώ,
Πατρίδα μου πόσο σ' αγαπώ!!!!!
Δευτέρα 15 Δεκεμβρίου 2008
Καληνύχτα με δυο όμορφα τραδούδια
Leona Lewis - Bleeding Love Lyrics
Maria Mena - Just Hold Me (live)
Maria Mena - Just Hold Me (live)
Η ιστορία της λέξης "ΜΑΚΑΡΟΝΙΑ"
Οι περισσότεροι νομίζουν πως είναι λέξη ιταλική, αλλά φυσικά πρόκειται για αντιδάνειο.
Στην αρχαιότητα μετά από την κηδεία κάποιου, μοίραζαν ψωμί και ένα είδος ζυμαρικού. Το ζυμαρικό αυτό το ονόμαζαν μακαρία προς τιμήν του μακαρίτη. Οι φίλοι της οικογένειας, συλλυπούνταν με την έκφραση: Μάκαριος και αιώνιος ή μακαρία κι αιωνία (η μνήμη)! Όπως λέμε σήμερα: «Θεός σχωρέστ’ τον». Εκείνο το λιτό ζυμαρικό λοιπόν, έγινε μετά από χρόνια μακαρόνια και πέρασε στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες (ιταλική αγγλική και γαλλική, macaroni, και στη γερμανική Makkaroni).
Επίσης, στον υπ’ αρ. 553 κώδικα της Εθνικής Βιβλιοθήκης (από τα μέσα του ΙΔ' αιώνα χρονολόγ. 1343) υπάρχει και η λέξη «μακαρώνεια» (από το μακαρία και αιωνία) , για κάποια ιδιαίτερα τροπάρια, που έψελναν στο Βυζάντιο, κατά την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Συνεπώς τα μακαρώνεια ήταν και τροπάρια - μακαρισμοί, ψαλλόμενα κατά τα περίδειπνα, στα οποία προσφέρονταν ζυμαρικά.
Στην αρχαιότητα μετά από την κηδεία κάποιου, μοίραζαν ψωμί και ένα είδος ζυμαρικού. Το ζυμαρικό αυτό το ονόμαζαν μακαρία προς τιμήν του μακαρίτη. Οι φίλοι της οικογένειας, συλλυπούνταν με την έκφραση: Μάκαριος και αιώνιος ή μακαρία κι αιωνία (η μνήμη)! Όπως λέμε σήμερα: «Θεός σχωρέστ’ τον». Εκείνο το λιτό ζυμαρικό λοιπόν, έγινε μετά από χρόνια μακαρόνια και πέρασε στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες (ιταλική αγγλική και γαλλική, macaroni, και στη γερμανική Makkaroni).
Επίσης, στον υπ’ αρ. 553 κώδικα της Εθνικής Βιβλιοθήκης (από τα μέσα του ΙΔ' αιώνα χρονολόγ. 1343) υπάρχει και η λέξη «μακαρώνεια» (από το μακαρία και αιωνία) , για κάποια ιδιαίτερα τροπάρια, που έψελναν στο Βυζάντιο, κατά την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Συνεπώς τα μακαρώνεια ήταν και τροπάρια - μακαρισμοί, ψαλλόμενα κατά τα περίδειπνα, στα οποία προσφέρονταν ζυμαρικά.
Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου 2008
Η πολιτεία των Νήσων του Ήλιου.( Η Ουτοπιστική κοινότητα της αρχαιότητας και η επιρροή της στα κατοπινά χρόνια)
Μία ουτοπιστική πολιτεία όπου για πρώτη φορά αποτυπώθηκαν έννοιες όπως αυτές της κοινοκτημοσύνης και της μη ιεραρχικής δομής ήταν η Πολιτεία του Ήλιου όπως περιγράφηκε από τον Ιάμβουλο τον 4ο αιώνα π.Χ. Το έργο του είχε μια σημαντική επιρροή στα κατοπινά χρόνια καθώς ενέπνευσε από τη μια επαναστάσεις σκλάβων κι από την άλλη, πολλούς συγγραφείς που επιδοκίμασαν με τη σειρά τους την Ουτοπία. Συγγραφείς όπως ο Καμπανέλλα του Μεσαίωνα μέχρι, εμμέσως, και ο Burroughs της γενιάς των Beat. Το γεγονός και μόνο της ύπαρξης μιας τέτοιας περιγραφής κι αν μη τι άλλο η επιρροή που άσκησε σε μέλλοντα γεγονότα κι εμπνεύσεις τη κάνει ενδιαφέρουσα ακόμη και σήμερα…
Το χρονικό του ταξιδιού προς την Πολιτεία του Ήλιου.
Ο Ιάμβουλος
Ως γιος εμπόρου και ιστορικός είχε ζήσει τον 4ο αιώνα, κατά την ακμή της Αλεξανδρινής εποχής. Το επάγγελμα που ασκούσε ο πατέρας του, τον επέτρεπε να πραγματοποιεί πολλά ταξίδια στο τότε γνωστό κόσμο που περιελάμβανε χώρες όπως την Αραβία και την Ινδική Χερσόνησο. Το έργο του "Η Πολιτεία των Νήσων του Ήλιου" συγγράφηκε μάλλον προς το τέλος τη ζωής του και είχε ήδη χαθεί από τα αρχαία ακόμη χρόνια. Διεσώθη ωστόσο ως περίληψη στο 20ο βιβλίο της "Ιστορικής Βιβλιοθήκης" του ιστορικού Διόδωρου του Σικελιώτη (1ο αιώνα π.Χ.) και ως σποραδική αναφορά στο έργο του Λουκιανού "Αληθινές Ιστορίες". Στην περίληψη του Διόδωρου, παρόλη την αταξία της περιγραφής, ήταν δυνατόν να επαναδομηθεί ως ένα βαθμό η αρχική φόρμα και το περιεχόμενο της διήγησης του Ιάμβουλου για την Πολιτεία των Νήσων του Ήλιου, δίνοντας μια γενική εικόνα ενός τρόπου ζωής διαφορετικό από τον μέχρι τότε γνωστό.
Το ταξίδι και η Πολιτεία
Κατά την περιγραφή της διασωσμένης περίληψης του Διόδωρού, ο Ιάμβουλος μαζί με κάποιον σύντροφο του ταξιδεύοντας προς Αραβία πιάστηκαν αιχμάλωτοι από μια νησιώτικη φυλή Αβησσυνών-σημερινοί Αιθίοπες- οι οποίοι αφού τους κράτησαν για λίγο καιρό τους έβαλαν κατόπιν σε κάποιο μικρό πλοιάριο με αρκετά τρόφιμα για μερικούς μήνες και τους πρόσταξαν ν' ανοιχτούνε στο πέλαγος, με κατεύθυνση συνεχώς προς τον Νότο. Εκεί, κατά τα λεγόμενα τους θα συναντούσαν ένα νησί όπου θα μπορούσαν να ζήσουν, και μάλιστα ευτυχισμένοι.
Πράγματι, μετά από 4 μήνες ταξιδιού στον Ωκεανό συνάντησαν ένα σύμπλεγμα 7 μεγάλων νήσων με ήπιο κλίμα και πλούσια φύση. Η περιγραφή δίνει με γλαφυρό τρόπο την εικόνα των κατοίκων των νησιών αυτών οι οποίοι ήτανε μια ξεχωριστή φυλή ανθρώπων που δεν έμοιαζαν με καμία άλλη γνωστή. Ήτανε όλοι τους πανύψηλοι, με ύψος κοντά στα 3 μέτρα, άτριχοι, με πολύ εύκαμπτο σώμα, λόγω ότι διέθεταν οστά μαλάκά σαν νεύρα. Είχανε τεράστια, μυϊκή δύναμη, με οξύτατη ακοή, δεν αρρώσταιναν ποτέ τους ενώ η γλώσσα τους ήταν δίπτυχη και τους επέτρεπε να μιλάνε με δυο άτομα συγχρόνως.
Το πιο ενδιαφέρον ωστόσο σημείο είναι, μάλλον εκεί όπου περιγράφεται η κοινωνία των Ηλιουπολιτών. Σύμφωνα με τη περιγραφή λοιπόν, το σύστημα τους δεν είχε γνώση των εννοιών πόλεμος και δουλεία, γι' αυτό και δεν υπήρχε ούτε στρατός ούτε κάστρα καθώς επίσης η εσωτερική εγκληματικότητα ήταν μηδενική. Η γη και τα μέσα παραγωγής-όπως και οι γυναίκες με τα παιδιά-ανήκαν σε όλους, υπό ένα σύστημα κοινοκτημοσύνης. Οι ενήλικοι πολίτες υποχρεούνταν σε εργασία μόνο όταν υπήρχε ανάγκη, ενώ για να μην καταπονούνται από αυτή, εναλλάσσονταν κυκλικά σε διάφορες ειδικεύσεις, αποκλείοντας έτσι τον καταμερισμό της εργασίας. Το ίδιο ίσχυε και για τα δημόσια αξιώματα στο οποίο εναλλάσσονταν το ίδιο κυκλικά και από τα οποία απαλλάσσονταν μόνο οι γέροι.
Οι κάτοικοι καθεμιάς από Νήσους του Ήλιου ήταν οργανωμένοι σε φυλές 400 ατόμων οι οποίες ονομάζονταν Συστήματα. Επικεφαλής καθεμίας φυλής ήταν ο γεροντότερος ο οποίος ωστόσο δεν είχε ούτε περισσότερα αξιώματα ούτε κάποια εξουσία, αλλά περιορίζονταν μονάχα στο να έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα. Επίσης υπήρχαν κάποιοι εθιμοτυπικοί κανόνες και νόμοι οι οποίοι ακολουθούνταν, ήταν ωστόσο άγραφοι και το σπάσιμο τους δεν επέφερε τιμωρία. Ένας από αυτούς απαιτούσε ότι τα άρρωστα και πνευματικά καθυστερημένα νεογέννητα θα πρέπει να θανατώνονται, κατ' ομοιότητα προς το σύστημα της Σπαρτιάτικης Πολιτείας.
Το περισσότερο από το χρόνο τους οι Ηλιοπολίτες τον περνούσαν με διάφορες πνευματικές ενασχολήσεις και ψυχαγωγία. Επειδή η διάρκεια ζωής ήταν πολύ μεγάλη κατόπιν της παρόδου 150 χρόνων βίου φεύγανε εκούσια από τη ζωή ξαπλώνοντας σ' ένα στρώμα από αρωματικά και θανατηφόρα φυτά όποτε αποκοιμιότανε και πεθαίνανε.
Σύμφωνα πάντα με τη διήγηση ο Ιάμβουλος έμειναν μαζί με το σύντροφο του για 7 χρόνια στη Πολιτεία των Νήσων του Ήλιου χωρίς όμως να μπορέσουν να λησμονήσουν τις παλιές τους συνήθειες και να προσαρμοστούν στον εκεί τρόπο ζωής. Γι' αυτό το λόγο οι Ηλιοπολίτες τελικά τους έδιωξαν, όπως ακριβώς είχαν κάνει και οι Αβησσυνοί, θαλασσοδάρθηκαν για 4 μήνες, όποτε και χάθηκε ο σύντροφος του Ιάμβουλου και κατέληξε τελικά μόνος στις ακτές της Ινδίας απ' όπου έφτασε τελικά στην Ελλάδα.
Από τη μελέτη, τώρα της περίληψης της περιγραφής του ταξιδιού του Ιάμβουλου φαίνεται καθαρά η επιρροή που έχει δεχθεί από τα θέματα και παραστάσεις που συχνά συναντούνται στις Ελληνικές Ουτοπικές περιγραφές παράξενων ταξιδιών, κι αυτό όσον αφορά τουλάχιστο τη περιγραφή της περιπλάνησης, των χωρών και των κατοίκων τους που συναντά. Ο νεωτερισμός ωστόσο στη διήγηση του είναι το πολιτικό σύστημα που περιγράφει το οποίο αν και από τη μία είναι καθαρά γραμμένο "από" και "προς" την πολιτεία μέσα στην οποία βρισκότανε, από την άλλη διαθέτει καινοτομίες οι οποίες μάλλον οφείλονταν σε πολιτικά συστήματα τα οποία ίσως είχε συναντήσει ή πιθανότερα έπλασε, έχοντας υπόψιν πηγές διάφορων Ινδικών ταξιδιωτικών περιγραφών. Ο Ιάμβουλος είδε μια κοινωνία ελεύθερη, χωρίς ιδιοκτησία και εξουσία. Είδε ακόμη την ανικανότητα προσαρμογής και την ευθυγράμμιση στη λογική ενός ελευθεριακού καθεστώτος, ξένο προς αυτό μέσα στο οποίο ο ίδιος είχε διαπαιδαγωγηθεί Το έργο του ήταν μόνο μια εξωτική περιγραφή ενός φανταστικού τόπου χωρίς άμεσες πολιτικές επιδιώξεις. Αποτέλεσε ωστόσο κατόπιν-με κάπως παράδοξο τρόπο-την πηγή έμπνευσης για μια επανάσταση των σκλάβων στην αρχαιότητα, από τη μία, και για μια αλυσιδωτή άνθηση της Ουτοπικής λογοτεχνίας από την άλλη, κυρίως του Μεσαίωνα, όπου ελευθεριακές πολιτείες περιγράφθηκαν σε παρόμοιο μοτίβο.
Η Νέα Πολιτεία του Ήλιου. Η Πολιτεία των σκλάβων της Μ. Ασίας
Μια από τις δυο μεγάλες εξεγέρσεις των σκλάβων στην αρχαιότητα ήτανε- μαζί με αυτή του Σπάρτακου- η εξέγερση των σκλάβων στο βασίλειο του Περγάμου της Μικρά Ασίας, το 133-128 π.Χ. Πρωταίτιος της επανάστασης ήτανε ο Αριστόνικος, γιος σκλάβας και νόθο του βασιλιά της Περγάμου, Άτταλο Β'. Μετά το θάνατο του τελευταίου κι αφού οι λοιποί ευγενείς του βασιλείου προσπαθούσαν να σφετεριστούν το θρόνο, ο Αριστόνικος-ο οποίος είχε μεγαλώσει και μορφωθεί μακριά από την βασιλική αυλή και σε κάποια απομακρυσμένη επαρχία-διεκδίκησε την ηγεσία, εκμεταλλευόμενος την καταγωγή του, ζητώντας την υποστήριξη και καλώντας σε συναγερμό όλους αυτούς μέσα στο περιβάλλον των οποίων είχε μεγαλώσει. Δούλοι, δουλοπάροικοι, ακτήμονες αγρότες κι ελεύθεροι τεχνίτες κλήθηκαν να επαναστατήσουν κατά το κράτος των πλουσίων και να εγκαθιδρύσουν μια νέα κοινοκτημονική πολιτεία τη οποία ο Αριστόνικος-προφανέστατα επηρεασμένος από τις διηγήσεις του Ιάμβουλου-ονόμασε Νέα Πολιτεία του Ήλιου. Θα ήταν μια πολιτεία που θα επιδίωκε να λειτουργήσει χωρίς αφέντες και δούλους, πλούσιους και φτωχούς υπό ένα καθεστώς πλήρους ισότητας κι ελευθερίας. Ο στωικός φιλόσοφος Βλόσσιος, από τη Κύμη τη Κάτω Ιταλίας ακολούθησε επίσης την εξέγερση, έχοντας πρότινος δραπετεύσει από τις φυλακές της Ρώμης. Το κάλεσμα της εξέγερσης βρήκε έτσι ευρεία απήχηση σε ολόκληρη τη Μ. Ασία κάνοντας ξεκίνημα από τη πόλη της Μυσίας και εξαπλώνοντας κατόπιν την επανάσταση σχεδόν σε όλες τις άλλες εγγύτατες πόλεις κάτι που ο Πλούταρχος κατέγραψε με μια φράση: "Ο Αριστόνικος έσπειρε ολάκερη την Ασία με πολέμους κι επαναστάσεις".
Αν και η ανταπόκριση της εξέγερσης ήταν τεράστια η επανάσταση τελικά απότυχε πριν προλάβει να παγιωθεί. Αυτό οφείλονταν στο ότι οι ολιγαρχικοί και οι άρχοντες της περιοχής προτίμησαν να ζητήσουν τη βοήθεια της Ρώμης, παρόλο που το αντίτιμο της κίνησης αυτής θα ήταν το Βασίλειο της Περγάμου να υποδουλωθεί και να γίνει επαρχία της Ρώμης. Η καταστολή της επανάστασης επιτεύχθηκε έπειτα σκληρών μαχών από το 130 ως το 128, όποτε καταλύθηκε και το τελευταίο προπύργιο των δούλων επαναστατών. Ο Αριστόνικος τελικά θανατώθηκε παραδειγματικά ενώ ο φιλόσοφος Βλόσσιος προτίμησε ν' αυτοκτονήσει για ν' αποφύγει τη τιμωρία
Από την περίοδο της Ελληνικής αρχαιότητας μέχρι και τον Μεσαίωνα δεν συναντάται άλλη αξιόλογη εξέγερση που να τείνει προς την εγκαθίδρυση ενός ελευθεριακού Ουτοπικού καθεστώτος με την εξαίρεση των Ουτοπιστικών αιρέσεων των Αναβαπτιστών και των Αντινομιστών που εμφανίστηκαν στον 16ο και τον 17 αιώνα αντιστοίχως, χωρίς ωστόσο να έχουν κάποιο δεσμό με το έργο του Ιάμβουλου.
Η Πολιτεία του Ήλιου και η Ουτοπική φιλολογία του Μεσαίωνα
Η επόμενη φορά που συναντούμε την Πολιτεία του Ήλιου μετά την επανάσταση των σκλάβων είναι στα συγγράμματα ενός Ιταλού μοναχού και φιλόσοφου του Μεσαίωνα, τον Tommaso Campanella (1568-1639). Γεννημένος στη πόλη Στίλο στη Καλαβρία της Κάτω Ιταλίας, είχε από νεαρή ηλικία καταταγεί στο τάγμα των Δομινικανών μοναχών και ακολούθησε τους οπαδούς της Πλατωνικής φιλοσοφίας. Ως διανοητής κατατάχτηκε στους Ουτοπιστές πολιτειολόγους καθώς-κατά μίμηση του Πλάτωνα, δανειζόμενος προφανώς διάφορα στοιχεία και τον τίτλο της ιστορία του Ιάμβουλου και επηρεασμένος από άλλος σύγχρονούς του όπως τον Thomas More που είχε συγγράψει την "Ουτοπία", μια εμπνευσμένη κριτική για τη κοινωνία όπου ζούσε-περιγράφει κι αυτός στο σύγγραμμα του την "Ηλιακή πολιτεία", μια φανταστική πολιτεία που θα μπορούσε να χρησιμέψει ως πρότυπο για τη οργάνωση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Το έργο γράφηκε το 1602 στην πρώτη Ιταλική έκδοση λίγο μετά της καταδίκης του Campanella σε φυλάκιση πολλών ετών με της κατηγορία της αίρεσης και της ανταρσίας, ενώ τελικά εκδόθηκε και στη Λατινική το 1613.
Η περιγραφή της πολιτείας που είχε οραματιστεί με τη σειρά του, ξεδιπλώνεται μέσα από ένα ποιητικό διάλογο με κάποιον Γενοβέζο ναυτικό ο οποίος υποτίθεται πως είχε συναντήσει τη Πολιτεία του Ήλιου στο νησί Ταπροβάνη-τη σημερινή Κεϋλάνη ή Σρι Λάνκα. Στη γενικότερη δομή της η περιγραφή δεν είναι παρά μια παραλλαγή της ιστορίας του Ιάμβουλου. Υπάρχει μια πόλη η οποία είναι διαιρεμένη σε 7 δακτυλίους καθένας με ονόματα από τους 7, τότε, γνωστούς πλανήτες. Υπάρχει μια εξελιγμένη αστική δομή με ναούς και πολεμικές κατασκευές ενώ η κοινωνική οργάνωση, αν και μικρή σχέση έχει με αυτή του Ιάμβουλου, ακολουθεί ένα συμβολικό τρόπο ιεραρχίας όπου ο κύριος άρχοντας καλείται "Μεταφυσικόν" ενώ υπάρχουν και 3 διευθύνουσες πριγκίπισσες ίσων αρμοδιοτήτων με τα ονόματα Σοφία, Αγάπη και Δύναμη.
Η Ουτοπία που περιέγραψε ο Campanella θεωρήθηκε από τις σημαντικές της εποχής του. Προσπάθησε να προσφέρει μιαν άλλη οπτική της κοινωνικής διαχείρισης, στηριζόμενη περισσότερο στην φιλοσοφία και τη θρησκεία, χωρίς ωστόσο να έχει αποταχθεί από τον παραδοσιακό τρόπο δόμησης μιας κοινωνίας με τον τρόπο που συναντάται στο έργο του Ιάμβουλου.
Το 1627, μερικά χρόνια μετά την έκδοση του έργου του Campanella, δημοσιεύεται μιαν άλλη σημαντική Ουτοπία του Μεσαίωνα, η "Νέα Ατλαντίς", ένα χρόνο κατόπιν του θανάτου του συγγραφέα της, του Francis Bacon, Άγγλου φιλόσοφου και λογοτέχνη. Το έργο αυτό του Bacon συγγράφηκε μάλλον γύρω στα 1623 και κατά πολλούς είχε δεχθεί επιρροή-περισσότερο στη σύλληψη του και λιγότερο στο περιεχόμενο-από τη Πολιτεία του Ήλιου του Campanella και την "Ουτοπία" του T. More.
Το μοτίβο στο οποίο κινείται η εξιστόρηση του Bacon είναι παρόμοιο με αυτό της Πολιτείας του Ήλιου. Ο ήρωας της διήγησης περιγράφει πως μετά από περιπλάνηση στις Νότιες Θάλασσες συναντά με τους συντρόφους του μια νησιώτικη πολιτεία, την Μπενσαλέμ. Η κοινωνία της πολιτείας αυτής αν και στις γενικότερες δομές της μοιάζει με τις υπόλοιπες γνωστές, με ύπαρξη οργανωμένης Χριστιανικής θρησκείας, ιεραρχίας κτλ, η κεντρική κινητήριο της δύναμη ωστόσο είναι το Σπίτι του Σολόμωντα, ένα πνευματικό κέντρο-πανεπιστήμιο όπου χρησιμοποιείται η επιστήμη, στη πρακτική της μορφή, ως άξονας διακυβέρνησης και μέσο καλυτέρευσης της κοινωνίας και της ζωής των πολιτών. Στη κοινωνία της Μπενσαλέμ η μεταφυσικές έγνοιες έχουν δευτερεύοντα ρόλο, παρόλο του θρησκευτικού χαρακτήρα από τον οποίο χαρακτηρίζεται η δομή της, ενώ αφήνεται καθαρά να εννοηθεί το πώς η επιστημονική πρόοδο είναι αυτή που θα οριοθετήσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να κινηθεί η ανθρωπότητα για την καλυτέρευση της.
Το έργο του Bacon έχει χαρακτηριστεί σχεδόν προφητικό από πολλούς για τον τρόπο με τον οποίο φαντάστηκε πως τελικά η υλιστική επιστήμη-το σύγχρονο ερευνητικό πανεπιστήμιο-και η χειραγώγηση της φύσεως για συμφέρον του ανθρώπου θα ήταν αυτή που θα ορίσει τον τρόπο δόμησης μιας σύγχρονης κοινωνίας, αποταγμένη στην ουσία από οτιδήποτε περισσότερο ιδεατό και λιγότερο πρακτικό. Παρόλο λοιπόν την ανοιχτόμυαλη και εμπνευσμένη προσέγγιση την οποία επιχειρεί να κάνει ο Bacon, για το πώς θα έπρεπε να είναι μια κοινωνία, δεν μπορεί να συγκριθεί με την πριμιτιβιστική "Πολιτεία του Ήλιου" που περιγράφει ο Ιάμβουλος-καθρέφτης ίσως του καιρού στον όποίο συνέγραψε και διαμετρικά αντίθετη με τη κοινωνία της "προόδου" που αντιπροσωπεύει η "Νέα Ατλαντίς", η θετικιστική ουτοπία που μάλλον κέρδισε και το στοίχημα με το μέλλον.
Οι Πόλεις της Κόκκινης Νύχτας του Burroughs. Τα πειρατικά ουτοπικά κοινόβια του 18ου αιώνα.
Ο Αμερικανός συγγραφέας W. Burroughs (1914-1997) ήταν από τους πρωτεργάτες του κινήματος Beat, που άνθισε στην δεκαετία του '50 λογοτεχνικά και κοινωνικά. Ένα από τα βιβλία που συνέγραψε γύρω στα 1980 ο Burroughs ήταν "Οι Πόλεις της Κόκκινης νύχτας", έχοντας ως ένα από τα κύρια θέματα έμπνευσης πολιτικά συστήματα που αναπτύχθηκαν από πειρατές σε ουτοπικές πολιτείες που ίδρυσαν, προσπαθώντας να αποφύγουν τον νόμο των μεγάλων ναυτικών αυτοκρατοριών της Ευρώπης.
Ο Burroughs χρησιμοποιεί ως πηγή ένα βιβλίο του 1900, το "Under the black Flag" του Don C. Seitz όπου περιγράφεται η ζωή κάποιων πειρατών του 18ου αιώνα. Οι αυτούσιες αναφορές που υπάρχουν στον Seitz και οι περαιτέρω πληροφορίες που δίνει ο Burroughs αν και δεν δείχνουν καμία άμεση σύνδεση με την Πολιτεία του Ήλιου, διέπονται ωστόσο από το ίδιο ακριβώς πνεύμα το οποίο αποτύπωσε ο Ιάμβουλος και εφάρμοσαν δούλοι στην αρχαιότητα όσο και κάποιοι Ευρωπαίοι πειρατές χωρίς να έχουν γνώση των προηγουμένων. Από βιβλίο του Seitz διαβάζουμε:
"…Ο κάπταιν Mission υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους της Γαλλικής Επανάστασης. Εκατό χρόνια μπροστά από τη εποχή του, άρχισε την καριέρα του με τη επιθυμία να ρυθμίσει πιο δίκαια τις υποθέσεις της ανθρωπότητας, πράγμα που κατέληξε, ως συνήθως σε μια πιο γενναιόδωρη ρύθμιση της δικής του τύχης… αφού πρώτα νίκησε ένα αγγλικό πολεμικό κάλεσε σε συγκέντρωση το πλήρωμα. Αυτούς που επιθυμούσαν να τον ακολουθήσουν θα τους μεταχειρίζονταν σαν αδέρφια, οι υπόλοιποι θα αποβιβάζονταν ασφαλείς στη στεριά. Όλοι ασπάστηκαν ομόφωνα την Νέα Ελευθερία. Μερικοί ζήτησαν να υψωθεί αμέσως η Μαύρη σημαία, μα ο Μission αντιτάχθηκε, λέγοντας πως δεν είναι πειρατές, μα εραστές της Ελευθερίας, που μάχονταν για ίσα δικαιώματα ενάντια σε όλα τα έθνη τα υποταγμένα στην τυραννία των κυβερνήσεων…τα χρήματα μπήκαν όλα σ' ένα σεντούκι και ρούχα μοιράστηκαν σε όσους είχαν ανάγκη.. Ο Mission τους υπέδειξε να ζουν σε αυστηρή αρμονία μεταξύ τους, ότι μια στενόμυαλη κοινωνία θα τους θεωρούσε πάντα πειρατές… σκλάβοι προστέθηκαν στο πλήρωμα και ντύθηκαν με τα περρισευάμενα ρούχα. Ο Mission έβγαλε λόγο όπου κατάγγελλε τη δουλεία και υποστήριζε πως άνθρωποι που πουλούν άλλους σαν ζώα αποδεικνύουν πως η θρησκεία τους δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια προσποίηση…".
Ο Burroughs συνεχίζει: «...Ο Mission εξερεύνησε τις ακτές της Μαγαδασκάρης… και αποφάσισαν να εγκαταστήσουν εκεί τη χερσαία βάση τους…να χτίσουν μια πόλη και να έχουν ένα μέρος που θα μπορούσαν να το καλούν δικό τους. Η Πολιτεία ονομάστηκε Λιμπερτάτια και τέθηκε κάτω από άρθρα…να μπαίνουνε σε ψηφοφορία όλες οι αποφάσεις, την κατάργηση της δουλείας, τη κατάργηση της θανατικής ποινής και την ελευθερία ν' ασχοληθούν με οποιαδήποτε πίστη και λατρεία χωρίς την ανάγκη επικύρωσης ή άλλες οχλήσεις…
Η αποικία του Mission καταστράφηκε τελικά από μια αιφνιδιαστική επίθεση ιθαγενών και ο ίδιος σκοτώθηκε λίγο αργότερα σε μια ναυμαχία. Υπήρξαν κι άλλες τέτοιες παρόμοιες αποικίες στις δυτικές Ινδίες, καθώς και στην Κεντρική και Νότια Αμερική αλλά δεν στάθηκαν ικανές να επιζήσουν, ο περιορισμένος πληθυσμός τους δεν τους επέτρεπε να αντισταθούν στις επιθέσεις. Αν το κατόρθωναν θα είχε αλλάξει ίσως η ιστορία του κόσμου. Σκεφτείτε κάμποσες τέτοιες οχυρές θέσεις διάσπαρτες….Φανταστείτε ένα τέτοιο κίνημα σε παγκόσμια κλίμακα. Μπροστά στη γνήσια αυτή εφαρμογή της ελευθερίας, η γαλλική και η αμερικάνικη επανάσταση θα αναγκάζονταν να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους. Θα περιορίζονταν επίσης τα καταστροφικά αποτελέσματα της ανεξέλεγκτης εκβιομηχάνισης, καθώς οι βιομηχανικοί εργάτες και οι κάτοικοι των αστικών φτωχογειτονιών θα ζητούσαν καταφύγιο στις Έναρθρες περιοχές. Τέλος με τα λευκά αφεντικά, τους Πούκα Σαχίμπ, τους Παδρόν, τους αποίκους…. Η ευκαιρία υπήρχε, η ευκαιρία χάθηκε. Οι αρχές της γαλλικής και της αμερικάνικης επανάστασης γίνανε φουσκωμένα λόγια στα στόματα των πολιτικών. Οι φιλελεύθερες επαναστάσεις….της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής έπειτα από μια τρομερή ιστορία διδακτοριών, καταπίεσης, δωροδοκιών και γραφειοκρατικών μεθόδων απέκλεισαν κάθε πιθανότητα να δημιουργηθούν κοινόβια στην κατεύθυνση που είχε χαράξει ο Κάπταιν Mission…..Βέβαια δεν γίνεται λόγος πια για «απελευθέρωση από την τυραννία των κυβερνήσεων» αφού οι κάτοικοι των πόλεων εξαρτώνται από αυτές για τροφή, ενέργεια, ύδρευση, μεταφορές, ασφάλεια και ευημερία. Το δικαίωμα σου να ζεις όπου θέλεις εσύ, με συντρόφους που τους διάλεξες ο ίδιος, και με νόμους με τους οποίους συμφωνείς πέθανε τον δέκατο όγδοο αιώνα μαζί με τον Κάπταιν Mission. Μόνο ένα θαύμα ή μια καταστροφή θα μπορούσε να το αναστήσει…»
Επιμύθιο
Η Πολιτεία του Ήλιου είναι μόνο μια φανταστική ιστορία, ένα παραμύθι. Η σημερινή πραγματικότητα δεν αφήνει περιθώρια για τέτοιες αναζητήσεις εξωτικών χώρων όπου θα απαντηθεί το ιδανικό περιβάλλον, ο παράδεισος που θα παρηγορήσει και θα δώσει τη λύση και στον πραγματικό κόσμο.
Η Πολιτεία του Ήλιου ωστόσο, είναι ένα ισχυρό σύμβολο. Έδειξε καλύτερα απ' oτιδήποτε, στην εποχή της, πως μια πολιτική τοποθέτηση έξω από τους καναλιζαρισμένους τρόπους μπορεί άκραφνα να γεννήσει εκδηλώσεις-φαινόμενα, χαρακτηριστικές και παράταιρες από την ροή της Ιστορίας, την γεμάτη ελλείμματα ελευθερίας.
Οι σκλάβοι της Περγάμου ίσως ποτέ να μην οραματίζονταν την εγκαθίδρυση της ελευθερίας τους αν δεν εμπνέονταν ότι αυτή μπορεί να υπάρξει. Το ίδιο και οι συγγραφείς φιλόσοφοι των νεώτερων χρόνων, ίσως ποτέ να μην έδιναν ένα στίγμα γραφής τόσο διαφορετικό χωρίς τη προηγούμενη έμπνευση της ελευθεριακής αυτής πολιτείας.
Κάποτε, κάποια στιγμή της ιστορίας του, ο άνθρωπος άγγιξε ένα σημείο όπου η φτώχεια και η ταλαιπωρία του χώματος είχαν αποτραβηχτεί σε τέτοιο βαθμό ώστε σταμάτησαν να τον βασανίζουν στη κάθε μέρα. Από εκείνο το σημείο και για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, πλησίαζε ένα οριακό σημείο ευτυχίας. Τραγουδούσε το τραγούδι που ήθελε να τραγουδήσει, έφτιαχνε το φαγητό που ήθελε να φάει και σκεφτότανε τα ερεθίσματα που ο ίδιος ο περίγυρος του-όχι ο αντίκτυπος του αυτού- του έδινε.
Κάποια στιγμή, η Ιστορία η ίδια έπαψε να είναι στη πραγματικότητα της αυτό που βιώνεται από τον άνθρωπο και υπέπεσε στο να υφίσταται σ’ εκείνο που ανιδιοτελώς αποτυπώνεται. Η υπόσταση της έπαψε να κινείται με βιολογικούς ρυθμούς. Έπαψε να είναι υλοποιημένη ανάμεσα μας και μετουσιώθηκε σε οσμές, συνήθως μπαρουτιού και μελάνης.
Το σημαντικότερο ωστόσο απ' όλα είναι μάλλον τούτο. Η ιστορία δεν ξέπεσε ποτέ της από κανένα ανώτερο βασίλειο. Το σύνολο σερνότανε για χρόνια στη λάσπη σηκώνοντας κάποτε, σποραδικά μόνο, το πρόσωπο στον Ήλιο. Ποτέ δεν υπήρξε μιαν ανώτατη κατάσταση η οποία χάθηκε στα σκοτεινά υπονοούμενα των προηγουμένων αιώνων.
Αν υπάρχει κάποια αιωνιότητα, αυτή δεν είναι παρά η αιωνιότητα των πράξεων. Το αντίκτυπο τους-και μόνο αυτό-μπορεί να παράγει πραγματικότητα, και η έμπνευση να δείξει το μονοπάτι. Κανένα ένδοξο παρελθόν, κανένα ελπιδοφόρο μέλλον λοιπόν. Η Πολιτεία του Ήλιου είναι μόνο να γίνει.
Dementia
http://www.geocities.com/deladementia/
Το χρονικό του ταξιδιού προς την Πολιτεία του Ήλιου.
Ο Ιάμβουλος
Ως γιος εμπόρου και ιστορικός είχε ζήσει τον 4ο αιώνα, κατά την ακμή της Αλεξανδρινής εποχής. Το επάγγελμα που ασκούσε ο πατέρας του, τον επέτρεπε να πραγματοποιεί πολλά ταξίδια στο τότε γνωστό κόσμο που περιελάμβανε χώρες όπως την Αραβία και την Ινδική Χερσόνησο. Το έργο του "Η Πολιτεία των Νήσων του Ήλιου" συγγράφηκε μάλλον προς το τέλος τη ζωής του και είχε ήδη χαθεί από τα αρχαία ακόμη χρόνια. Διεσώθη ωστόσο ως περίληψη στο 20ο βιβλίο της "Ιστορικής Βιβλιοθήκης" του ιστορικού Διόδωρου του Σικελιώτη (1ο αιώνα π.Χ.) και ως σποραδική αναφορά στο έργο του Λουκιανού "Αληθινές Ιστορίες". Στην περίληψη του Διόδωρου, παρόλη την αταξία της περιγραφής, ήταν δυνατόν να επαναδομηθεί ως ένα βαθμό η αρχική φόρμα και το περιεχόμενο της διήγησης του Ιάμβουλου για την Πολιτεία των Νήσων του Ήλιου, δίνοντας μια γενική εικόνα ενός τρόπου ζωής διαφορετικό από τον μέχρι τότε γνωστό.
Το ταξίδι και η Πολιτεία
Κατά την περιγραφή της διασωσμένης περίληψης του Διόδωρού, ο Ιάμβουλος μαζί με κάποιον σύντροφο του ταξιδεύοντας προς Αραβία πιάστηκαν αιχμάλωτοι από μια νησιώτικη φυλή Αβησσυνών-σημερινοί Αιθίοπες- οι οποίοι αφού τους κράτησαν για λίγο καιρό τους έβαλαν κατόπιν σε κάποιο μικρό πλοιάριο με αρκετά τρόφιμα για μερικούς μήνες και τους πρόσταξαν ν' ανοιχτούνε στο πέλαγος, με κατεύθυνση συνεχώς προς τον Νότο. Εκεί, κατά τα λεγόμενα τους θα συναντούσαν ένα νησί όπου θα μπορούσαν να ζήσουν, και μάλιστα ευτυχισμένοι.
Πράγματι, μετά από 4 μήνες ταξιδιού στον Ωκεανό συνάντησαν ένα σύμπλεγμα 7 μεγάλων νήσων με ήπιο κλίμα και πλούσια φύση. Η περιγραφή δίνει με γλαφυρό τρόπο την εικόνα των κατοίκων των νησιών αυτών οι οποίοι ήτανε μια ξεχωριστή φυλή ανθρώπων που δεν έμοιαζαν με καμία άλλη γνωστή. Ήτανε όλοι τους πανύψηλοι, με ύψος κοντά στα 3 μέτρα, άτριχοι, με πολύ εύκαμπτο σώμα, λόγω ότι διέθεταν οστά μαλάκά σαν νεύρα. Είχανε τεράστια, μυϊκή δύναμη, με οξύτατη ακοή, δεν αρρώσταιναν ποτέ τους ενώ η γλώσσα τους ήταν δίπτυχη και τους επέτρεπε να μιλάνε με δυο άτομα συγχρόνως.
Το πιο ενδιαφέρον ωστόσο σημείο είναι, μάλλον εκεί όπου περιγράφεται η κοινωνία των Ηλιουπολιτών. Σύμφωνα με τη περιγραφή λοιπόν, το σύστημα τους δεν είχε γνώση των εννοιών πόλεμος και δουλεία, γι' αυτό και δεν υπήρχε ούτε στρατός ούτε κάστρα καθώς επίσης η εσωτερική εγκληματικότητα ήταν μηδενική. Η γη και τα μέσα παραγωγής-όπως και οι γυναίκες με τα παιδιά-ανήκαν σε όλους, υπό ένα σύστημα κοινοκτημοσύνης. Οι ενήλικοι πολίτες υποχρεούνταν σε εργασία μόνο όταν υπήρχε ανάγκη, ενώ για να μην καταπονούνται από αυτή, εναλλάσσονταν κυκλικά σε διάφορες ειδικεύσεις, αποκλείοντας έτσι τον καταμερισμό της εργασίας. Το ίδιο ίσχυε και για τα δημόσια αξιώματα στο οποίο εναλλάσσονταν το ίδιο κυκλικά και από τα οποία απαλλάσσονταν μόνο οι γέροι.
Οι κάτοικοι καθεμιάς από Νήσους του Ήλιου ήταν οργανωμένοι σε φυλές 400 ατόμων οι οποίες ονομάζονταν Συστήματα. Επικεφαλής καθεμίας φυλής ήταν ο γεροντότερος ο οποίος ωστόσο δεν είχε ούτε περισσότερα αξιώματα ούτε κάποια εξουσία, αλλά περιορίζονταν μονάχα στο να έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα. Επίσης υπήρχαν κάποιοι εθιμοτυπικοί κανόνες και νόμοι οι οποίοι ακολουθούνταν, ήταν ωστόσο άγραφοι και το σπάσιμο τους δεν επέφερε τιμωρία. Ένας από αυτούς απαιτούσε ότι τα άρρωστα και πνευματικά καθυστερημένα νεογέννητα θα πρέπει να θανατώνονται, κατ' ομοιότητα προς το σύστημα της Σπαρτιάτικης Πολιτείας.
Το περισσότερο από το χρόνο τους οι Ηλιοπολίτες τον περνούσαν με διάφορες πνευματικές ενασχολήσεις και ψυχαγωγία. Επειδή η διάρκεια ζωής ήταν πολύ μεγάλη κατόπιν της παρόδου 150 χρόνων βίου φεύγανε εκούσια από τη ζωή ξαπλώνοντας σ' ένα στρώμα από αρωματικά και θανατηφόρα φυτά όποτε αποκοιμιότανε και πεθαίνανε.
Σύμφωνα πάντα με τη διήγηση ο Ιάμβουλος έμειναν μαζί με το σύντροφο του για 7 χρόνια στη Πολιτεία των Νήσων του Ήλιου χωρίς όμως να μπορέσουν να λησμονήσουν τις παλιές τους συνήθειες και να προσαρμοστούν στον εκεί τρόπο ζωής. Γι' αυτό το λόγο οι Ηλιοπολίτες τελικά τους έδιωξαν, όπως ακριβώς είχαν κάνει και οι Αβησσυνοί, θαλασσοδάρθηκαν για 4 μήνες, όποτε και χάθηκε ο σύντροφος του Ιάμβουλου και κατέληξε τελικά μόνος στις ακτές της Ινδίας απ' όπου έφτασε τελικά στην Ελλάδα.
Από τη μελέτη, τώρα της περίληψης της περιγραφής του ταξιδιού του Ιάμβουλου φαίνεται καθαρά η επιρροή που έχει δεχθεί από τα θέματα και παραστάσεις που συχνά συναντούνται στις Ελληνικές Ουτοπικές περιγραφές παράξενων ταξιδιών, κι αυτό όσον αφορά τουλάχιστο τη περιγραφή της περιπλάνησης, των χωρών και των κατοίκων τους που συναντά. Ο νεωτερισμός ωστόσο στη διήγηση του είναι το πολιτικό σύστημα που περιγράφει το οποίο αν και από τη μία είναι καθαρά γραμμένο "από" και "προς" την πολιτεία μέσα στην οποία βρισκότανε, από την άλλη διαθέτει καινοτομίες οι οποίες μάλλον οφείλονταν σε πολιτικά συστήματα τα οποία ίσως είχε συναντήσει ή πιθανότερα έπλασε, έχοντας υπόψιν πηγές διάφορων Ινδικών ταξιδιωτικών περιγραφών. Ο Ιάμβουλος είδε μια κοινωνία ελεύθερη, χωρίς ιδιοκτησία και εξουσία. Είδε ακόμη την ανικανότητα προσαρμογής και την ευθυγράμμιση στη λογική ενός ελευθεριακού καθεστώτος, ξένο προς αυτό μέσα στο οποίο ο ίδιος είχε διαπαιδαγωγηθεί Το έργο του ήταν μόνο μια εξωτική περιγραφή ενός φανταστικού τόπου χωρίς άμεσες πολιτικές επιδιώξεις. Αποτέλεσε ωστόσο κατόπιν-με κάπως παράδοξο τρόπο-την πηγή έμπνευσης για μια επανάσταση των σκλάβων στην αρχαιότητα, από τη μία, και για μια αλυσιδωτή άνθηση της Ουτοπικής λογοτεχνίας από την άλλη, κυρίως του Μεσαίωνα, όπου ελευθεριακές πολιτείες περιγράφθηκαν σε παρόμοιο μοτίβο.
Η Νέα Πολιτεία του Ήλιου. Η Πολιτεία των σκλάβων της Μ. Ασίας
Μια από τις δυο μεγάλες εξεγέρσεις των σκλάβων στην αρχαιότητα ήτανε- μαζί με αυτή του Σπάρτακου- η εξέγερση των σκλάβων στο βασίλειο του Περγάμου της Μικρά Ασίας, το 133-128 π.Χ. Πρωταίτιος της επανάστασης ήτανε ο Αριστόνικος, γιος σκλάβας και νόθο του βασιλιά της Περγάμου, Άτταλο Β'. Μετά το θάνατο του τελευταίου κι αφού οι λοιποί ευγενείς του βασιλείου προσπαθούσαν να σφετεριστούν το θρόνο, ο Αριστόνικος-ο οποίος είχε μεγαλώσει και μορφωθεί μακριά από την βασιλική αυλή και σε κάποια απομακρυσμένη επαρχία-διεκδίκησε την ηγεσία, εκμεταλλευόμενος την καταγωγή του, ζητώντας την υποστήριξη και καλώντας σε συναγερμό όλους αυτούς μέσα στο περιβάλλον των οποίων είχε μεγαλώσει. Δούλοι, δουλοπάροικοι, ακτήμονες αγρότες κι ελεύθεροι τεχνίτες κλήθηκαν να επαναστατήσουν κατά το κράτος των πλουσίων και να εγκαθιδρύσουν μια νέα κοινοκτημονική πολιτεία τη οποία ο Αριστόνικος-προφανέστατα επηρεασμένος από τις διηγήσεις του Ιάμβουλου-ονόμασε Νέα Πολιτεία του Ήλιου. Θα ήταν μια πολιτεία που θα επιδίωκε να λειτουργήσει χωρίς αφέντες και δούλους, πλούσιους και φτωχούς υπό ένα καθεστώς πλήρους ισότητας κι ελευθερίας. Ο στωικός φιλόσοφος Βλόσσιος, από τη Κύμη τη Κάτω Ιταλίας ακολούθησε επίσης την εξέγερση, έχοντας πρότινος δραπετεύσει από τις φυλακές της Ρώμης. Το κάλεσμα της εξέγερσης βρήκε έτσι ευρεία απήχηση σε ολόκληρη τη Μ. Ασία κάνοντας ξεκίνημα από τη πόλη της Μυσίας και εξαπλώνοντας κατόπιν την επανάσταση σχεδόν σε όλες τις άλλες εγγύτατες πόλεις κάτι που ο Πλούταρχος κατέγραψε με μια φράση: "Ο Αριστόνικος έσπειρε ολάκερη την Ασία με πολέμους κι επαναστάσεις".
Αν και η ανταπόκριση της εξέγερσης ήταν τεράστια η επανάσταση τελικά απότυχε πριν προλάβει να παγιωθεί. Αυτό οφείλονταν στο ότι οι ολιγαρχικοί και οι άρχοντες της περιοχής προτίμησαν να ζητήσουν τη βοήθεια της Ρώμης, παρόλο που το αντίτιμο της κίνησης αυτής θα ήταν το Βασίλειο της Περγάμου να υποδουλωθεί και να γίνει επαρχία της Ρώμης. Η καταστολή της επανάστασης επιτεύχθηκε έπειτα σκληρών μαχών από το 130 ως το 128, όποτε καταλύθηκε και το τελευταίο προπύργιο των δούλων επαναστατών. Ο Αριστόνικος τελικά θανατώθηκε παραδειγματικά ενώ ο φιλόσοφος Βλόσσιος προτίμησε ν' αυτοκτονήσει για ν' αποφύγει τη τιμωρία
Από την περίοδο της Ελληνικής αρχαιότητας μέχρι και τον Μεσαίωνα δεν συναντάται άλλη αξιόλογη εξέγερση που να τείνει προς την εγκαθίδρυση ενός ελευθεριακού Ουτοπικού καθεστώτος με την εξαίρεση των Ουτοπιστικών αιρέσεων των Αναβαπτιστών και των Αντινομιστών που εμφανίστηκαν στον 16ο και τον 17 αιώνα αντιστοίχως, χωρίς ωστόσο να έχουν κάποιο δεσμό με το έργο του Ιάμβουλου.
Η Πολιτεία του Ήλιου και η Ουτοπική φιλολογία του Μεσαίωνα
Η επόμενη φορά που συναντούμε την Πολιτεία του Ήλιου μετά την επανάσταση των σκλάβων είναι στα συγγράμματα ενός Ιταλού μοναχού και φιλόσοφου του Μεσαίωνα, τον Tommaso Campanella (1568-1639). Γεννημένος στη πόλη Στίλο στη Καλαβρία της Κάτω Ιταλίας, είχε από νεαρή ηλικία καταταγεί στο τάγμα των Δομινικανών μοναχών και ακολούθησε τους οπαδούς της Πλατωνικής φιλοσοφίας. Ως διανοητής κατατάχτηκε στους Ουτοπιστές πολιτειολόγους καθώς-κατά μίμηση του Πλάτωνα, δανειζόμενος προφανώς διάφορα στοιχεία και τον τίτλο της ιστορία του Ιάμβουλου και επηρεασμένος από άλλος σύγχρονούς του όπως τον Thomas More που είχε συγγράψει την "Ουτοπία", μια εμπνευσμένη κριτική για τη κοινωνία όπου ζούσε-περιγράφει κι αυτός στο σύγγραμμα του την "Ηλιακή πολιτεία", μια φανταστική πολιτεία που θα μπορούσε να χρησιμέψει ως πρότυπο για τη οργάνωση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Το έργο γράφηκε το 1602 στην πρώτη Ιταλική έκδοση λίγο μετά της καταδίκης του Campanella σε φυλάκιση πολλών ετών με της κατηγορία της αίρεσης και της ανταρσίας, ενώ τελικά εκδόθηκε και στη Λατινική το 1613.
Η περιγραφή της πολιτείας που είχε οραματιστεί με τη σειρά του, ξεδιπλώνεται μέσα από ένα ποιητικό διάλογο με κάποιον Γενοβέζο ναυτικό ο οποίος υποτίθεται πως είχε συναντήσει τη Πολιτεία του Ήλιου στο νησί Ταπροβάνη-τη σημερινή Κεϋλάνη ή Σρι Λάνκα. Στη γενικότερη δομή της η περιγραφή δεν είναι παρά μια παραλλαγή της ιστορίας του Ιάμβουλου. Υπάρχει μια πόλη η οποία είναι διαιρεμένη σε 7 δακτυλίους καθένας με ονόματα από τους 7, τότε, γνωστούς πλανήτες. Υπάρχει μια εξελιγμένη αστική δομή με ναούς και πολεμικές κατασκευές ενώ η κοινωνική οργάνωση, αν και μικρή σχέση έχει με αυτή του Ιάμβουλου, ακολουθεί ένα συμβολικό τρόπο ιεραρχίας όπου ο κύριος άρχοντας καλείται "Μεταφυσικόν" ενώ υπάρχουν και 3 διευθύνουσες πριγκίπισσες ίσων αρμοδιοτήτων με τα ονόματα Σοφία, Αγάπη και Δύναμη.
Η Ουτοπία που περιέγραψε ο Campanella θεωρήθηκε από τις σημαντικές της εποχής του. Προσπάθησε να προσφέρει μιαν άλλη οπτική της κοινωνικής διαχείρισης, στηριζόμενη περισσότερο στην φιλοσοφία και τη θρησκεία, χωρίς ωστόσο να έχει αποταχθεί από τον παραδοσιακό τρόπο δόμησης μιας κοινωνίας με τον τρόπο που συναντάται στο έργο του Ιάμβουλου.
Το 1627, μερικά χρόνια μετά την έκδοση του έργου του Campanella, δημοσιεύεται μιαν άλλη σημαντική Ουτοπία του Μεσαίωνα, η "Νέα Ατλαντίς", ένα χρόνο κατόπιν του θανάτου του συγγραφέα της, του Francis Bacon, Άγγλου φιλόσοφου και λογοτέχνη. Το έργο αυτό του Bacon συγγράφηκε μάλλον γύρω στα 1623 και κατά πολλούς είχε δεχθεί επιρροή-περισσότερο στη σύλληψη του και λιγότερο στο περιεχόμενο-από τη Πολιτεία του Ήλιου του Campanella και την "Ουτοπία" του T. More.
Το μοτίβο στο οποίο κινείται η εξιστόρηση του Bacon είναι παρόμοιο με αυτό της Πολιτείας του Ήλιου. Ο ήρωας της διήγησης περιγράφει πως μετά από περιπλάνηση στις Νότιες Θάλασσες συναντά με τους συντρόφους του μια νησιώτικη πολιτεία, την Μπενσαλέμ. Η κοινωνία της πολιτείας αυτής αν και στις γενικότερες δομές της μοιάζει με τις υπόλοιπες γνωστές, με ύπαρξη οργανωμένης Χριστιανικής θρησκείας, ιεραρχίας κτλ, η κεντρική κινητήριο της δύναμη ωστόσο είναι το Σπίτι του Σολόμωντα, ένα πνευματικό κέντρο-πανεπιστήμιο όπου χρησιμοποιείται η επιστήμη, στη πρακτική της μορφή, ως άξονας διακυβέρνησης και μέσο καλυτέρευσης της κοινωνίας και της ζωής των πολιτών. Στη κοινωνία της Μπενσαλέμ η μεταφυσικές έγνοιες έχουν δευτερεύοντα ρόλο, παρόλο του θρησκευτικού χαρακτήρα από τον οποίο χαρακτηρίζεται η δομή της, ενώ αφήνεται καθαρά να εννοηθεί το πώς η επιστημονική πρόοδο είναι αυτή που θα οριοθετήσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να κινηθεί η ανθρωπότητα για την καλυτέρευση της.
Το έργο του Bacon έχει χαρακτηριστεί σχεδόν προφητικό από πολλούς για τον τρόπο με τον οποίο φαντάστηκε πως τελικά η υλιστική επιστήμη-το σύγχρονο ερευνητικό πανεπιστήμιο-και η χειραγώγηση της φύσεως για συμφέρον του ανθρώπου θα ήταν αυτή που θα ορίσει τον τρόπο δόμησης μιας σύγχρονης κοινωνίας, αποταγμένη στην ουσία από οτιδήποτε περισσότερο ιδεατό και λιγότερο πρακτικό. Παρόλο λοιπόν την ανοιχτόμυαλη και εμπνευσμένη προσέγγιση την οποία επιχειρεί να κάνει ο Bacon, για το πώς θα έπρεπε να είναι μια κοινωνία, δεν μπορεί να συγκριθεί με την πριμιτιβιστική "Πολιτεία του Ήλιου" που περιγράφει ο Ιάμβουλος-καθρέφτης ίσως του καιρού στον όποίο συνέγραψε και διαμετρικά αντίθετη με τη κοινωνία της "προόδου" που αντιπροσωπεύει η "Νέα Ατλαντίς", η θετικιστική ουτοπία που μάλλον κέρδισε και το στοίχημα με το μέλλον.
Οι Πόλεις της Κόκκινης Νύχτας του Burroughs. Τα πειρατικά ουτοπικά κοινόβια του 18ου αιώνα.
Ο Αμερικανός συγγραφέας W. Burroughs (1914-1997) ήταν από τους πρωτεργάτες του κινήματος Beat, που άνθισε στην δεκαετία του '50 λογοτεχνικά και κοινωνικά. Ένα από τα βιβλία που συνέγραψε γύρω στα 1980 ο Burroughs ήταν "Οι Πόλεις της Κόκκινης νύχτας", έχοντας ως ένα από τα κύρια θέματα έμπνευσης πολιτικά συστήματα που αναπτύχθηκαν από πειρατές σε ουτοπικές πολιτείες που ίδρυσαν, προσπαθώντας να αποφύγουν τον νόμο των μεγάλων ναυτικών αυτοκρατοριών της Ευρώπης.
Ο Burroughs χρησιμοποιεί ως πηγή ένα βιβλίο του 1900, το "Under the black Flag" του Don C. Seitz όπου περιγράφεται η ζωή κάποιων πειρατών του 18ου αιώνα. Οι αυτούσιες αναφορές που υπάρχουν στον Seitz και οι περαιτέρω πληροφορίες που δίνει ο Burroughs αν και δεν δείχνουν καμία άμεση σύνδεση με την Πολιτεία του Ήλιου, διέπονται ωστόσο από το ίδιο ακριβώς πνεύμα το οποίο αποτύπωσε ο Ιάμβουλος και εφάρμοσαν δούλοι στην αρχαιότητα όσο και κάποιοι Ευρωπαίοι πειρατές χωρίς να έχουν γνώση των προηγουμένων. Από βιβλίο του Seitz διαβάζουμε:
"…Ο κάπταιν Mission υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους της Γαλλικής Επανάστασης. Εκατό χρόνια μπροστά από τη εποχή του, άρχισε την καριέρα του με τη επιθυμία να ρυθμίσει πιο δίκαια τις υποθέσεις της ανθρωπότητας, πράγμα που κατέληξε, ως συνήθως σε μια πιο γενναιόδωρη ρύθμιση της δικής του τύχης… αφού πρώτα νίκησε ένα αγγλικό πολεμικό κάλεσε σε συγκέντρωση το πλήρωμα. Αυτούς που επιθυμούσαν να τον ακολουθήσουν θα τους μεταχειρίζονταν σαν αδέρφια, οι υπόλοιποι θα αποβιβάζονταν ασφαλείς στη στεριά. Όλοι ασπάστηκαν ομόφωνα την Νέα Ελευθερία. Μερικοί ζήτησαν να υψωθεί αμέσως η Μαύρη σημαία, μα ο Μission αντιτάχθηκε, λέγοντας πως δεν είναι πειρατές, μα εραστές της Ελευθερίας, που μάχονταν για ίσα δικαιώματα ενάντια σε όλα τα έθνη τα υποταγμένα στην τυραννία των κυβερνήσεων…τα χρήματα μπήκαν όλα σ' ένα σεντούκι και ρούχα μοιράστηκαν σε όσους είχαν ανάγκη.. Ο Mission τους υπέδειξε να ζουν σε αυστηρή αρμονία μεταξύ τους, ότι μια στενόμυαλη κοινωνία θα τους θεωρούσε πάντα πειρατές… σκλάβοι προστέθηκαν στο πλήρωμα και ντύθηκαν με τα περρισευάμενα ρούχα. Ο Mission έβγαλε λόγο όπου κατάγγελλε τη δουλεία και υποστήριζε πως άνθρωποι που πουλούν άλλους σαν ζώα αποδεικνύουν πως η θρησκεία τους δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια προσποίηση…".
Ο Burroughs συνεχίζει: «...Ο Mission εξερεύνησε τις ακτές της Μαγαδασκάρης… και αποφάσισαν να εγκαταστήσουν εκεί τη χερσαία βάση τους…να χτίσουν μια πόλη και να έχουν ένα μέρος που θα μπορούσαν να το καλούν δικό τους. Η Πολιτεία ονομάστηκε Λιμπερτάτια και τέθηκε κάτω από άρθρα…να μπαίνουνε σε ψηφοφορία όλες οι αποφάσεις, την κατάργηση της δουλείας, τη κατάργηση της θανατικής ποινής και την ελευθερία ν' ασχοληθούν με οποιαδήποτε πίστη και λατρεία χωρίς την ανάγκη επικύρωσης ή άλλες οχλήσεις…
Η αποικία του Mission καταστράφηκε τελικά από μια αιφνιδιαστική επίθεση ιθαγενών και ο ίδιος σκοτώθηκε λίγο αργότερα σε μια ναυμαχία. Υπήρξαν κι άλλες τέτοιες παρόμοιες αποικίες στις δυτικές Ινδίες, καθώς και στην Κεντρική και Νότια Αμερική αλλά δεν στάθηκαν ικανές να επιζήσουν, ο περιορισμένος πληθυσμός τους δεν τους επέτρεπε να αντισταθούν στις επιθέσεις. Αν το κατόρθωναν θα είχε αλλάξει ίσως η ιστορία του κόσμου. Σκεφτείτε κάμποσες τέτοιες οχυρές θέσεις διάσπαρτες….Φανταστείτε ένα τέτοιο κίνημα σε παγκόσμια κλίμακα. Μπροστά στη γνήσια αυτή εφαρμογή της ελευθερίας, η γαλλική και η αμερικάνικη επανάσταση θα αναγκάζονταν να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους. Θα περιορίζονταν επίσης τα καταστροφικά αποτελέσματα της ανεξέλεγκτης εκβιομηχάνισης, καθώς οι βιομηχανικοί εργάτες και οι κάτοικοι των αστικών φτωχογειτονιών θα ζητούσαν καταφύγιο στις Έναρθρες περιοχές. Τέλος με τα λευκά αφεντικά, τους Πούκα Σαχίμπ, τους Παδρόν, τους αποίκους…. Η ευκαιρία υπήρχε, η ευκαιρία χάθηκε. Οι αρχές της γαλλικής και της αμερικάνικης επανάστασης γίνανε φουσκωμένα λόγια στα στόματα των πολιτικών. Οι φιλελεύθερες επαναστάσεις….της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής έπειτα από μια τρομερή ιστορία διδακτοριών, καταπίεσης, δωροδοκιών και γραφειοκρατικών μεθόδων απέκλεισαν κάθε πιθανότητα να δημιουργηθούν κοινόβια στην κατεύθυνση που είχε χαράξει ο Κάπταιν Mission…..Βέβαια δεν γίνεται λόγος πια για «απελευθέρωση από την τυραννία των κυβερνήσεων» αφού οι κάτοικοι των πόλεων εξαρτώνται από αυτές για τροφή, ενέργεια, ύδρευση, μεταφορές, ασφάλεια και ευημερία. Το δικαίωμα σου να ζεις όπου θέλεις εσύ, με συντρόφους που τους διάλεξες ο ίδιος, και με νόμους με τους οποίους συμφωνείς πέθανε τον δέκατο όγδοο αιώνα μαζί με τον Κάπταιν Mission. Μόνο ένα θαύμα ή μια καταστροφή θα μπορούσε να το αναστήσει…»
Επιμύθιο
Η Πολιτεία του Ήλιου είναι μόνο μια φανταστική ιστορία, ένα παραμύθι. Η σημερινή πραγματικότητα δεν αφήνει περιθώρια για τέτοιες αναζητήσεις εξωτικών χώρων όπου θα απαντηθεί το ιδανικό περιβάλλον, ο παράδεισος που θα παρηγορήσει και θα δώσει τη λύση και στον πραγματικό κόσμο.
Η Πολιτεία του Ήλιου ωστόσο, είναι ένα ισχυρό σύμβολο. Έδειξε καλύτερα απ' oτιδήποτε, στην εποχή της, πως μια πολιτική τοποθέτηση έξω από τους καναλιζαρισμένους τρόπους μπορεί άκραφνα να γεννήσει εκδηλώσεις-φαινόμενα, χαρακτηριστικές και παράταιρες από την ροή της Ιστορίας, την γεμάτη ελλείμματα ελευθερίας.
Οι σκλάβοι της Περγάμου ίσως ποτέ να μην οραματίζονταν την εγκαθίδρυση της ελευθερίας τους αν δεν εμπνέονταν ότι αυτή μπορεί να υπάρξει. Το ίδιο και οι συγγραφείς φιλόσοφοι των νεώτερων χρόνων, ίσως ποτέ να μην έδιναν ένα στίγμα γραφής τόσο διαφορετικό χωρίς τη προηγούμενη έμπνευση της ελευθεριακής αυτής πολιτείας.
Κάποτε, κάποια στιγμή της ιστορίας του, ο άνθρωπος άγγιξε ένα σημείο όπου η φτώχεια και η ταλαιπωρία του χώματος είχαν αποτραβηχτεί σε τέτοιο βαθμό ώστε σταμάτησαν να τον βασανίζουν στη κάθε μέρα. Από εκείνο το σημείο και για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, πλησίαζε ένα οριακό σημείο ευτυχίας. Τραγουδούσε το τραγούδι που ήθελε να τραγουδήσει, έφτιαχνε το φαγητό που ήθελε να φάει και σκεφτότανε τα ερεθίσματα που ο ίδιος ο περίγυρος του-όχι ο αντίκτυπος του αυτού- του έδινε.
Κάποια στιγμή, η Ιστορία η ίδια έπαψε να είναι στη πραγματικότητα της αυτό που βιώνεται από τον άνθρωπο και υπέπεσε στο να υφίσταται σ’ εκείνο που ανιδιοτελώς αποτυπώνεται. Η υπόσταση της έπαψε να κινείται με βιολογικούς ρυθμούς. Έπαψε να είναι υλοποιημένη ανάμεσα μας και μετουσιώθηκε σε οσμές, συνήθως μπαρουτιού και μελάνης.
Το σημαντικότερο ωστόσο απ' όλα είναι μάλλον τούτο. Η ιστορία δεν ξέπεσε ποτέ της από κανένα ανώτερο βασίλειο. Το σύνολο σερνότανε για χρόνια στη λάσπη σηκώνοντας κάποτε, σποραδικά μόνο, το πρόσωπο στον Ήλιο. Ποτέ δεν υπήρξε μιαν ανώτατη κατάσταση η οποία χάθηκε στα σκοτεινά υπονοούμενα των προηγουμένων αιώνων.
Αν υπάρχει κάποια αιωνιότητα, αυτή δεν είναι παρά η αιωνιότητα των πράξεων. Το αντίκτυπο τους-και μόνο αυτό-μπορεί να παράγει πραγματικότητα, και η έμπνευση να δείξει το μονοπάτι. Κανένα ένδοξο παρελθόν, κανένα ελπιδοφόρο μέλλον λοιπόν. Η Πολιτεία του Ήλιου είναι μόνο να γίνει.
Dementia
http://www.geocities.com/deladementia/
Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου 2008
H Άτη
Απόσπασμα από άρθρο του Γιώργου Τζίβα .
Γράφτηκε την ανοιξη του 2005 με αφορμή την θεματογραφία την περίοδο -55-59 και βάλε στην Κύπρο.
Ξέρετε τι είναι η Άτη; Δύσκολη λέξη. Ακόμα και ο ηλεκτρονικός ορθρογράφος στον υπολογιστή, αρνείται να την αναγνωρίσει και την υπογραμμίζει με κόκκινο! Τι είναι λοιπόν η Άτη; Οφείλουμε να ξέρουμε; Μας έπιασε καμιά έγνοια να μάθουμε αρχαιοελληνικά μέσα στην άνοιξη του 2005; Όχι, αλλά τι είναι η Άτη; Είμαι σίγουρος πως κάποιοι λογοτέχνες γνωρίζουν. Είμαι σίγουρος, πως κάποιοι που ασχολούνται με την αρχαία ελληνική κλασική γραμματεία ξέρουν. Οι πολιτικοί μας όμως; Ο λαός που παρακολουθεί απαθέστατος όλο αυτό το υβρεολόγιο; Ξέρει ο λαός τι είναι η Άτη;
Σιγά μη σας παίζω τον έξυπνο... Ή τον μορφωμένο. Κι εγώ κάπου τη συνάντησα τη λέξη και τόσο πολύ με παραξένεψε που την έψαξα στα λεξικά και στα άλλα βιβλία... Όταν την εντόπισα, τότε και κατανόησα από τι υποφέρει ο ελληνισμός.. Όπου υπάρχει ελληνισμός να και η Άτη να περπατά ανάλαφρα πάνω από τα κεφάλια ολονών μας. Χωρίς να την παίρνουμε χαμπάρι. Χωρίς να φαίνεται γιατί είναι αόρατη και από τους θεούς σταλμένη.
Από την αυγή της ιστορίας του ελληνισμού, η Άτη είναι πανταχού παρούσα. Αυτήν έστειλε η Αθηνά και τρέλανε τον Αίαντα τον Τελαμώνειο και έσφαξε όλα τα ζωντανά των Αχαιών νομίζοντας πως έσφαζε τους ίδιους παίρνοντας εκδίκηση για την αδικία να μην του δώσουν τα όπλα του Αχιλλέα. Από τότε ή Άτη πηγαινοέρχεται πάνω από τα κεφάλια των ελλήνων και τα καταδυναστεύει.
Στο λεξικό δίνεται συνοπτικά η ερμηνεία της λέξης. Άτη, λοιπόν είναι η "πνευματική τύφλωση που προκαλούν οι θεοί στον ήρωα του έπους ή της τραγωδίας, ώστε να οδηγηθεί μόνος του στην καταστροφή. Το επακόλουθο της ύβρεως". Η σύγκρουση αναμεταξύ μας είναι τάχα για τους ήρωές μας. Παριστάνουμε τους... ήρωες. Ήρωες όμως κι εμείς μιας Άτης φοβερής. Φοβερής γιατί είναι αόρατη και όπως πάντα επικρατούσας... Απ' αυτή δεν γλιτώνει κανένας. Μήτε ήρωας, μήτε θνητός. Και οτιδήποτε ανάμεσά τους...
Περισσότερα…
Η Ατη, που το όνομά της σημαίνει συμφορά, κατά την "Θεογονία" του Ισίοδου ήταν κόρη της Εριδας και αδελφή της Δυσνομίας.Από την "Ιλιάδα" μαθαίνουμε πως η Ατη ήταν δυνατή, με πόδια πολύ γερά, για να μπορεί να φτάνει παντού πάνω στην γη και να βλάπτει τους ανθρώπους, ενώ οι Λιτές ( οι Παρακλήσεις), που έτρεχαν ξωπίσω της για να γιατρεύουν τις συμφορές, ήταν κουτσές, αλλήθωρες και ζαρωμένες.Κατά την συμφιλίωση του Αγαμέμνωνα με τον Αχιλλέα, ο αρχιστράτηγος των Ελλήνων, μιλώντας μπροστά σε όλους τους πολεμιστές, έλεγε πως για το κακό που είχε γίνει, το φταίξιμο δεν ήταν δικό του και πως ο Δίας και η Μοίρα και οι Ερινύες τού είχαν βάλει στο μυαλό την Ατη, αυτή που όλους τους ζημιώνει, που μ' ελαφρό ποδάρι δεν πατά πάνω στο χώμα, μα πάνω στα κεφάλια των ανθρώπων, αυτή που ακόμα και στον Δία έφερε την συμφορά, καθώς θόλωσε το νου του κι έκανε την πρόβλεψή του για την γέννηση του αγαπημένου του Ηρακλή να πιάσει και στην γέννηση του μισητού Ευρυσθέα.Γι' αυτό και ο Δίας όχι μόνον ορκίστηκε πως ποτέ πιά η Άτη δεν θα ξαναπατούσε στον Ολυμπο, αλλά και με το ίδιο του το χέρι την άρπαξε και την σφεντόνισε στην γη, να βλάπτει μόνο τους ανθρώπους.
Γράφτηκε την ανοιξη του 2005 με αφορμή την θεματογραφία την περίοδο -55-59 και βάλε στην Κύπρο.
Ξέρετε τι είναι η Άτη; Δύσκολη λέξη. Ακόμα και ο ηλεκτρονικός ορθρογράφος στον υπολογιστή, αρνείται να την αναγνωρίσει και την υπογραμμίζει με κόκκινο! Τι είναι λοιπόν η Άτη; Οφείλουμε να ξέρουμε; Μας έπιασε καμιά έγνοια να μάθουμε αρχαιοελληνικά μέσα στην άνοιξη του 2005; Όχι, αλλά τι είναι η Άτη; Είμαι σίγουρος πως κάποιοι λογοτέχνες γνωρίζουν. Είμαι σίγουρος, πως κάποιοι που ασχολούνται με την αρχαία ελληνική κλασική γραμματεία ξέρουν. Οι πολιτικοί μας όμως; Ο λαός που παρακολουθεί απαθέστατος όλο αυτό το υβρεολόγιο; Ξέρει ο λαός τι είναι η Άτη;
Σιγά μη σας παίζω τον έξυπνο... Ή τον μορφωμένο. Κι εγώ κάπου τη συνάντησα τη λέξη και τόσο πολύ με παραξένεψε που την έψαξα στα λεξικά και στα άλλα βιβλία... Όταν την εντόπισα, τότε και κατανόησα από τι υποφέρει ο ελληνισμός.. Όπου υπάρχει ελληνισμός να και η Άτη να περπατά ανάλαφρα πάνω από τα κεφάλια ολονών μας. Χωρίς να την παίρνουμε χαμπάρι. Χωρίς να φαίνεται γιατί είναι αόρατη και από τους θεούς σταλμένη.
Από την αυγή της ιστορίας του ελληνισμού, η Άτη είναι πανταχού παρούσα. Αυτήν έστειλε η Αθηνά και τρέλανε τον Αίαντα τον Τελαμώνειο και έσφαξε όλα τα ζωντανά των Αχαιών νομίζοντας πως έσφαζε τους ίδιους παίρνοντας εκδίκηση για την αδικία να μην του δώσουν τα όπλα του Αχιλλέα. Από τότε ή Άτη πηγαινοέρχεται πάνω από τα κεφάλια των ελλήνων και τα καταδυναστεύει.
Στο λεξικό δίνεται συνοπτικά η ερμηνεία της λέξης. Άτη, λοιπόν είναι η "πνευματική τύφλωση που προκαλούν οι θεοί στον ήρωα του έπους ή της τραγωδίας, ώστε να οδηγηθεί μόνος του στην καταστροφή. Το επακόλουθο της ύβρεως". Η σύγκρουση αναμεταξύ μας είναι τάχα για τους ήρωές μας. Παριστάνουμε τους... ήρωες. Ήρωες όμως κι εμείς μιας Άτης φοβερής. Φοβερής γιατί είναι αόρατη και όπως πάντα επικρατούσας... Απ' αυτή δεν γλιτώνει κανένας. Μήτε ήρωας, μήτε θνητός. Και οτιδήποτε ανάμεσά τους...
Περισσότερα…
Η Ατη, που το όνομά της σημαίνει συμφορά, κατά την "Θεογονία" του Ισίοδου ήταν κόρη της Εριδας και αδελφή της Δυσνομίας.Από την "Ιλιάδα" μαθαίνουμε πως η Ατη ήταν δυνατή, με πόδια πολύ γερά, για να μπορεί να φτάνει παντού πάνω στην γη και να βλάπτει τους ανθρώπους, ενώ οι Λιτές ( οι Παρακλήσεις), που έτρεχαν ξωπίσω της για να γιατρεύουν τις συμφορές, ήταν κουτσές, αλλήθωρες και ζαρωμένες.Κατά την συμφιλίωση του Αγαμέμνωνα με τον Αχιλλέα, ο αρχιστράτηγος των Ελλήνων, μιλώντας μπροστά σε όλους τους πολεμιστές, έλεγε πως για το κακό που είχε γίνει, το φταίξιμο δεν ήταν δικό του και πως ο Δίας και η Μοίρα και οι Ερινύες τού είχαν βάλει στο μυαλό την Ατη, αυτή που όλους τους ζημιώνει, που μ' ελαφρό ποδάρι δεν πατά πάνω στο χώμα, μα πάνω στα κεφάλια των ανθρώπων, αυτή που ακόμα και στον Δία έφερε την συμφορά, καθώς θόλωσε το νου του κι έκανε την πρόβλεψή του για την γέννηση του αγαπημένου του Ηρακλή να πιάσει και στην γέννηση του μισητού Ευρυσθέα.Γι' αυτό και ο Δίας όχι μόνον ορκίστηκε πως ποτέ πιά η Άτη δεν θα ξαναπατούσε στον Ολυμπο, αλλά και με το ίδιο του το χέρι την άρπαξε και την σφεντόνισε στην γη, να βλάπτει μόνο τους ανθρώπους.
Τρίτη 9 Δεκεμβρίου 2008
Η ρήση της ημέρας - Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν
ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ ΑΥΤΗ Η ΧΩΡΑ ΩΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΣΧΕΙ ΑΠΟ ΕΛΛΕΙΨΗ
"ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Ε", ΠΑΣΧΕΙ ΑΠΟ ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΛΛΗΝΩΝ!!!!
(Το έγραψα με κεφαλαία, για να δείξω ότι ΦΩΝΑΖΩ!!!)
Από -e-mail
Ότι πιο ωραίο διάβασα σήμερα.
“Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν” φανερώνει την αξία της ουσιαστικής και επικεντρωμένης προσπάθειας που πρέπει να έχουμε στον λόγο μας και όχι στην περιφερειακή προσέγγιση που οδηγεί σε αδιέξοδα και συγχύσεις. Αποσκοπεί στην δημιουργία προβληματισμού και αναζήτησης και όχι στον εγκλωβισμό και στην εσωτερική ζωή χωρίς όραμα του ανθρώπου.
Η λακωνικότητα απαιτεί έντονή πνευματική δραστηριοποίηση, καθώς είναι αποτέλεσμα πνευματικού μόχθου. Βοηθάει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και στην αντιμετώπιση μεγάλων προβλημάτων.
Η λακωνικότητα, δηλαδή ο σύντομος και περιεκτικός τρόπος ομιλίας, είναι μια αρετή, με σκοπό την αποφυγή της φλυαρίας, της επιφανειακής και ανούσιας αντιμετώπισης των πραγμάτων.
ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΡΗΣΕΙΣ
ΜΗ ΕΝ ΠΟΛΛΟΙΣ ΟΛΙΓΑ ΛΕΓΕ , ΑΛΛΑ ΕΝ ΟΛΙΓΟΙΣ ΠΟΛΛΑ* . Ας μη λες λίγα με πολλά λόγια , αλλά πολλά , με λίγα λόγια . (Πυθαγόρας) .
Τα πολλά λόγια δεν είναι απόδειξη φρονιμάδας* . (Θαλής ο Μιλήσιος) .
*Στο σύντομο λόγο πολλά σοφά βρίσκονται* . (Σοφοκλής)
"ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Ε", ΠΑΣΧΕΙ ΑΠΟ ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΛΛΗΝΩΝ!!!!
(Το έγραψα με κεφαλαία, για να δείξω ότι ΦΩΝΑΖΩ!!!)
Από -e-mail
Ότι πιο ωραίο διάβασα σήμερα.
“Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν” φανερώνει την αξία της ουσιαστικής και επικεντρωμένης προσπάθειας που πρέπει να έχουμε στον λόγο μας και όχι στην περιφερειακή προσέγγιση που οδηγεί σε αδιέξοδα και συγχύσεις. Αποσκοπεί στην δημιουργία προβληματισμού και αναζήτησης και όχι στον εγκλωβισμό και στην εσωτερική ζωή χωρίς όραμα του ανθρώπου.
Η λακωνικότητα απαιτεί έντονή πνευματική δραστηριοποίηση, καθώς είναι αποτέλεσμα πνευματικού μόχθου. Βοηθάει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και στην αντιμετώπιση μεγάλων προβλημάτων.
Η λακωνικότητα, δηλαδή ο σύντομος και περιεκτικός τρόπος ομιλίας, είναι μια αρετή, με σκοπό την αποφυγή της φλυαρίας, της επιφανειακής και ανούσιας αντιμετώπισης των πραγμάτων.
ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΡΗΣΕΙΣ
ΜΗ ΕΝ ΠΟΛΛΟΙΣ ΟΛΙΓΑ ΛΕΓΕ , ΑΛΛΑ ΕΝ ΟΛΙΓΟΙΣ ΠΟΛΛΑ* . Ας μη λες λίγα με πολλά λόγια , αλλά πολλά , με λίγα λόγια . (Πυθαγόρας) .
Τα πολλά λόγια δεν είναι απόδειξη φρονιμάδας* . (Θαλής ο Μιλήσιος) .
*Στο σύντομο λόγο πολλά σοφά βρίσκονται* . (Σοφοκλής)
Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου 2008
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΚΛΟΝΙΣΜΟΣ - The Shock Doctrine
Cres45
Το βιβλίο και η ταινία The Shock Doctrine αναφέρονται στο πως οι πολιτικές της ελεύθερης αγοράς, έχουν ανέλθει σε εξέχουσα θέση σε χώρες όπως τη Χιλή (υπό την ηγεσία του Pinochet), τη Ρωσία (υπό το Γιέλτσιν), τις Ηνωμένες Πολιτείες (π.χ. στην Νέα Ορλεάνη μετά από τον τυφώνα Katrina), την ιδιωτικοποίηση της οικονομίας του Ιράκ (υπό την Προσωρινή κυβέρνηση συνασπισμού), στην Βρετανία (επί Θάτσερ) και αλλού, όχι επειδή οι ηγέτες εκεί ήταν αρκετά δημοφιλείς, αλλά επειδή ώθησαν κατευθείαν όλες τις επίπονες πολιτικές και μεταρρυθμίσεις στις οποίες αντιδρούσε η κοινωνία, ενώ οι πολίτες των χωρών αυτών ήταν κλονισμένοι και αποπροσανατολισμένοι από τις καταστροφές ή τις αναταραχές που λάμβαναν χώρα ώστε να είναι ανίκανοι να αντιδράσουν.
Το σχέδιο είναι βρώμικο και απλό: Κάθε φορά που υπάρχει μια κρίση, να προωθούνται όλες οι επίπονες και απάνθρωπες μεταρρυθμίσεις.
Παρόμοιες κρίσεις συμβαίνουν και τώρα όπως ή οικονομική κρίση. Έτσι βλέπουμε πάντα πως οι μόνοι αρμόδιοι για να λυσουν αυτά τα προβληματα είναι οι εκλεγμένοι ηγέτες όλων των χωρών και κυρίως των πλουσιότερων. Έτσι βλέπουμε ο κόσμος να έχει αγωνιά για να ξεπεραστεί αυτή η κρίση που δημιουργήθηκε σκόπιμα από την οικονομική ελίτ, και που προβάλλεται με εκφοβιστικό τρόπο από τα ΜΜΕ (Μέσα Μαζικής Εξημέρωσης), τα οποία αντί να πληροφορήσουν τον κόσμο για τα πραγματικά αίτια που δημιούργησαν αυτή την κρίση, προτιμούν σκοπίμως να τον εκφοβίζουν και να τον τρομοκρατούν με τις συνέπειες που έχει δημιουργήσει αυτή, ώστε να μην μπορεί κανείς να αντιληφθεί τα βρώμικα σχέδια, που εφαρμόζονται με έντεχνο τρόπο από την πολιτική και επιχειρηματική ελίτ παγκοσμίως, με μοναδικό πάντα γνώμονα το κέρδος.
Είναι Φανερό ότι αυτή η κρίση δημιουργήθηκε εσκεμμένα ώστε να γίνουν κάποιες αλλαγές στο οικονομικό σύστημα παγκοσμίως. Γι αυτό μην απορήσετε άμα δείτε τις οικονομίες της Βόρειας Αμερικής να συνενώνονται μεταξύ τους ή στην Ελλάδα να δούμε περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις και ξεπούλημα των πάντων σε ντόπιους και ξένους επιχειρηματίες, ώστε να μπορέσει ξεπεραστεί το δημόσιο χρέος - το οποίο πάντα θα υπάρχει, αφού είναι το μόνο μέσο που υποκινεί χώρες και κοινωνίες (ξεπούλημα στους Κινέζους λιμάνια και στους Γερμανούς τις τηλεπικοινωνίες κ.τ.λ.) καθώς επίσης και την λήψη περισσότερων φορολογικών μέτρων σε βάρος των φτωχών ώστε να ξεπεραστεί η κρίση αυτή. Και επειδή τα ΜΜΕ είναι το μεγαλύτερο μέσο αποπλάνησης σήμερα: Αλήθεια πόσο Σοκαρισμένοι αισθάνεστε μετά από κάθε φορά που βλέπετε τα δελτία ειδήσεων??
Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ, ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΝΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΛΟΝΙΣΜΟ!
Κυριακή 7 Δεκεμβρίου 2008
ΟΙ ΟΞΥΡΡΥΓΧΙΟΙ ΠΑΠΥΡΟΙ
Aποσπάσματα από παπύρους που αφορούν την αλληλογραφία του Ρωμαίου συγκλητικού Μενένιου Άπιου, στον φίλο του Ατίλιο Νάβιο, ο οποίος τον διαδέχεται στην διακυβέρνηση της Αχαΐας και τον συμβουλεύει για το πώς μπορεί να χειριστεί τους... Έλληνες.
Plwtinos
Plwtinos
Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου 2008
Τηλλυρκώτισσα
Ένα πολύ ωραίο παραδοσιακό τραγούδι από την όμορφη Κύπρο μας!
Οι γέροντες στο βίντεο φοράνε την παραδοσιακή βράκα .
Οι γέροντες στο βίντεο φοράνε την παραδοσιακή βράκα .
Η γεωμετρική ακρίβεια της ελληνικής γλώσσας και η εντελέχεια
1. Κάποτε τελειώνοντας την Β' εξαταξίου Γυμνασίου ο μαθητής ήξερε καλά την Γραμματική της αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης και τελειώνοντας την Δ' τάξη κατείχε το συντακτικό, το ετυμολογικό και τους χρόνους των ανωμάλων ρημάτων.
Τώρα πόσοι μπορούν να διακρίνουν τους φθόγγους από τα γράμματα, και πόσοι γνωρίζουν την χρήση των τόνων και των πνευμάτων, την ετεροποίηση και την αντιμεταχώρηση, τα μέρη του λόγου και την τρίτη κλίση, τα εναρκτικά, τα θαυματικά και τα εφετικά ρήματα;
Θεωρώ αυτονόητη την διαχρονικότητα και την τελειότητα της Ελληνικής Γλώσσης. Όπως επίσης το ξεπέρασμα της φάσεως των εντυπωσιασμών και των λογοπαιγνίων. Οι πρώτοι νοηματικοί πυρήνες, που θα μας απασχολήσουν στην προσπάθεια μας να διευρευνήσουμε το θέμα μας, είναι οι σχετικοί με το πρόβλημα των σχέσεων του κόσμου των αισθητών και του κόσμου των εννοιών με τις λέξεις:
α. Τα αισθητά είναι εντός χώρου και χρόνου, ενώ τα νοητά είναι πέραν του χώρου και του χρόνου.
β. Σταθερό σημείο επαφής αυτών των δύο κόσμων είναι το πνεύμα και η συνείδηση του ανθρώπου (Conscientia ut adaequatio rei et intellectus).
γ. Επίσης σημεία επαφής τους είναι όλα τα μεγάλα έργα του ανθρωπίνου πνεύματος-ο μύθος, η γνώση, η τέχνη, η πρακτική, η θρησκεία και η γλώσσα.
δ. Με την γλώσσα ο άνθρωπος υπερνικά το χάος των εντυπώσεων και των αισθημάτων.
3. Κάθε λέξη χωριστά περιορίζει το αντικείμενο της και με αυτόν τον περιορισμό κάπως το νοθεύει. Όμως η γλώσσα δεν είναι απλώς πολλές χωριστές λέξεις, ούτε άθροισμα λέξεων, αλλά έμψυχη ενότητα και δομές.
στ. Ο κόσμος, ο λόγος και η γλώσσα είναι τρεις κύκλοι, που ο ένας τείνει να καλύψει τον άλλον. Ο λόγος είναι εσωτερικός μέσα στον κόσμο και αυτόν έρχεται ο άνθρωπος να συλλάβει με την γλώσσα. Για σκεφθήτε τον Λόγον του Ηρακλείτου, τον Λόγον του Ιωάννου, τον αριθμητικόν και τον γεωμετρικον Λόγον, τον ανθρώπινον Λόγον και την Λογική.
ζ. Ο Σωκράτης με το απλό ερώτημα «Τι εστίν;» ζητεί την ενόητα του νοήματος, που κρύβει η λέξη. Η έννοια πρέπει να είναι κάτι τι σταθερό, να έχει ταυτότητα και να είναι λογικώς καθαρή.
η. Μορφές της νοήσεως είναι : η έννοια - η κρίση - ο συλλογισμός. Τι από τα τρία προηγείται; Ο συλλογισμός είναι συνδυασμός κρίσεων και η κρίση συνδυασμός εννοιών. Οι λέξεις είναι τα γλωσσικά περιβλήματα των εννοιών.
Οι απόψεις Ερμογένους, Κρατύλου και Σωκράτους για το ονομάζειν
• Ερμογένης: Η ορθότης των ονομάτων έγκειται στο ότι ετέθησαν στα πράγματα συμφώνως προς τον νόμο εκάστου ανθρώπου. Επομένως τα ονόματα τίθενται υφ' εκάστου.
Συγκεκριμένα: 1) Τα ονόματα (δηλαδή οι λέξεις) τίθενται στα πράγματα κατά σύμβασιν και συνήθειαν (νόμω και έθει των εθισάντων και καλούντων, 384 d 7-8).
2) Η ορθότης των ονομάτων είναι απλή συνθήκη και ομολογία (384 d 1-8)
3) 'Oτι αν τις τω θήται όνομα τούτο είναι το ορθόν (384 d 2-3). Η βούληση του ονοματοθέτη είναι απόλυτος. Συνέπεια αυτής της απόψεως είναι, ότι δεν υπάρχουν μη ορθά ονόματα. Εδώ ισχύει με άλλα λόγια το δόγμα του Πρωταγόρου «Πάντων χρημάτων μέτρον εστίν άνθρωπος».
• Κρατύλος: Η ορθότης έγκειται στην φύσει μίμηση των ονομάτων στο ότι δηλαδή αυτά κείνται στα πράγματα εκ φύσεως.
Τα ονόματα επομένως κείνται και δεν τίθενται.
Κατά τον Σωκράτη και άρα κατά τον Πλάτων το όνομα είναι μία αδιάσπαστη ενότης και το ερώτημα, τι σημαίνει το όνομα, δεν δύναται να ταυτισθή προς το ερώτημα, τι σημαίνουν τα γράμματα του, αλλά προς το ερώτημα, ποίον είναι το πράγμα, το οποίο ορίζει αυτό το όνομα. Έτσι τα ονόματα δεν δύνανται να αναλυθούν σε στοιχεία. Ένα όνομα είναι απλή σύζευξη γραμμάτων και όχι σύνθεση «σημαντικών» στοιχείων.
Ο Σωκράτης δέχεται, ότι τα ονόματα είναι «δηλώματα» διότι έχουν καθιερωθή κατόπιν συμφωνίας (συνθήκη) των επαϊόντων και διότι αποδίδουν κάποιον πρόθεση (διάνοιαν).
Άλλωστε και ο Αριστοτέλης στο «Περί ερμηνείας» του (16 α 19) τονίζει: «Όνομα εστί φωνή σημαντική κατά συνθήκην».
Εν ω μετρώ τηρούνται οι κανόνες, που διέπουν μίαν γλώσσα, όταν δηλούται κάτι, τότε η απόφανση είναι ορθή και αληθής• όταν όμως δεν τηρούνται οι κανόνες, αυτοί, τότε η απόφανση είναι μη ορθή και ψευδής (430 δ 2 -8).
Όλες οι επιστήμες έχουν έναν βαθμό ακριβείας, περισσότερο ή λιγώτερο στατιστικού χαρακτήρος. Μόνον οι μαθηματικές επιστήμες έχουν ύψιστο Βαθμό ακριβείας. Και, επειδή από τις μαθηματικές επιστήμες η γεωμετρία είναι εκείνη που ασχολείται με σχήματα, με λήμματα, με θεωρήματα, με αποδείξεις και λογικά συμπεράσματα, είναι εκείνη, που οφείλει να αποτελεί το όριο ακριβείας, στο οποίο πρέπει να τείνη η ακρίβεια των εννοιών μιας γλώσσης.
Παραδείγματα γεωμετρικής ακριβείας εννοιών
α. Βαρύκεντρον: το σημείο τομής των διαμέσων τριγώνου
β. Ορθόκεντρο: το σημείο τομής των υψών τριγώνου
γ. Έγκεντρον: το σημείο τομής των διχοτόμων τριγώνου.
δ. Περίκεντρον: το σημείο τομής των μεσοκαθέτων των πλευρών τριγώνου.
ε. Παράκεντρον: το κέντρο κύκλου, που εφάπτεται εξωτερικώς σε μίαν πλευρά τριγώνου και στις προεκτάσεις των δυο άλλων πλευρών.
στ. Η ανάλυση της λέξεως: «ε-λε-λύ-κ-ειν»
Παραδείγματα ακριβείας γωμετρικών ορισμών.
α. Ο γεωμετρικός τόπος των σημείων του επιπέδου που ισαπέχουν από δεδομένο σημείο, ονομαζόμενο κέντρον, καλείται κύκλος.
β. Έλλειψη καλείται ο γεωμετρικός τόπος των σημείων του επιπέδου, των οποίων το άθροισμα των αποστάσεων από δεδομένα σημεία ΕΙ και Ε2 του αυτού επιπέδου καλούμενα Εστίες, είναι σταθερό και μεγαλύτερο της αποστάσεως ΕΙ Ε2, δηλαδή της εστιακής αποστάσεως.
Η εντελέχεια και η ενδελέχεια
α. εντελέχεια = εν + τέλος + έχω
β. ενδελέχεια = εν + δόλιχος => ενδελεχής = μακροχρόνιος, διαρκής, διηνεκής ενδελεχώς = συνεχώς, αδιαλείπτως - ενδελέχεια = η διάρκεια, το αδιάλειπτον.
Δόλιχος = ο μακρός δρόμος, μήκους άνω των 2 σταδίων, εν αντιθέσει προς τον δρόμον του σταδίου.
Δόλιχος = (επιθ) μακρός, επίπονος Δολιχοδρομώ = τρέχω τον δόλιχον
Σταδιοδρομώ = τρέχω το στάδιον.
Ο ορισμός της «εντελέχειας» και η γεωμετρική ακρίβεια της Ελληνικής Γλώσσης.
Την «εντελέχεια» την δημιούργησε ο Αριστοτέλης και την χρησιμοποιεί 30 φορές στο έργο του «Φυσική ακρόασις» και 39 φορές στο έργο του «Μετά τα Φυσικά» Επίσης ο Σέξτος ο Εμπειρικός την χρησιμοποιεί 5 φορές στο βιβλίο του «Προς Λογικούς».
• Ένας κορμός δένδρου για να γίνει τραπέζι, χρειάζεται την επενέργεια κάποιου τεχνίτη. Αυτός και μόνον αυτός θα μετεξελίξει τον κορμό από την εν δυνάμει ουσία του τραπεζιού στην εν ενεργεία ουσία του τραπεζίου.
• Ένας σπόρος σιταριού όταν πέσει στο χώμα, μετεξελίσσεται από την εν δυ νάμει κατάσταση του στάχυος στην εν ενεργεία κατάσταση του στάχυος αφ' εαυτού του και χωρίς την μεσολάβηση κανενός τεχνίτη.
• Η δυνατότης, λοιπόν, ενός όντος να μετεξελίσσεται αφ' εαυτού από την εν δυνάμει κατάσταση στην εν ενεργεία κατάσταση, αποτελεί την λεγόμενη «εντελέχεια».
Μία μόνη λέξη - ένα ολόκληρο βιβλίο. Ας προσπαθήσει κάποιος να την μεταφράσει σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα. Θα χρειασθεί τουλάχιστον μίαν παράγραφο.
Το γεγονός αυτό αποδεικνύει την γεωμετρική ακρίβεια της Ελληνικής Γλώσσης και την έλλειψη γεωμετρικής ακριβείας των άλλων γλωσσών.
του Παναγιώτη Κων/νου Μινωπέτρου
φιλολόγου - Νομικού
Λυκειάρχη του 1ου Λυκείου Κερατσινίου
Τώρα πόσοι μπορούν να διακρίνουν τους φθόγγους από τα γράμματα, και πόσοι γνωρίζουν την χρήση των τόνων και των πνευμάτων, την ετεροποίηση και την αντιμεταχώρηση, τα μέρη του λόγου και την τρίτη κλίση, τα εναρκτικά, τα θαυματικά και τα εφετικά ρήματα;
Θεωρώ αυτονόητη την διαχρονικότητα και την τελειότητα της Ελληνικής Γλώσσης. Όπως επίσης το ξεπέρασμα της φάσεως των εντυπωσιασμών και των λογοπαιγνίων. Οι πρώτοι νοηματικοί πυρήνες, που θα μας απασχολήσουν στην προσπάθεια μας να διευρευνήσουμε το θέμα μας, είναι οι σχετικοί με το πρόβλημα των σχέσεων του κόσμου των αισθητών και του κόσμου των εννοιών με τις λέξεις:
α. Τα αισθητά είναι εντός χώρου και χρόνου, ενώ τα νοητά είναι πέραν του χώρου και του χρόνου.
β. Σταθερό σημείο επαφής αυτών των δύο κόσμων είναι το πνεύμα και η συνείδηση του ανθρώπου (Conscientia ut adaequatio rei et intellectus).
γ. Επίσης σημεία επαφής τους είναι όλα τα μεγάλα έργα του ανθρωπίνου πνεύματος-ο μύθος, η γνώση, η τέχνη, η πρακτική, η θρησκεία και η γλώσσα.
δ. Με την γλώσσα ο άνθρωπος υπερνικά το χάος των εντυπώσεων και των αισθημάτων.
3. Κάθε λέξη χωριστά περιορίζει το αντικείμενο της και με αυτόν τον περιορισμό κάπως το νοθεύει. Όμως η γλώσσα δεν είναι απλώς πολλές χωριστές λέξεις, ούτε άθροισμα λέξεων, αλλά έμψυχη ενότητα και δομές.
στ. Ο κόσμος, ο λόγος και η γλώσσα είναι τρεις κύκλοι, που ο ένας τείνει να καλύψει τον άλλον. Ο λόγος είναι εσωτερικός μέσα στον κόσμο και αυτόν έρχεται ο άνθρωπος να συλλάβει με την γλώσσα. Για σκεφθήτε τον Λόγον του Ηρακλείτου, τον Λόγον του Ιωάννου, τον αριθμητικόν και τον γεωμετρικον Λόγον, τον ανθρώπινον Λόγον και την Λογική.
ζ. Ο Σωκράτης με το απλό ερώτημα «Τι εστίν;» ζητεί την ενόητα του νοήματος, που κρύβει η λέξη. Η έννοια πρέπει να είναι κάτι τι σταθερό, να έχει ταυτότητα και να είναι λογικώς καθαρή.
η. Μορφές της νοήσεως είναι : η έννοια - η κρίση - ο συλλογισμός. Τι από τα τρία προηγείται; Ο συλλογισμός είναι συνδυασμός κρίσεων και η κρίση συνδυασμός εννοιών. Οι λέξεις είναι τα γλωσσικά περιβλήματα των εννοιών.
Οι απόψεις Ερμογένους, Κρατύλου και Σωκράτους για το ονομάζειν
• Ερμογένης: Η ορθότης των ονομάτων έγκειται στο ότι ετέθησαν στα πράγματα συμφώνως προς τον νόμο εκάστου ανθρώπου. Επομένως τα ονόματα τίθενται υφ' εκάστου.
Συγκεκριμένα: 1) Τα ονόματα (δηλαδή οι λέξεις) τίθενται στα πράγματα κατά σύμβασιν και συνήθειαν (νόμω και έθει των εθισάντων και καλούντων, 384 d 7-8).
2) Η ορθότης των ονομάτων είναι απλή συνθήκη και ομολογία (384 d 1-8)
3) 'Oτι αν τις τω θήται όνομα τούτο είναι το ορθόν (384 d 2-3). Η βούληση του ονοματοθέτη είναι απόλυτος. Συνέπεια αυτής της απόψεως είναι, ότι δεν υπάρχουν μη ορθά ονόματα. Εδώ ισχύει με άλλα λόγια το δόγμα του Πρωταγόρου «Πάντων χρημάτων μέτρον εστίν άνθρωπος».
• Κρατύλος: Η ορθότης έγκειται στην φύσει μίμηση των ονομάτων στο ότι δηλαδή αυτά κείνται στα πράγματα εκ φύσεως.
Τα ονόματα επομένως κείνται και δεν τίθενται.
Κατά τον Σωκράτη και άρα κατά τον Πλάτων το όνομα είναι μία αδιάσπαστη ενότης και το ερώτημα, τι σημαίνει το όνομα, δεν δύναται να ταυτισθή προς το ερώτημα, τι σημαίνουν τα γράμματα του, αλλά προς το ερώτημα, ποίον είναι το πράγμα, το οποίο ορίζει αυτό το όνομα. Έτσι τα ονόματα δεν δύνανται να αναλυθούν σε στοιχεία. Ένα όνομα είναι απλή σύζευξη γραμμάτων και όχι σύνθεση «σημαντικών» στοιχείων.
Ο Σωκράτης δέχεται, ότι τα ονόματα είναι «δηλώματα» διότι έχουν καθιερωθή κατόπιν συμφωνίας (συνθήκη) των επαϊόντων και διότι αποδίδουν κάποιον πρόθεση (διάνοιαν).
Άλλωστε και ο Αριστοτέλης στο «Περί ερμηνείας» του (16 α 19) τονίζει: «Όνομα εστί φωνή σημαντική κατά συνθήκην».
Εν ω μετρώ τηρούνται οι κανόνες, που διέπουν μίαν γλώσσα, όταν δηλούται κάτι, τότε η απόφανση είναι ορθή και αληθής• όταν όμως δεν τηρούνται οι κανόνες, αυτοί, τότε η απόφανση είναι μη ορθή και ψευδής (430 δ 2 -8).
Όλες οι επιστήμες έχουν έναν βαθμό ακριβείας, περισσότερο ή λιγώτερο στατιστικού χαρακτήρος. Μόνον οι μαθηματικές επιστήμες έχουν ύψιστο Βαθμό ακριβείας. Και, επειδή από τις μαθηματικές επιστήμες η γεωμετρία είναι εκείνη που ασχολείται με σχήματα, με λήμματα, με θεωρήματα, με αποδείξεις και λογικά συμπεράσματα, είναι εκείνη, που οφείλει να αποτελεί το όριο ακριβείας, στο οποίο πρέπει να τείνη η ακρίβεια των εννοιών μιας γλώσσης.
Παραδείγματα γεωμετρικής ακριβείας εννοιών
α. Βαρύκεντρον: το σημείο τομής των διαμέσων τριγώνου
β. Ορθόκεντρο: το σημείο τομής των υψών τριγώνου
γ. Έγκεντρον: το σημείο τομής των διχοτόμων τριγώνου.
δ. Περίκεντρον: το σημείο τομής των μεσοκαθέτων των πλευρών τριγώνου.
ε. Παράκεντρον: το κέντρο κύκλου, που εφάπτεται εξωτερικώς σε μίαν πλευρά τριγώνου και στις προεκτάσεις των δυο άλλων πλευρών.
στ. Η ανάλυση της λέξεως: «ε-λε-λύ-κ-ειν»
Παραδείγματα ακριβείας γωμετρικών ορισμών.
α. Ο γεωμετρικός τόπος των σημείων του επιπέδου που ισαπέχουν από δεδομένο σημείο, ονομαζόμενο κέντρον, καλείται κύκλος.
β. Έλλειψη καλείται ο γεωμετρικός τόπος των σημείων του επιπέδου, των οποίων το άθροισμα των αποστάσεων από δεδομένα σημεία ΕΙ και Ε2 του αυτού επιπέδου καλούμενα Εστίες, είναι σταθερό και μεγαλύτερο της αποστάσεως ΕΙ Ε2, δηλαδή της εστιακής αποστάσεως.
Η εντελέχεια και η ενδελέχεια
α. εντελέχεια = εν + τέλος + έχω
β. ενδελέχεια = εν + δόλιχος => ενδελεχής = μακροχρόνιος, διαρκής, διηνεκής ενδελεχώς = συνεχώς, αδιαλείπτως - ενδελέχεια = η διάρκεια, το αδιάλειπτον.
Δόλιχος = ο μακρός δρόμος, μήκους άνω των 2 σταδίων, εν αντιθέσει προς τον δρόμον του σταδίου.
Δόλιχος = (επιθ) μακρός, επίπονος Δολιχοδρομώ = τρέχω τον δόλιχον
Σταδιοδρομώ = τρέχω το στάδιον.
Ο ορισμός της «εντελέχειας» και η γεωμετρική ακρίβεια της Ελληνικής Γλώσσης.
Την «εντελέχεια» την δημιούργησε ο Αριστοτέλης και την χρησιμοποιεί 30 φορές στο έργο του «Φυσική ακρόασις» και 39 φορές στο έργο του «Μετά τα Φυσικά» Επίσης ο Σέξτος ο Εμπειρικός την χρησιμοποιεί 5 φορές στο βιβλίο του «Προς Λογικούς».
• Ένας κορμός δένδρου για να γίνει τραπέζι, χρειάζεται την επενέργεια κάποιου τεχνίτη. Αυτός και μόνον αυτός θα μετεξελίξει τον κορμό από την εν δυνάμει ουσία του τραπεζιού στην εν ενεργεία ουσία του τραπεζίου.
• Ένας σπόρος σιταριού όταν πέσει στο χώμα, μετεξελίσσεται από την εν δυ νάμει κατάσταση του στάχυος στην εν ενεργεία κατάσταση του στάχυος αφ' εαυτού του και χωρίς την μεσολάβηση κανενός τεχνίτη.
• Η δυνατότης, λοιπόν, ενός όντος να μετεξελίσσεται αφ' εαυτού από την εν δυνάμει κατάσταση στην εν ενεργεία κατάσταση, αποτελεί την λεγόμενη «εντελέχεια».
Μία μόνη λέξη - ένα ολόκληρο βιβλίο. Ας προσπαθήσει κάποιος να την μεταφράσει σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα. Θα χρειασθεί τουλάχιστον μίαν παράγραφο.
Το γεγονός αυτό αποδεικνύει την γεωμετρική ακρίβεια της Ελληνικής Γλώσσης και την έλλειψη γεωμετρικής ακριβείας των άλλων γλωσσών.
του Παναγιώτη Κων/νου Μινωπέτρου
φιλολόγου - Νομικού
Λυκειάρχη του 1ου Λυκείου Κερατσινίου
Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου 2008
Ο έξυπνος Άραβας
Ένας γέρος άραβας ζει πολλά χρόνια στην Νέα Υόρκη.
Θέλει να φυτέψει πατάτες στον κήπο του, αλλά είναι μόνος κι αδύναμος.
Στέλνει λοιπόν ένα e-mail στο γιο του, που σπουδάζει στο Παρίσι:
Αγαπημένε μου γιε, είμαι πολύ λυπημένος επειδή δεν μπορώ να φυτέψω πατάτες στον κήπο μας. Είμαι βέβαιος πως, εάν ήσουν εδώ θα με βοηθούσες να σκάψουμε τον κήπο.
Σε αγαπώ, ο πατέρας σου.
Σε μία ώρα, ο γέρος λαμβάνει e-mail απάντησης από το γιο του:
Αγαπημένε μου πατέρα, παρακαλώ μην αγγίζεις τον κήπο, γιατί ΕΚΕΙ έκρυψα το ΠΡΑΜΑ.
Σ' αγαπώ κι εγώ, Ahmed.
Σε 15' λεπτά, ο αμερικανικός στρατός, το ναυτικό, το FBI, η CIA και οι Rangers περικυκλώνουν το σπίτι του γέρου, σκάβουν ολόκληρο τον κήπο, εξερευνούν το σπίτι, γδύνουν τον γέρο, ΔΕΝ βρίσκουν απολύτως τίποτα και φεύγουν απογοητευμένοι.
Μισή ώρα αργότερα, ο γέρος λαμβάνει ένα άλλο e-mail από το γιο του:
Αγαπημένε μου πατέρα, είμαι βέβαιος ότι ο κήπος είναι ήδη σκαμμένος και μπορείς να φυτέψεις τις πατάτες. Έκανα ότι μπορούσα για να σε βοηθήσω από το Παρίσι.
Σ' αγαπώ, Αhmed.
Θέλει να φυτέψει πατάτες στον κήπο του, αλλά είναι μόνος κι αδύναμος.
Στέλνει λοιπόν ένα e-mail στο γιο του, που σπουδάζει στο Παρίσι:
Αγαπημένε μου γιε, είμαι πολύ λυπημένος επειδή δεν μπορώ να φυτέψω πατάτες στον κήπο μας. Είμαι βέβαιος πως, εάν ήσουν εδώ θα με βοηθούσες να σκάψουμε τον κήπο.
Σε αγαπώ, ο πατέρας σου.
Σε μία ώρα, ο γέρος λαμβάνει e-mail απάντησης από το γιο του:
Αγαπημένε μου πατέρα, παρακαλώ μην αγγίζεις τον κήπο, γιατί ΕΚΕΙ έκρυψα το ΠΡΑΜΑ.
Σ' αγαπώ κι εγώ, Ahmed.
Σε 15' λεπτά, ο αμερικανικός στρατός, το ναυτικό, το FBI, η CIA και οι Rangers περικυκλώνουν το σπίτι του γέρου, σκάβουν ολόκληρο τον κήπο, εξερευνούν το σπίτι, γδύνουν τον γέρο, ΔΕΝ βρίσκουν απολύτως τίποτα και φεύγουν απογοητευμένοι.
Μισή ώρα αργότερα, ο γέρος λαμβάνει ένα άλλο e-mail από το γιο του:
Αγαπημένε μου πατέρα, είμαι βέβαιος ότι ο κήπος είναι ήδη σκαμμένος και μπορείς να φυτέψεις τις πατάτες. Έκανα ότι μπορούσα για να σε βοηθήσω από το Παρίσι.
Σ' αγαπώ, Αhmed.
Hot Chocolate - You sexy thing 1975
I believe in miracles
Where you fromYou sexy thing
I believe in miracles
Since you came alongYou sexy thing
Miracles right before my eyes
You sexy thing got me hypnotised
Don't stop what ya' doing
What ya' doing to me
My angel from above lying next to me
How did ya' know that I'd be the one
Been a long time coming only just begun
Doing all the things that makes my heart sing
Keep doing what you're doing you sexy thing
How did ya' know I needed you so badly
How did ya' know I gave my heart gladly
Yesterday I was one of a lonely people
Now you're lying next to me
Making love to me
I believe in miracles
Where you from
You sexy thing
You sexy thingI believe in miracles
Since you came along
You sexy thing
Only yesterday I was on my own
Just another day later my mind was blown
You sexy thing come into my life
Forever and a day it feels so right
How did ya' know that I'd be the one
Been a long time coming only just begun
Doing all the things that makes my heart sing
Keep doing what you're doing you sexy thing
How did ya' know I needed you so badly
How did ya' know I gave my heart gladly
Yesterday I was one of a lonely people
Now you're lying next to me
Making love to me
I believe in miracles
Where you fromYou sexy thing
You sexy thing
I believe in miracles
Since you came along
You sexy thing
Kiss me babyYou
sexy thing
You sexy thing
Touch me baby
You sexy thing
You sexy thing
Kiss me baby
You sexy thing
You sexy thing
Το μαύρο χρήμα των φροντιστηρίων
Οι εκθέσεις του ΟΟΣΑ που εμφανίζουν τη χώρα μας στις τελευταίες θέσεις παγκοσμίως όσον αφορά τις κρατικές δαπάνες για την παιδεία θα ήταν ακόμη δυσμενέστερες για την Ελλάδα εάν μπορούσαν να καταγραφούν με σχετική ασφάλεια τα ποσά που ξοδεύουν οι ελληνικές οικογένειες για τα ιδιαίτερα μαθήματα των παιδιών τους, αναφέρει η Ελευθεροτυπία (09.11.2008).Αποτελεί κοινό μυστικό ότι όλο και περισσότεροι μαθητές καταφεύγουν στα ιδιαίτερα, τόσο για την προετοιμασία τους για τις πανελλήνιες εξετάσεις όσο και για την εκμάθηση ξένων γλωσσών. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, ανθεί ένα νέο είδος ιδιαίτερων, τα λεγόμενα «γκρουπάδικα» όπου οι καθηγητές δεν παραδίδουν κατ' οίκον μαθήματα σε έναν μόνο υποψήφιο αλλά σε μια ολιγομελή ομάδα, τριών ή τεσσάρων συνήθως μαθητών.Τα ιδιαίτερα μαθήματα συνιστούν μια «μαύρη τρύπα» στην οικονομία της εκπαίδευσης, με τζίρο που ανέρχεται σε εκατοντάδες εκκατομύρια ευρώ ετησίως. Τα διαθέσιμα στοιχεία είναι ασαφή, ενώ οι έρευνες που κατά καιρούς έχουν διεξαχθεί καταλήγουν σε αντικρουόμενα συμπεράσματα.Σύμφωνα με την Ομοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδας (ΟΕΦΕ), έρευνα που έγινε τον Οκτώβριο του 2005 σε τρία ενιαία λύκεια κωμόπολης 15.000 κατοίκων, επαρχιακής πόλης 40.000 κατοίκων και μεγάλης πόλης άνω των 100.000 κατοίκων έδειξε τα ακόλουθα:* Το 54,7% των υποψηφίων για τις ανώτατες σχολές παρακολουθεί αποκλειστικά και μόνο οργανωμένο φροντιστήριο, το 30,3% μόνον ιδιαίτερα μαθήματα, ενώ το 9,6% τα συνδυάζει.* Το 13,3% όσων δέχονται κατ' οίκον ιδιαίτερα μαθήματα επιλέγει ως φροντιστή τον ίδιον καθηγητή που διδάσκει το μάθημα στο σχολείο του, το 7,7% διορισμένο καθηγητή άλλου σχολείου, το 8,2% αδιόριστο καθηγητή που εργάζεται σε φροντιστήριο και το 4,8% αδιόριστο καθηγητή που παραδίδει μόνον ιδιαίτερα.* Από αυτούς, το 52,9% επιλέγει καθηγητή προκειμένου να τύχει ευνοϊκότερης βαθμολογικής μεταχείρισης και το 44,1% για τη φήμη και τις επιτυχίες που έχει να επιδείξει τα προηγούμενα χρόνια.* Το 17,6% πληρώνει κάθε ώρα ιδιαίτερου μαθήματος με διορισμένο καθηγητή περισσότερο από 30 ευρώ, το 88,2% μεταξύ 20 ευρώ και 30 ευρώ, ενώ το 14,7% μεταξύ 10 ευρώ και 20 ευρώ.Ο τιμοκατάλογος των αδιόριστων καθηγητών είναι φτηνότερος, αφού το 60% των ωρών διδασκαλίας κοστολογείται από 10 ευρώ έως 20 ευρώ, το 72% μεταξύ 20 ευρώ και 30 ευρώ και μόλις το 4% με ποσά μεγαλύτερα των 30 ευρώ. Στις δύο τελευταίες ερωτήσεις δόθηκαν πολλαπλές απαντήσεις, γι' αυτό το άθροισμα των ποσοστών υπερβαίνει την εκατοστιαία κλίμακα. Παλαιότερη έρευνα του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ προσδιόριζε τον ετήσιο τζίρο από τα ιδιαίτερα γύρω στα 400 εκατ. έναντι 160 εκατ. στα φροντιστήρια, ενώ έρευνα της ICAP διπλασίαζει σχεδόν τα εν λόγω ποσά.Αλλες έρευνες, πάντως, περιορίζουν τον συνολικό τζίρο των ιδιαίτερων μαθημάτων στο 25% των επίσημων εσόδων των φροντιστηρίων.
e-paideia.net
e-paideia.net
Τετάρτη 3 Δεκεμβρίου 2008
Παρουσίαση του λεξικού Απολλωνίου Σοφιστού
ΕIΣAΓΩΓIKH ΟMIΛIA Γ. ΛAΘΥPH
(Σημ. Η ομιλία έγινε από μνήμης, χωρίς γραπτό κείμενο).
Θέλω να σας καλωσορίσω και να σας ευχαριστήσω που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή μας και είσαστε εδώ... και, όπως λένε στα τηλεοπτικά κανάλια, σας ευχαριστούμε που προτιμήσατε εμάς για την ενημέρωσή σας!
Το θέμα μας απόψε, είναι η παρουσίαση ενός Λεξικού το οποίο για πρώτη φορά εκδίδεται στην Ελλάδα: είναι το Λεξικό του Απολλώνιου του Σοφιστού. Ο πλήρης τίτλος του είναι Λεξικόν κατά στοιχείον της τε Ιλιάδος και Οδυσσείας.
Και θα αρχίσω με ένα ερώτημα: Tί είναι ένα βιβλίο; Είναι ένα άγαλμα, μήπως; Αμέσως το μυαλό σας θα πάει ως συνήθως στο γλυπτό, στο άγαλμα το μαρμάρινο, το χάλκινο, κλπ. Και όμως! Θα μπορούσαμε κάλλιστα να πούμε, βασιζόμενοι στην αρχαία πληροφορία που μας διασώζεται και από το Λεξικό του Απολλωνίου, ότι άγαλμα είναι κάτι το οποίο προκαλεί θαυμασμό και χαρά. Παν εφ΄ ώ τις αγάλλεται, λέει το σχετικό λήμμα. Δηλαδή κάθε τι το οποίο μας γεμίζει με χαρά και θαυμασμό, με αγαλλίαση, μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε άγαλμα. Και αυτή την έννοια είχε η λέξη στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα. αυτή την ερμηνεία της λέξεως άγαλμα την βρίσκουμε για πρώτη φορά στον Απολλώνιο -και λέω πρώτη, διότι είναι το αρχαιότερο Λεξικό που μας σώζεται- και την βρίσκουμε αργότερα και στον Ησύχιο, που είναι του 5ου - 6ου αιώνος μ.X.
Άρα, λοιπόν, ένα βιβλίο μπορεί να είναι ένα άγαλμα... Διότι πόσες φορές δεν έχουμε πιάσει ένα αγαπημένο βιβλίο από την Bιβλιοθήκη μας, το έχουμε ξεφυλλίσει και νιώσαμε την χαρά που μας μεταδίδουν οι πληροφορίες του, η αισθητική του... Υπό την έννοια αυτή και το πως λειτουργεί στην ψυχολογία μας και το τι μας μεταφέρει, κάλλιστα θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως ένα άγαλμα. Και ένα Λεξικόν Bιβλίον, αφού το λεξικόν εξυπονοεί βιβλίον, είναι πράγματι σε μεγαλύτερο βαθμό ένα άγαλμα.
Το γλυπτό, το βιβλίο, το καλλιτέχνημα, το κόσμημα, ό,τι γενικώς είναι αποτέλεσμα τέχνης -δηλαδή γέννημα, τέκνο του καλλιτέχνου, του ποιητού, του συγγραφέως- έχει να κάνει με την πλευρά εκείνη της Φύσης που διατηρεί την σταθερότητα. Την πλευρά του σταθερού. Εγώ θα χρησιμοποιούσα δύο όρους εντελώς σημερινούς και θα έλεγα ότι κάθε ζωντανό, κάθε γνήσιο πράγμα είναι μια σύνθεση, ένας συνδυασμός του σταθερού και του ρέοντος. Δείτε το ίδιο μας το σώμα. έχει τα κόκκαλα ως σταθερό και όλα τα άλλα αλλάζουν... Και τα κύτταρά μας, και το αίμα μας και τα πάντα...
Αυτό που δημιουργεί την μνήμη και την σταθερότητα μέσα στον χρόνο είναι ένα γλυπτό, ένα αρχιτεκτόνημα, ένα κόσμημα, ένα νόμισμα, ένα βιβλίο. Γιατί; Διότι διασώζει την έννοια του αϊδίου, κατά Πλάτωνα. είναι το αϊδιον, το πάντα ίδιο! Ένα βιβλίο δεν μπορεί να αλλάξει. Έχει αυτόν τον χαρακτήρα του οριστικού και του αμετάκλητου. Με την πάροδο του χρόνου, γίνεται σημείο αναφοράς... Και αυτό είναι που το κάνει θαυμαστό. Όσοι εντρυφούν στα βιβλία, είτε ως μελετητές, εκδότες, συγγραφείς, είτε ως απλοί αναγνώστες, ίσως ποτέ να μην το είχανε σκεφθεί έτσι όπως το θέτω εγώ σήμερα... Αλλά, είναι ένα άγαλμα το βιβλίο, επειδή διασώζει την μνήμη. είναι, δηλαδή, ένα άγαλμα της Mνήμης και της Γνώσεως.
Ερχόμαστε τώρα να δούμε λίγο την Λεξικογραφία της Ελληνικής. Γιατί αυτό το Λεξικόν βιβλίον δεν είχε εκδοθεί ποτέ στην Ελλάδα; Είμαι σίγουρος ότι αν ρωτήσω τους περισσότερους δεν το γνωρίζατε καν... Ευγνωμονούμε τους φίλους Γερμανούς οι οποίοι έκαναν την τελευταία έκδοση το 1833 και έτσι μπόρεσε να φτάσει μέχρις εμάς σήμερα. Αλλιώτικα, θα το είχε καταπιεί και αυτό ο χρόνος... και δεν θα μπορούσαμε να έχουμε ένα ακόμα μικρό άγαλμα, ένα κόσμημα στα χέρια μας.
Όπως είπαμε, το 1833 έγινε η τελευταία έκδοσή του. Έκτοτε, δεν ξανα-εκδόθηκε, κανέναν δεν συγκίνησε να το φέρει στην επιφάνεια. Εγώ όταν ήρθα σε επαφή με το συγκεκριμένο βιβλίο, πραγματικά έμεινα έκθαμβος, τόσο για τα περιεχόμενά του όσο και για το ότι ήταν ένα από τα αρχαιότερα διασωθέντα Λεξικά της Γλώσσας μας.
Οι πληροφορίες που έχουμε είναι ότι ήδη από τον 5ο αιώνα π.X., ίσως και πιο πριν, άρχισαν να δημιουργούνται Γλωσσάρια ή Λέξεις ή Συναγωγές Λέξεων, ιδίως ομηρικών. Και χρονολογικά ο πρώτος που αναφέρεται ότι έφτιαξε κάποιο είδος Λεξικού ήταν ο Δημόκριτος, ο οποίος είχε γράψει ένα βιβλίο “Περί ομηρικών λέξεων” και ένα άλλο με τίτλο “ Ονομαστικόν”, τα οποία δεν σώθηκαν.
- ( Από το κοινό) Ο Δημόκριτος ο γνωστός;
- Ο γνωστός Δημόκριτος! Ο οποίος είναι γνωστός ως φυσικός, ως επιστήμων κλπ. και “τελειώσαμε” μ΄ αυτόν. Ο Δημόκριτος ήταν συνέποχος του Σωκράτη. ήταν μια εξίσου μεγάλη μορφή, θα έλεγα, αλλά για κάποιους λόγους δεν έφτασαν οι πληροφορίες σε μας. Οι αρχαίοι τον αποκαλούσαν Πένταθλο Φιλόσοφο, διότι είχε διακριθεί σε όλα τα είδη του λόγου. Και ως λεξικογράφος. Mάλιστα, αργότερα, έχουμε πληροφορίες από την Αλεξανδρινή εποχή, ότι ο Kαλλίμαχος ο Αλεξανδρινός είχε κάνει Λεξικό των ιδιωματικών λέξεων του Δημοκρίτου. Ήταν μέγας γλωσσοπλάστης, Δηλαδή έφτιαξε καινούργιες λέξεις. Είναι αυτός ο οποίος λέει, όπως διασώζεται σε σπάραγμα, ότι το άλφα, βήτα, γάμα, κλπ. κλινόντουσαν. Οπότε καταρρέει ένα γνωστό “επιχείρημα” κάποιων (γνωστών και μη εξαιρετέων) ότι τα γράμματα τα πήραν οι Έλληνες από αλλού διότι δεν κλίνονται. Και όμως, ο Δημόκριτος λέει ότι τα ονόματα των γραμμάτων κλίνονται! Είναι το άλφα, του άλφατος, τω αλφατι, το άλφα, ω άλφα, το βήτα, του βήτατος, το δέλτα, του δέλτατος, κ.ο.κ. Αυτή η σημαντική πληροφορία διασώζεται από τον Δημόκριτο. Διασώζονται περί τα 300 αποσπάσματα του Δημοκρίτου, ενώ είναι γνωστό ότι είχε γράψει περί τα 80 έργα τουλάχιστον.
Συνεχίζοντας... έχουμε Γλωσσάρια, Συναγωγές Λέξεων για διαφόρους συγγραφείς, όπως του Πλάτωνος, τα οποία δεν μας σώζονται ή τουλάχιστον δεν μας είναι γνωστά σήμερα. Όσο η αρχαιογνωστική έρευνα θα προχωράει, έχουμε να μάθουμε πολλά... Και ακολούθως φτάνουμε στην Αλεξανδρινή Περίοδο όπου έχουμε τον μεγάλο οργασμό της μελέτης όλης της αρχαίας γραμματείας. Kακώς μας πληροφόρησαν ότι η περίοδος αυτή ήταν δήθεν περίοδος παρακμής η ελλείψεως πρωτοτυπίας κ.λ.π.. Kάθε άλλο παρά ήταν έτσι. Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι είχε συλλεχθεί, είχε συγκεντρωθεί όλη η αρχαία γνώση και ετύγχανε μιας ενδελεχούς επεξεργασίας σε όλα τα επίπεδα.
Έχουμε, λοιπόν, παραγωγή πρωτοτύπων λεξικών τα οποία δυστυχώς δεν μας σώζονται. Όπως ξέρετε, η Bιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας κάηκε... Και άλλες πολλές Bιβλιοθήκες κάηκαν. Κάποιοι όμως, όπως και εμείς σήμερα αγωνιούμε και μεριμνούμε να διασώσουμε κάποιες γνώσεις, φαντάζομαι -και έτσι πρέπει να έγινε- μερίμνησαν και έσωσαν ό,τι μπορούσαν. Έτσι, από όλη την πληθώρα γλωσσαρίων, λεξικών που έχουμε ιδίως στην Αλεξάνδρεια, μας διασώζονται πάρα πολύ λίγα. Ας πούμε, έχουμε τις Ομηρικές Λέξεις του Απίωνος, του Αριστάρχου και άλλων αποσπασματικά, και αναφέρει εδώ μέσα ο Απολλώνιος ένα σωρό συγγραφείς που ορισμένοι μας είναι και άγνωστοι. Ο ίδιος ο Απολλώνιος ο Σοφιστής, που ορισμένοι τον ταυτίζουν με τον Απολλώνιο τον Αρχιβίου -είναι λίγο προγενέστερος ο Αρχιβίου- πρέπει να ήταν στον κύκλο, στην Σχολή που είχε ιδρυθεί και όπου δίδασκαν ο Αρίσταρχος, ο Απίων και άλλοι. Ο Απολλώνιος βασίστηκε, όπως το παραδέχεται και ο ίδιος, σε υπομνήματα του Αριστάρχου και του Απίωνος.
Θα μπορούσε κανείς να μας πει “εντάξει, ο Όμηρος μελετήθηκε τόσο πολύ, εξαντλήθηκε”, δηλαδή έτυχε τέτοιας επεξεργασίας πού “δεν μας λέει τίποτα καινούργιο ένα νέο λεξικό”. Δεν είναι έτσι όμως. Διότι, όπως και οι εκλεκτοί συμπαρουσιαστές μου θα σας αναπτύξουν στην συνέχεια, οι περίπου τρεις χιλιάδες λέξεις-λήμματα που περιέχονται σε αυτό το Λεξικό και με τον τρόπο που παραδίδονται οι ερμηνείες, μας δίδουν και τα κλειδιά ώστε να έχουμε πρόσβαση σε όλο το Ομηρικό Έργο. Δηλαδή, διασώζεται σε αυτό το βιβλίο κάτι σημαντικό, “κάτι” το οποίο μπορεί να μας ανοίξει δρόμους μελέτης και έρευνας.
Ο Απολλώνιος δίνει τις ερμηνείες κατά τέτοιον τρόπο που μένουμε πραγματικά εντυπωσιασμένοι και από το βάθος της προσεγγίσεως, αλλά και από το ότι τα Ομηρικά Έπη δεν προσεγγίζονταν ως ένα καθαρά φιλολογικό κείμενο, όπως μας έχουν συνηθίσει μέχρι σήμερα. Διότι, και να ζητήσω συγγνώμη από τους αγαπητούς φιλολόγους που παρευρίσκονται, ο Όμηρος δεν είναι μόνον για τους φιλολόγους, είναι για όλους τους επιστήμονες, είναι για τους πάντες, για κάθε άνθρωπο! Γιατί; Διότι οι πληροφορίες του και ο τρόπος κωδικοποίησής τους είναι τέτοιος που πέρασε τελείως απαρατήρητος. Συνεπώς, αν έχουμε στην διάθεσή μας Λεξικά σαν αυτό μπορούμε να προσεγγίσουμε ξανά την αξία και να ανασύρουμε γνώσεις που ο μέγας αυτός προπάτοράς μας, ο Όμηρος, φρόντισε να εναποθέσει μέσα στους στίχους του, με έναν τρόπο τέτοιο που νόμιζαν -και κάποιοι “έξυπνοι” νομίζουν ακόμα- ότι έλεγε “παραμυθάκια” κι έτσι γλύτωσαν... φτάνοντας αλώβητες μέχρι τις μέρες μας!
Σε περιπτώσεις λέξεων-λημμάτων που μπορεί να βρει κανείς την ερμηνεία τους και από αλλά λεξικά, θα διαπιστώσετε ότι ο Απολλώνιος μας δίνει μια ερμηνεία τέτοια που μας πάει κάπου αλλού. Nα το δούμε μ΄ ένα παράδειγμα: Η λέξη εκατόγχειρ. Όποιο βιβλίο Mυθολογίας και αν ανοίξετε, θα λέει ότι ήταν κάτι όντα περίεργα, γεννήματα της φαντασίας των Ελλήνων που είχαν εκατό χέρια. Και φυσικά “αυτό”, λέει κανείς, “πράγματι είναι ένα πλάσμα της φαντασίας”... Σαν τις γελοιογραφίες που έφερες Λεωνίδα... (απευθύνεται προς τον Λεωνίδα Mάνδρα που παρευρίσκετο). Όμως, μας δίνει την πληροφορία ο Απολλώνιος και λέει ότι χείρ είναι μέτρον μήκους. Οπότε, όταν διαβάζουμε “εκατόγχειρες”, θα πρέπει, με βάση την ερμηνεία αυτή, να εννοήσουμε όντα που είχαν ύψος εκατό χειρών (εκατό πήχεων). Δηλαδή, θα εννοήσουμε ότι ήταν ένας γιγαντόσωμος -ας πούμε- οργανισμός, άνθρωπος η γίγαντας (ή ανδρογίγαντας -η λέξη αυτή αναφέρεται από τον Kαλλίμαχο στον Ύμνο εις Δήμητραν). Δεν ήταν λοιπόν με εκατό χέρια! Δεν ήταν ένα πλάσμα της φαντασίας των Ελλήνων αλλά κάτι πραγματικό. Και όπως έχει αποδειχθεί από τις αρχαιολογικές έρευνες, γιγαντόσωμοι άνθρωποι, γίγαντες, θα πρέπει να υπήρξαν σε κάποια περίοδο.
Σε σχέση με την περαιτέρω δυνατότητα που μας δίνει το Λεξικό αυτό νά “ξεκλειδώσουμε” πληροφορίες και γνώση από τον Όμηρο... είναι εντελώς έξω από την συνήθη πορεία των φιλολόγων! Έχω προσέξει ότι όλα σχεδόν τα Λεξικά, και τα Ομηρικά, συνήθως το ένα αντιγράφει το άλλο. Δηλαδή, αν έχετε ένα τα έχετε όλα! Δεν παραδοξολω λέγοντας κάτι τέτοιο. αλλά θέλω να επισημάνω ότι υιοθετούν μια ερμηνεία αποκλείοντας κάθε άλλη.
Θα σας δώσω ένα άλλο παράδειγμα. Η λέξη δώρον. Λέει ο Όμηρος “εκκαιδεκάδωρος”. Δηλαδή, τι σημαίνει εδώ, ότι έχει δεκαέξι δώρα; Ανοίγει το Λεξικό κανείς και βλέπει στο λήμμα δώρον, ότι σημαίνει η παλαιστή. Και ποια είναι η παλαιστή; Παλαιστή λέγανε τα τέσσερα δάχτυλα μαζί. Ίσως επειδή με αυτά παλεύανε. Και θυμηθείτε αυτήν την περίφημη τοιχογραφία της Θήρας... όπου δένανε το σημείο αυτό (τα τέσσερα δάχτυλα εκτός τον αντίχειρα) και πυκτεύανε, επύκτευον με τα τέσσερα αυτά δάχτυλα. Και αυτό είναι μέτρον μήκους. Αν μετρήσετε το εκκαιδεκάδωρον, δεκαέξι δώρα - παλαιστές (παλάμες), είναι περίπου ενάμισι μέτρο. Συνεπώς “εκκαιδεκάδωρος” σημαίνει αυτός που έχει μήκος δέκα εξ παλαμών.
Έτσι γλυτώνουμε από πάρα πολλές αυθαίρετες ερμηνείες που έχουν γίνει και μας παραπλανούν μέχρι σήμερα. Και κυρίως τροφοδοτούμε την ικανότητά μας να επαναπροσεγγίσουμε την αρχαία κατάσταση, διότι έχει επέλθει αφενός μια συσκότιση, δηλαδή καταστροφή, εξαφάνιση, και αφ΄ ετέρου ό,τι διασώθηκε υπάρχει μια περίεργη τάση και στάση είτε να το αποσιωπήσουμε, να το θάψουμε, είτε να το διαστρεβλώσουμε, αν τυχόν βγει στην επιφάνεια...
Παρεκτείνοντας τους συλλογισμούς αυτούς... για παράδειγμα σας λέω ότι το “πόλεμος πατήρ πάντων” που λέει ο Ηράκλειτος, κάθε άλλο παρά “πόλεμος” (με την σημασία που αποδίδεται στην λέξη αυτή σήμερα) εννοεί στην συγκεκριμένη φράση... Και βλέπω αρκετούς σημερινούς να λένε “μα το λέει και ο Ηράκλειτος”, “νά, δικαιολογεί τον πόλεμο ο Ηράκλειτος”... Kάθε άλλο παρά αυτό λέει. Γιατί αν ανοίξετε το Λεξικό του Ησυχίου στο λήμμα πόλεμος, θα δείτε ότι δίνει την εξής ερμηνεία: ο τα πάντα διοικών λόγος. Συνεπώς, δεν είναι ο πόλεμος που είναι πατέρας των πάντων, αλλά ο λόγος. Ίσα-ίσα που δεν είναι πατέρας κανενός ο πόλεμος, αφού καταστρέφει τα πάντα...
Αλλά εδώ μπαίνει η φιλοσοφική διάσταση του Έλληνος και θέτει το ερώτημα: Tί εννοεί εδώ; Ή δεν ξέρει τι έλεγε ή κάτι άλλο λέει που εγώ δεν το καταλαβαίνω. Συνεπώς, στην φράση “πόλεμος πατήρ πάντων” είναι ο λόγος που γεννάει τα πάντα. Kαί “εν αρχή ην ο λόγος” είπε κάποιος άλλος μεταγενέστερος, και αποδεικνύεται απλώς αντιγραφεύς κάποιου προγενεστέρου... προς λύπη, βεβαίως, των μυθοπλαστών της Ιστορίας.
Πέρα από τις μοναδικές ερμηνείες που περιέχει, το Λεξικό αυτό έχει, επίσης, μια πολύ μεγάλη αξία για μας σήμερα, διότι αποδεικνύει και κάτι άλλο: Αποδεικνύει ότι ήδη η λέξη “Λεξικόν” είναι γνωστή από τον 1ον αιώνα. Εδώ και 2.000 χρόνια, τουλάχιστον! Οι Έλληνες έγραφαν Bιβλία αλλά έκαναν και Λεξικά Βιβλία, δηλαδή βιβλία που περιείχαν λέξεις για να μας βοηθήσουν να προσεγγίσουμε τα άλλα βιβλία. Γύρω από κάθε συγγραφέα υπήρχαν και τα λεξικά του. Ο Όμηρος και τα λεξικά του Ομήρου.Ο Ιπποκράτης και τα λεξικά τα Ιπποκρατικά. Έτσι το είχαν συλλάβει οι Αλεξανδρινοί. Και χρειάζονται όλα διότι μας δίνουν διαφορετικές ερμηνείες, που αν συνδυαστούν όλες μαζί, μας δίνουν την συνολική εικόνα. Είναι σημαντικό λοιπόν να βλέπουμε ότι ο όρος Λεξικόν είναι από τότε και έχουμε στα χέρια μας ένα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας 2.000 χρόνων. Δεν υπάρχει γλώσσα αυτή τη στιγμή πάνω στον Πλανήτη που να έχει ένα τέτοιο Λεξικό!..
Αποτελεί παράδοξο να βλέπει κανείς “επίσημα” πρόσωπα -εντός εισαγωγικών το επίσημα, επειδή κατέχουν απλώς κάποια κρατικοδίαιτη θέση- και να λένε ανυπόστατα πράγματα μόνο και μόνο για να υποστηρίξουν εφήμερες και διαβλητές σκοπιμότητες, όπως κάποιος αξιότιμος κύριος... λεξικογράφος της μόδας, ότι “το πρώτο Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας γράφτηκε το 1500 και το έφτιαξε κάποιος Ιταλός”... και διάφορα τέτοια. Bγαίνει ο οποιοσδήποτε απληροφόρητος και κακόβουλος και λέει “έτσι είναι τα πράγματα”! Και αρκεί να συνοδεύεται η δήλωσή του αυτή -όχι από έγνοια και γνώση, όπως θα έπρεπε- αλλά από κάποια σφραγίδα, για να αντιμετωπισθεί ως “δήλωση κύρους”!
Ερωτώ: Aυτό δεν είναι Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας; Aυτό γιατί αποσιωπάται; Είναι, μήπως, κάποιας άλλης Γλώσσας; Εάν ήταν σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της Γης, θα το μοίραζε το κράτος δωρεάν στους τουρίστες για να βλέπουν ποια είναι η πρώτη γλώσσα και για να μην μπαίνουν “διαδικασίες” όπως αυτές που πρότεινε κάποια κυρία... πώς την λένε; Δια... Διαμαντοπώλη;
(Kοινό, διορθώνει) - Διαμαντοπούλου!
-Xαίρομαι που την ξέρετε. αλλά εγώ την λέω “Διαμαντοπώλη” επειδή μάλλον θέλησε να πωλήσει κάποιο “Διαμάντι”... Η απάντηση που θέλουμε να δώσουμε σε αυτές τις προκλήσεις, διότι περί προκλήσεως πρόκειται, είναι ότι όσο αυτοί θα κτυπούν τον κορμό, εμείς θα βαθαίνουμε την ρίζα!
Περιοδικό Ρομφαία, τεύχος 52
(Σημ. Η ομιλία έγινε από μνήμης, χωρίς γραπτό κείμενο).
Θέλω να σας καλωσορίσω και να σας ευχαριστήσω που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή μας και είσαστε εδώ... και, όπως λένε στα τηλεοπτικά κανάλια, σας ευχαριστούμε που προτιμήσατε εμάς για την ενημέρωσή σας!
Το θέμα μας απόψε, είναι η παρουσίαση ενός Λεξικού το οποίο για πρώτη φορά εκδίδεται στην Ελλάδα: είναι το Λεξικό του Απολλώνιου του Σοφιστού. Ο πλήρης τίτλος του είναι Λεξικόν κατά στοιχείον της τε Ιλιάδος και Οδυσσείας.
Και θα αρχίσω με ένα ερώτημα: Tί είναι ένα βιβλίο; Είναι ένα άγαλμα, μήπως; Αμέσως το μυαλό σας θα πάει ως συνήθως στο γλυπτό, στο άγαλμα το μαρμάρινο, το χάλκινο, κλπ. Και όμως! Θα μπορούσαμε κάλλιστα να πούμε, βασιζόμενοι στην αρχαία πληροφορία που μας διασώζεται και από το Λεξικό του Απολλωνίου, ότι άγαλμα είναι κάτι το οποίο προκαλεί θαυμασμό και χαρά. Παν εφ΄ ώ τις αγάλλεται, λέει το σχετικό λήμμα. Δηλαδή κάθε τι το οποίο μας γεμίζει με χαρά και θαυμασμό, με αγαλλίαση, μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε άγαλμα. Και αυτή την έννοια είχε η λέξη στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα. αυτή την ερμηνεία της λέξεως άγαλμα την βρίσκουμε για πρώτη φορά στον Απολλώνιο -και λέω πρώτη, διότι είναι το αρχαιότερο Λεξικό που μας σώζεται- και την βρίσκουμε αργότερα και στον Ησύχιο, που είναι του 5ου - 6ου αιώνος μ.X.
Άρα, λοιπόν, ένα βιβλίο μπορεί να είναι ένα άγαλμα... Διότι πόσες φορές δεν έχουμε πιάσει ένα αγαπημένο βιβλίο από την Bιβλιοθήκη μας, το έχουμε ξεφυλλίσει και νιώσαμε την χαρά που μας μεταδίδουν οι πληροφορίες του, η αισθητική του... Υπό την έννοια αυτή και το πως λειτουργεί στην ψυχολογία μας και το τι μας μεταφέρει, κάλλιστα θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως ένα άγαλμα. Και ένα Λεξικόν Bιβλίον, αφού το λεξικόν εξυπονοεί βιβλίον, είναι πράγματι σε μεγαλύτερο βαθμό ένα άγαλμα.
Το γλυπτό, το βιβλίο, το καλλιτέχνημα, το κόσμημα, ό,τι γενικώς είναι αποτέλεσμα τέχνης -δηλαδή γέννημα, τέκνο του καλλιτέχνου, του ποιητού, του συγγραφέως- έχει να κάνει με την πλευρά εκείνη της Φύσης που διατηρεί την σταθερότητα. Την πλευρά του σταθερού. Εγώ θα χρησιμοποιούσα δύο όρους εντελώς σημερινούς και θα έλεγα ότι κάθε ζωντανό, κάθε γνήσιο πράγμα είναι μια σύνθεση, ένας συνδυασμός του σταθερού και του ρέοντος. Δείτε το ίδιο μας το σώμα. έχει τα κόκκαλα ως σταθερό και όλα τα άλλα αλλάζουν... Και τα κύτταρά μας, και το αίμα μας και τα πάντα...
Αυτό που δημιουργεί την μνήμη και την σταθερότητα μέσα στον χρόνο είναι ένα γλυπτό, ένα αρχιτεκτόνημα, ένα κόσμημα, ένα νόμισμα, ένα βιβλίο. Γιατί; Διότι διασώζει την έννοια του αϊδίου, κατά Πλάτωνα. είναι το αϊδιον, το πάντα ίδιο! Ένα βιβλίο δεν μπορεί να αλλάξει. Έχει αυτόν τον χαρακτήρα του οριστικού και του αμετάκλητου. Με την πάροδο του χρόνου, γίνεται σημείο αναφοράς... Και αυτό είναι που το κάνει θαυμαστό. Όσοι εντρυφούν στα βιβλία, είτε ως μελετητές, εκδότες, συγγραφείς, είτε ως απλοί αναγνώστες, ίσως ποτέ να μην το είχανε σκεφθεί έτσι όπως το θέτω εγώ σήμερα... Αλλά, είναι ένα άγαλμα το βιβλίο, επειδή διασώζει την μνήμη. είναι, δηλαδή, ένα άγαλμα της Mνήμης και της Γνώσεως.
Ερχόμαστε τώρα να δούμε λίγο την Λεξικογραφία της Ελληνικής. Γιατί αυτό το Λεξικόν βιβλίον δεν είχε εκδοθεί ποτέ στην Ελλάδα; Είμαι σίγουρος ότι αν ρωτήσω τους περισσότερους δεν το γνωρίζατε καν... Ευγνωμονούμε τους φίλους Γερμανούς οι οποίοι έκαναν την τελευταία έκδοση το 1833 και έτσι μπόρεσε να φτάσει μέχρις εμάς σήμερα. Αλλιώτικα, θα το είχε καταπιεί και αυτό ο χρόνος... και δεν θα μπορούσαμε να έχουμε ένα ακόμα μικρό άγαλμα, ένα κόσμημα στα χέρια μας.
Όπως είπαμε, το 1833 έγινε η τελευταία έκδοσή του. Έκτοτε, δεν ξανα-εκδόθηκε, κανέναν δεν συγκίνησε να το φέρει στην επιφάνεια. Εγώ όταν ήρθα σε επαφή με το συγκεκριμένο βιβλίο, πραγματικά έμεινα έκθαμβος, τόσο για τα περιεχόμενά του όσο και για το ότι ήταν ένα από τα αρχαιότερα διασωθέντα Λεξικά της Γλώσσας μας.
Οι πληροφορίες που έχουμε είναι ότι ήδη από τον 5ο αιώνα π.X., ίσως και πιο πριν, άρχισαν να δημιουργούνται Γλωσσάρια ή Λέξεις ή Συναγωγές Λέξεων, ιδίως ομηρικών. Και χρονολογικά ο πρώτος που αναφέρεται ότι έφτιαξε κάποιο είδος Λεξικού ήταν ο Δημόκριτος, ο οποίος είχε γράψει ένα βιβλίο “Περί ομηρικών λέξεων” και ένα άλλο με τίτλο “ Ονομαστικόν”, τα οποία δεν σώθηκαν.
- ( Από το κοινό) Ο Δημόκριτος ο γνωστός;
- Ο γνωστός Δημόκριτος! Ο οποίος είναι γνωστός ως φυσικός, ως επιστήμων κλπ. και “τελειώσαμε” μ΄ αυτόν. Ο Δημόκριτος ήταν συνέποχος του Σωκράτη. ήταν μια εξίσου μεγάλη μορφή, θα έλεγα, αλλά για κάποιους λόγους δεν έφτασαν οι πληροφορίες σε μας. Οι αρχαίοι τον αποκαλούσαν Πένταθλο Φιλόσοφο, διότι είχε διακριθεί σε όλα τα είδη του λόγου. Και ως λεξικογράφος. Mάλιστα, αργότερα, έχουμε πληροφορίες από την Αλεξανδρινή εποχή, ότι ο Kαλλίμαχος ο Αλεξανδρινός είχε κάνει Λεξικό των ιδιωματικών λέξεων του Δημοκρίτου. Ήταν μέγας γλωσσοπλάστης, Δηλαδή έφτιαξε καινούργιες λέξεις. Είναι αυτός ο οποίος λέει, όπως διασώζεται σε σπάραγμα, ότι το άλφα, βήτα, γάμα, κλπ. κλινόντουσαν. Οπότε καταρρέει ένα γνωστό “επιχείρημα” κάποιων (γνωστών και μη εξαιρετέων) ότι τα γράμματα τα πήραν οι Έλληνες από αλλού διότι δεν κλίνονται. Και όμως, ο Δημόκριτος λέει ότι τα ονόματα των γραμμάτων κλίνονται! Είναι το άλφα, του άλφατος, τω αλφατι, το άλφα, ω άλφα, το βήτα, του βήτατος, το δέλτα, του δέλτατος, κ.ο.κ. Αυτή η σημαντική πληροφορία διασώζεται από τον Δημόκριτο. Διασώζονται περί τα 300 αποσπάσματα του Δημοκρίτου, ενώ είναι γνωστό ότι είχε γράψει περί τα 80 έργα τουλάχιστον.
Συνεχίζοντας... έχουμε Γλωσσάρια, Συναγωγές Λέξεων για διαφόρους συγγραφείς, όπως του Πλάτωνος, τα οποία δεν μας σώζονται ή τουλάχιστον δεν μας είναι γνωστά σήμερα. Όσο η αρχαιογνωστική έρευνα θα προχωράει, έχουμε να μάθουμε πολλά... Και ακολούθως φτάνουμε στην Αλεξανδρινή Περίοδο όπου έχουμε τον μεγάλο οργασμό της μελέτης όλης της αρχαίας γραμματείας. Kακώς μας πληροφόρησαν ότι η περίοδος αυτή ήταν δήθεν περίοδος παρακμής η ελλείψεως πρωτοτυπίας κ.λ.π.. Kάθε άλλο παρά ήταν έτσι. Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι είχε συλλεχθεί, είχε συγκεντρωθεί όλη η αρχαία γνώση και ετύγχανε μιας ενδελεχούς επεξεργασίας σε όλα τα επίπεδα.
Έχουμε, λοιπόν, παραγωγή πρωτοτύπων λεξικών τα οποία δυστυχώς δεν μας σώζονται. Όπως ξέρετε, η Bιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας κάηκε... Και άλλες πολλές Bιβλιοθήκες κάηκαν. Κάποιοι όμως, όπως και εμείς σήμερα αγωνιούμε και μεριμνούμε να διασώσουμε κάποιες γνώσεις, φαντάζομαι -και έτσι πρέπει να έγινε- μερίμνησαν και έσωσαν ό,τι μπορούσαν. Έτσι, από όλη την πληθώρα γλωσσαρίων, λεξικών που έχουμε ιδίως στην Αλεξάνδρεια, μας διασώζονται πάρα πολύ λίγα. Ας πούμε, έχουμε τις Ομηρικές Λέξεις του Απίωνος, του Αριστάρχου και άλλων αποσπασματικά, και αναφέρει εδώ μέσα ο Απολλώνιος ένα σωρό συγγραφείς που ορισμένοι μας είναι και άγνωστοι. Ο ίδιος ο Απολλώνιος ο Σοφιστής, που ορισμένοι τον ταυτίζουν με τον Απολλώνιο τον Αρχιβίου -είναι λίγο προγενέστερος ο Αρχιβίου- πρέπει να ήταν στον κύκλο, στην Σχολή που είχε ιδρυθεί και όπου δίδασκαν ο Αρίσταρχος, ο Απίων και άλλοι. Ο Απολλώνιος βασίστηκε, όπως το παραδέχεται και ο ίδιος, σε υπομνήματα του Αριστάρχου και του Απίωνος.
Θα μπορούσε κανείς να μας πει “εντάξει, ο Όμηρος μελετήθηκε τόσο πολύ, εξαντλήθηκε”, δηλαδή έτυχε τέτοιας επεξεργασίας πού “δεν μας λέει τίποτα καινούργιο ένα νέο λεξικό”. Δεν είναι έτσι όμως. Διότι, όπως και οι εκλεκτοί συμπαρουσιαστές μου θα σας αναπτύξουν στην συνέχεια, οι περίπου τρεις χιλιάδες λέξεις-λήμματα που περιέχονται σε αυτό το Λεξικό και με τον τρόπο που παραδίδονται οι ερμηνείες, μας δίδουν και τα κλειδιά ώστε να έχουμε πρόσβαση σε όλο το Ομηρικό Έργο. Δηλαδή, διασώζεται σε αυτό το βιβλίο κάτι σημαντικό, “κάτι” το οποίο μπορεί να μας ανοίξει δρόμους μελέτης και έρευνας.
Ο Απολλώνιος δίνει τις ερμηνείες κατά τέτοιον τρόπο που μένουμε πραγματικά εντυπωσιασμένοι και από το βάθος της προσεγγίσεως, αλλά και από το ότι τα Ομηρικά Έπη δεν προσεγγίζονταν ως ένα καθαρά φιλολογικό κείμενο, όπως μας έχουν συνηθίσει μέχρι σήμερα. Διότι, και να ζητήσω συγγνώμη από τους αγαπητούς φιλολόγους που παρευρίσκονται, ο Όμηρος δεν είναι μόνον για τους φιλολόγους, είναι για όλους τους επιστήμονες, είναι για τους πάντες, για κάθε άνθρωπο! Γιατί; Διότι οι πληροφορίες του και ο τρόπος κωδικοποίησής τους είναι τέτοιος που πέρασε τελείως απαρατήρητος. Συνεπώς, αν έχουμε στην διάθεσή μας Λεξικά σαν αυτό μπορούμε να προσεγγίσουμε ξανά την αξία και να ανασύρουμε γνώσεις που ο μέγας αυτός προπάτοράς μας, ο Όμηρος, φρόντισε να εναποθέσει μέσα στους στίχους του, με έναν τρόπο τέτοιο που νόμιζαν -και κάποιοι “έξυπνοι” νομίζουν ακόμα- ότι έλεγε “παραμυθάκια” κι έτσι γλύτωσαν... φτάνοντας αλώβητες μέχρι τις μέρες μας!
Σε περιπτώσεις λέξεων-λημμάτων που μπορεί να βρει κανείς την ερμηνεία τους και από αλλά λεξικά, θα διαπιστώσετε ότι ο Απολλώνιος μας δίνει μια ερμηνεία τέτοια που μας πάει κάπου αλλού. Nα το δούμε μ΄ ένα παράδειγμα: Η λέξη εκατόγχειρ. Όποιο βιβλίο Mυθολογίας και αν ανοίξετε, θα λέει ότι ήταν κάτι όντα περίεργα, γεννήματα της φαντασίας των Ελλήνων που είχαν εκατό χέρια. Και φυσικά “αυτό”, λέει κανείς, “πράγματι είναι ένα πλάσμα της φαντασίας”... Σαν τις γελοιογραφίες που έφερες Λεωνίδα... (απευθύνεται προς τον Λεωνίδα Mάνδρα που παρευρίσκετο). Όμως, μας δίνει την πληροφορία ο Απολλώνιος και λέει ότι χείρ είναι μέτρον μήκους. Οπότε, όταν διαβάζουμε “εκατόγχειρες”, θα πρέπει, με βάση την ερμηνεία αυτή, να εννοήσουμε όντα που είχαν ύψος εκατό χειρών (εκατό πήχεων). Δηλαδή, θα εννοήσουμε ότι ήταν ένας γιγαντόσωμος -ας πούμε- οργανισμός, άνθρωπος η γίγαντας (ή ανδρογίγαντας -η λέξη αυτή αναφέρεται από τον Kαλλίμαχο στον Ύμνο εις Δήμητραν). Δεν ήταν λοιπόν με εκατό χέρια! Δεν ήταν ένα πλάσμα της φαντασίας των Ελλήνων αλλά κάτι πραγματικό. Και όπως έχει αποδειχθεί από τις αρχαιολογικές έρευνες, γιγαντόσωμοι άνθρωποι, γίγαντες, θα πρέπει να υπήρξαν σε κάποια περίοδο.
Σε σχέση με την περαιτέρω δυνατότητα που μας δίνει το Λεξικό αυτό νά “ξεκλειδώσουμε” πληροφορίες και γνώση από τον Όμηρο... είναι εντελώς έξω από την συνήθη πορεία των φιλολόγων! Έχω προσέξει ότι όλα σχεδόν τα Λεξικά, και τα Ομηρικά, συνήθως το ένα αντιγράφει το άλλο. Δηλαδή, αν έχετε ένα τα έχετε όλα! Δεν παραδοξολω λέγοντας κάτι τέτοιο. αλλά θέλω να επισημάνω ότι υιοθετούν μια ερμηνεία αποκλείοντας κάθε άλλη.
Θα σας δώσω ένα άλλο παράδειγμα. Η λέξη δώρον. Λέει ο Όμηρος “εκκαιδεκάδωρος”. Δηλαδή, τι σημαίνει εδώ, ότι έχει δεκαέξι δώρα; Ανοίγει το Λεξικό κανείς και βλέπει στο λήμμα δώρον, ότι σημαίνει η παλαιστή. Και ποια είναι η παλαιστή; Παλαιστή λέγανε τα τέσσερα δάχτυλα μαζί. Ίσως επειδή με αυτά παλεύανε. Και θυμηθείτε αυτήν την περίφημη τοιχογραφία της Θήρας... όπου δένανε το σημείο αυτό (τα τέσσερα δάχτυλα εκτός τον αντίχειρα) και πυκτεύανε, επύκτευον με τα τέσσερα αυτά δάχτυλα. Και αυτό είναι μέτρον μήκους. Αν μετρήσετε το εκκαιδεκάδωρον, δεκαέξι δώρα - παλαιστές (παλάμες), είναι περίπου ενάμισι μέτρο. Συνεπώς “εκκαιδεκάδωρος” σημαίνει αυτός που έχει μήκος δέκα εξ παλαμών.
Έτσι γλυτώνουμε από πάρα πολλές αυθαίρετες ερμηνείες που έχουν γίνει και μας παραπλανούν μέχρι σήμερα. Και κυρίως τροφοδοτούμε την ικανότητά μας να επαναπροσεγγίσουμε την αρχαία κατάσταση, διότι έχει επέλθει αφενός μια συσκότιση, δηλαδή καταστροφή, εξαφάνιση, και αφ΄ ετέρου ό,τι διασώθηκε υπάρχει μια περίεργη τάση και στάση είτε να το αποσιωπήσουμε, να το θάψουμε, είτε να το διαστρεβλώσουμε, αν τυχόν βγει στην επιφάνεια...
Παρεκτείνοντας τους συλλογισμούς αυτούς... για παράδειγμα σας λέω ότι το “πόλεμος πατήρ πάντων” που λέει ο Ηράκλειτος, κάθε άλλο παρά “πόλεμος” (με την σημασία που αποδίδεται στην λέξη αυτή σήμερα) εννοεί στην συγκεκριμένη φράση... Και βλέπω αρκετούς σημερινούς να λένε “μα το λέει και ο Ηράκλειτος”, “νά, δικαιολογεί τον πόλεμο ο Ηράκλειτος”... Kάθε άλλο παρά αυτό λέει. Γιατί αν ανοίξετε το Λεξικό του Ησυχίου στο λήμμα πόλεμος, θα δείτε ότι δίνει την εξής ερμηνεία: ο τα πάντα διοικών λόγος. Συνεπώς, δεν είναι ο πόλεμος που είναι πατέρας των πάντων, αλλά ο λόγος. Ίσα-ίσα που δεν είναι πατέρας κανενός ο πόλεμος, αφού καταστρέφει τα πάντα...
Αλλά εδώ μπαίνει η φιλοσοφική διάσταση του Έλληνος και θέτει το ερώτημα: Tί εννοεί εδώ; Ή δεν ξέρει τι έλεγε ή κάτι άλλο λέει που εγώ δεν το καταλαβαίνω. Συνεπώς, στην φράση “πόλεμος πατήρ πάντων” είναι ο λόγος που γεννάει τα πάντα. Kαί “εν αρχή ην ο λόγος” είπε κάποιος άλλος μεταγενέστερος, και αποδεικνύεται απλώς αντιγραφεύς κάποιου προγενεστέρου... προς λύπη, βεβαίως, των μυθοπλαστών της Ιστορίας.
Πέρα από τις μοναδικές ερμηνείες που περιέχει, το Λεξικό αυτό έχει, επίσης, μια πολύ μεγάλη αξία για μας σήμερα, διότι αποδεικνύει και κάτι άλλο: Αποδεικνύει ότι ήδη η λέξη “Λεξικόν” είναι γνωστή από τον 1ον αιώνα. Εδώ και 2.000 χρόνια, τουλάχιστον! Οι Έλληνες έγραφαν Bιβλία αλλά έκαναν και Λεξικά Βιβλία, δηλαδή βιβλία που περιείχαν λέξεις για να μας βοηθήσουν να προσεγγίσουμε τα άλλα βιβλία. Γύρω από κάθε συγγραφέα υπήρχαν και τα λεξικά του. Ο Όμηρος και τα λεξικά του Ομήρου.Ο Ιπποκράτης και τα λεξικά τα Ιπποκρατικά. Έτσι το είχαν συλλάβει οι Αλεξανδρινοί. Και χρειάζονται όλα διότι μας δίνουν διαφορετικές ερμηνείες, που αν συνδυαστούν όλες μαζί, μας δίνουν την συνολική εικόνα. Είναι σημαντικό λοιπόν να βλέπουμε ότι ο όρος Λεξικόν είναι από τότε και έχουμε στα χέρια μας ένα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας 2.000 χρόνων. Δεν υπάρχει γλώσσα αυτή τη στιγμή πάνω στον Πλανήτη που να έχει ένα τέτοιο Λεξικό!..
Αποτελεί παράδοξο να βλέπει κανείς “επίσημα” πρόσωπα -εντός εισαγωγικών το επίσημα, επειδή κατέχουν απλώς κάποια κρατικοδίαιτη θέση- και να λένε ανυπόστατα πράγματα μόνο και μόνο για να υποστηρίξουν εφήμερες και διαβλητές σκοπιμότητες, όπως κάποιος αξιότιμος κύριος... λεξικογράφος της μόδας, ότι “το πρώτο Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας γράφτηκε το 1500 και το έφτιαξε κάποιος Ιταλός”... και διάφορα τέτοια. Bγαίνει ο οποιοσδήποτε απληροφόρητος και κακόβουλος και λέει “έτσι είναι τα πράγματα”! Και αρκεί να συνοδεύεται η δήλωσή του αυτή -όχι από έγνοια και γνώση, όπως θα έπρεπε- αλλά από κάποια σφραγίδα, για να αντιμετωπισθεί ως “δήλωση κύρους”!
Ερωτώ: Aυτό δεν είναι Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας; Aυτό γιατί αποσιωπάται; Είναι, μήπως, κάποιας άλλης Γλώσσας; Εάν ήταν σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της Γης, θα το μοίραζε το κράτος δωρεάν στους τουρίστες για να βλέπουν ποια είναι η πρώτη γλώσσα και για να μην μπαίνουν “διαδικασίες” όπως αυτές που πρότεινε κάποια κυρία... πώς την λένε; Δια... Διαμαντοπώλη;
(Kοινό, διορθώνει) - Διαμαντοπούλου!
-Xαίρομαι που την ξέρετε. αλλά εγώ την λέω “Διαμαντοπώλη” επειδή μάλλον θέλησε να πωλήσει κάποιο “Διαμάντι”... Η απάντηση που θέλουμε να δώσουμε σε αυτές τις προκλήσεις, διότι περί προκλήσεως πρόκειται, είναι ότι όσο αυτοί θα κτυπούν τον κορμό, εμείς θα βαθαίνουμε την ρίζα!
Περιοδικό Ρομφαία, τεύχος 52
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις
(
Atom
)