O ΘΗΣΕΑΣ
O Θησέας κατέχει περίοπτη θέση στους Ήρωες των Ιώνων, καθώς
πραγματοποίησε πολλούς άθλους, πήρε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία,
πολέμησε με τον Ηρακλή εναντίον των Αμαζόνων, αλλά και ένωσε τις πόλεις
της Αττικής σε μία, δίνοντας τους το όνομα
«αι Αθήναι», προς τιμήν της Θεάς Αθηνάς. (Η οποία είχε κερδίσει τον Ποσειδώνα στον αγώνα για την πόλη στα χρόνια του Κέκροπα).
Πατέρας του Θησέα ήταν ο Αιγέας, και μητέρα του η Αίθρα, κόρη του
βασιλιά της Τροιζήνας. Παρόλο που είχε παντρευτεί ήδη δύο φορές ο Αιγέας
δεν μπορούσε να αποκτήσει διάδοχο, για αυτό τον λόγο ζήτησε χρησμό από
το Μαντείο των Δελφών.
Το Μαντείο του έδωσε τον ακόλουθο χρησμό:
«Μην ανοίξεις το ασκί του κρασιού σου πριν φτάσεις στην Αθήνα».
Ο Αιγέας μη κατανοώντας τον χρησμό, επισκέφθηκε τον φημισμένο για την
σοφία του βασιλιά της Τροιζηνίας Πιτθέα, με σκοπό να ζητήσει τη συμβουλή
του. O Πιτθέας κατάλαβε πως ο Αιγέας θα αποκτούσε σύντομα ένα γιο, και
πως θέλημα των θεών ήταν το παιδί αυτό να γεννηθεί στην Αθήνα, έτσι ώστε
να υπάρξει συνεχεία στη γενιά του βασιλιά. Υποκρίθηκε όμως πως δεν
μπορούσε να ερμηνεύσει τον χρησμό.
Ο Πιτθέας που είχε μία κόρη σε ηλικία γάμου την Αίθρα, και θέλοντας να
επωφεληθεί της περιστάσεως διοργάνωσε γιορτή προς τιμήν του Αιγέα. Το
κρασί έρεε άφθονο, και στο τέλος ο Αιγέας μεθυσμένος πέρασε τη νύχτα με
την Αίθρα. Το επόμενο πρωί καταλαβαίνοντας τι είχε γίνει, ο Αιγαίας είπε
στην Αίθρα πως εάν αποκτούσε παιδί από την συνεύρεση του μαζί της το
προηγούμενο βράδυ, θα έπρεπε να μην το μάθει κανείς. Και αυτό διότι οι
Παλλαντίδες οι 50 γιοι του αδελφού του Πάλλαντα, διεκδικούσαν το θρόνο
του.
Φεύγοντας όμως άφησε πίσω το ξίφος του και ένα ζευγάρι σανδάλια κάτω από
ένα βράχο, και είπε στην Αίθρα πως αν το παιδί ήταν αγόρι, όταν θα
γινόταν έφηβος, θα έπρεπε να σηκώσει τον βράχο και αφού έπαιρνε το ξίφος
και τα σανδάλια, θα έπρεπε να πάει να τον βρει στην Αθήνα.
Όντως η Αίθρα έκανε ένα αγόρι τον Θησέα, ο οποίος μεγάλωσε στην Τροιζήνα.
Πριν ακόμα γίνει 7 ετών, επισκέφθηκε την Τροιζήνα ο Ηρακλής. Ο Θησέας
έπαιζε με άλλα παιδιά όταν είδαν τον Ηρακλή ο οποίος φόραγε την τρομερή
του λεοντή. Και ενώ όλα τα παιδιά φοβήθηκαν και κρύφτηκαν, ο Θησέας
νομίζοντας πως η λεοντή ήταν πραγματικό λιοντάρι, άρπαξε ένα τσεκούρι
και όρμησε να το σκοτώσει ξαφνιάζοντας τον Ηρακλή.!!!
Όταν ο Θησέας έγινε 16 χρονών η Αίθρα τον οδήγησε στο σημείο που είχε
αφήσει ο πατέρας του Αιγαίας το ξίφος και τα σαντάλια του. Ο Θησέας
σήκωσε με ευκολία την μεγάλη πέτρα, και αποφάσισε να πάει στην Αθήνα για
να βρει τον πατέρα του Αιγέα. Ο Παππούς του Πιτθέας και η μητέρα του
Αίθρα, τον παρακαλούσαν να ταξιδέψει με πλοίο, διότι ο δρόμος ήταν
εξαιρετικά επικίνδυνος και γεμάτος ληστές. Ο Θησέας όμως ήθελε να
νικήσει τους ληστές και γίνει ήρωας σαν τον Ηρακλή, που τόσο θαύμαζε.
ΟΙ ΑΘΛΟΙ
1.Στον δρόμο του για την Αθήνα η πρώτη
δοκιμασία που έπρεπε να φέρει εις πέρας ήταν αντιμετώπιση του ληστή
Περιφήτη (ο περιώνυμος), ο οποίος ήταν γιος του Ήφαιστου, και δρούσε στο
βουνό Αραχναίο, κοντά στην Επίδαυρο. Εκεί έστηνε καρτέρι στους
περαστικούς και τους σκότωνε με ένα μεγάλο μεταλλικό ρόπαλο, γι’ αυτό
ονομαζόταν και Κορυνήτης (από την
«κορύνη», που στα Αρχαία Ελληνικά σήμαινε
«ρόπαλο»). Αφού ο Θησέας σκότωσε τον Περιφήτη, πήρε μαζί του την κορύνη.
2. Όταν ο Θησέας έφθασε στις Κεγχρεές κοντά
στον Ισθμό, συνάντησε τον γιο του Ποσειδώνα, Σίνι τον Πιτυοκάμπτη. Ο
Σίνις σκότωνε τους περαστικούς δένοντας τους σε λυγισμένες κορυφές
πεύκων τις οποίες ξαφνικά άφηνε ελεύθερες, σχίζοντας έτσι τα θύματα του
στα δύο. Ο Σίνις μετά από σύντομη μάχη με τον Θησέα, νικήθηκε και
τιμωρήθηκε από τον Θησέα με τον ίδιο τρόπο που τιμωρούσε τα θύματα του.
3. Περνώντας την Κόρινθο, έφτασε στον
Κρομμύωνα. Εκεί σκότωσε την άγρια γουρούνα Φαία (σκοτεινή) κόρη του
Τυφώνα και της Έχιδνας και μητέρα του Καλυδώνιου και του Ερυμάνθιου
κάπρου, η οποία έκανε προκαλούσε καταστροφές στην περιοχή.
4. Στην συνέχεια στις Σκιρωνίδες Πέτρες
(σημερινή Κακιά Σκάλα), συνάντησε τον Σκίρωνα γιο του Κορίνθου και
εγγονό του Πέλοπα, σε ένα σημείο όπου ο δρόμος κατέληγε σε ένα στενό
μονοπάτι, το οποίο χώραγε ένα μόνο ένα ταξιδιώτη. Εκεί ο Σκίρωνας
υποχρέωνε τους περαστικούς να σκύψουν να του πλύνουν τα πόδια. Τότε τους
κλώτσαγε και έπεφταν στον γκρεμό, όπου βρισκόταν μια τεράστια σαρκοφάγα
χελώνα, που τους καταβρόχθιζε. Ο Θησέας πλήρωσε το Σκίρωνα με το ίδιο
νόμισμα, ενώ αργότερα κατέβηκε στην παραλία και σκότωσε τη χελώνα,
κάνοντας το καβούκι της ασπίδα.
5. Στην Ελευσίνα ο Θησέας νίκησε τον γιο του
Ποσειδώνα Πυγμάχο Κερκύονα, ο οποίος προκαλούσε τους διαβάτες σε μάχη
μέχρι θανάτου. Ο Θησέας τον σήκωσε ψηλά και τον προσεδάφισε με τόση
δύναμη, που σκοτώθηκε.
6.Στο έκτο του κατόρθωμα ο Θησέας αντιμετώπισε
το γιο του Ποσειδώνα ληστή Προκρούστη. Ο Προκρούστης προσφερόταν να
παράσχει φιλοξενία στους περαστικούς, αλλά τους υποχρέωνε να ξαπλώσουν
σε δύο κρεβάτια που είχε. Τους ψηλούς τους έβαζε σε ένα μικρό κρεβάτι,
ενώ τους κοντούς σε ένα μεγάλο. Από τους μεν ψηλούς έκοβε το εξέχον
άκρο, από τους δε κοντούς τους έδενε με λουριά και τους τέντωνε μέχρι να
φτάσουν το απαιτούμενο μήκος. Και στις δύο περιπτώσεις, αφού ολοκλήρωνε
τα βασανιστήριά του, τους σκότωνε και έπαιρνε τα χρήματα τους. Και ο
Προκρούστης είχε την τύχη των προηγούμενων ληστών, καθώς ο Θησέας τον
σκότωσε με τον ίδιο τρόπο που αυτός σκότωνε τα θύματά του.
Τον Θησέα στην συνέχεια καλωσόρισαν στην Ιερά οδό οι Φυταλίδες
προσφέροντας θυσίες στον τον Δία, εξαγνίζοντας τον παράλληλα για τους
φόνους των ληστών.
Εκείνη την εποχή ο Αιγέας ήταν νυμφευμένος με τη μάγισσα Μήδεια, κόρη
του βασιλιά Αιήτη της Κολχίδας. Η Μήδεια γνώριζε την ταυτότητα του
Θησέα, σε αντίθεση με τον Αιγέα. Η Μήδεια προειδοποιούσε τον Αιγέα πως ο
Θησέας θα ερχόταν να καταλάβει το βασίλειο του, αποφεύγοντας να του
αποκαλύψει ότι ήταν ο γιος του, που είχε πια ενηλικιωθεί. Κατ’ αυτόν τον
τρόπο τον έπεισε να σκοτώσει το Θησέα, όταν αυτός θα έφτανε στην Αθήνα.
Όντως ο Αιγέας υποδέχτηκε με τιμές το Θησέα, του οποίου τα κατορθώματα
τον είχαν κάνει ήδη διάσημο στην πόλη, και διοργάνωσε προς τιμήν του
συμπόσιο στο οποίο του προσέφερε ένα κρασί με δηλητήριο επηρεασμένος από
τα ψέματα της Μήδειας. Κατά την τελετή της σπονδής ο Θησέας σήκωσε το
σπαθί του για να κόψει ένα κομμάτι από το θυσιασμένο ζώο. Τότε ο Αιγέας
αναγνώρισε το ξίφος και τα σαντάλια του, και πέταξε το δηλητήριο από τα
χέρια του Θησέα, αναγνωρίζοντας πως είναι πράγματι ο γιος του. Στην
συνέχεια θέλοντας να τιμωρήσει τη Μήδεια που τον είχε ξεγελάσει, την
εξόρισε στην πατρίδα της και παρουσίασε Θησέα στο λαό των Αθηνών. Οι
ανιψιοί του (γιοι του Πάλλαντα), χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και
προσπάθησαν να δολοφονήσουν το Θησέα. Ο Θησέας κατάφερε να πληροφορηθεί
τον σκοπό τους από τον κήρυκα Λεώς (λαός), και σκότωσε πολλούς από
αυτούς, ενώ όσοι γλίτωσαν τράπηκαν σε φυγή.
Ο Θησέας συνεπώς με τη βοήθεια του
«λαού» όμως υποδεικνύει η ιστορία, εξασφάλισε την κυριαρχία του στην Αττική.
Λίγο μετά την άφιξη του στην Αθήνα, ο Θησέας συνόδεψε τον Ηρακλή στην
άθλο της ζώνης της Αμαζόνας Ιππολύτης. Εκεί ο Θησέας ερωτεύτηκε τη
βασίλισσά των Αμαζόνων Αντιόπη, την οποία πήρε μαζί του στην Αθήνα και
την έκανε γυναίκα του. Οι Αμαζόνες για να εκδικηθούν την αρπαγή της
Ιππολύτης κατευθύνθηκαν με εχθρικές διαθέσεις προς την Αθήνα. Ο Θησέας
τις νίκησε, αλλά η Αντιόπη πέθανε μαχόμενη στο πλευρό του άνδρα της.
7. Ο επόμενος άθλος του ήταν η αιχμαλωσία ενός
ταύρου που σύμφωνα με μία εκδοχή ήταν εκείνος που αναδύθηκε από τη
θάλασσα στην Κρήτη με τον οποίο έσμιξε η βασίλισσα Πασιφάη, γεννώντας
τον Μινώταυρο. Τον ταύρο τον είχε φέρει ο Ηρακλής από την Κρήτη μετά από
εντολή του Ευρυσθέα. Στο δρόμο για τον Μαραθώνα έπιασε καταιγίδα και
τον Θησέα φιλοξένησε μία ηλικιωμένη γυναίκα η Εκάλη (σε αυτή οφείλει το
όνομα της η σημερινή ομώνυμη περιοχή), θέλοντας να τον ευχαριστήσει
επειδή είχε σκοτώσει τον Κερκύονα, θύματα του οποίου ήταν και οι δύο
γιοι της. Ο Θησέας κατόρθωσε να αιχμαλωτίσει ζωντανό τον ταύρο. Τον
οδήγησε στην Αθήνα δεμένο από τα κέρατα, ανέβηκε στην Ακρόπολη και εκεί
τον θυσίασε στο βωμό του Δελφινίου Απόλλωνα.
8. Αργότερα ο Θησέας θέλησε να τερματίσει το
βάναυσο φόρο αίματος που πλήρωνε η πόλη κάθε εννιά χρόνια με εφτά νέους
και εφτά νέες στην Μινωική Κρήτη. Η βάναυση αυτή ποινή είχε οριστεί από
τον Μίνωα διότι ο γιος του Μίνωα Ανδρόγεως, είχε πάρει μέρος σε αγώνες
στα Παναθήναια επιτυγχάνοντας πολλές νίκες, προκαλώντας έτσι τον φθόνο
των Αθηναίων, οι οποίοι τον σκότωσαν. Ο Μίνωας για να τιμωρήσει τους
Αθηναίους κήρυξε νικηφόρο πόλεμο στην Αθήνα. Ως ποινή των Αθηναίων όρισε
κάθε χρόνο εφτά νέοι Αθηναίοι και εφτά νέες Αθηναίες, να στέλνονται
στην Κρήτη και να θυσιάζονται στον σαρκοφάγο Μινώταυρο. Ποίος όμως ήταν ο
Μινώταυρος; Πριν ο Μίνωας γίνει βασιλιάς ζήτησε από το θεό Ποσειδώνα
ένα σημάδι για το ποίος αυτός ή ο αδερφός του, έπρεπε να ανέβουν στο
θρόνο. Ο Θεός έστειλε έναν όμορφο λευκό ταύρο και ζήτησε από το Μίνωα να
θυσιάσει αυτόν τον ταύρο στον ίδιο. Ο Μίνωας όμως εντυπωσιασμένος από
τον ταύρο, θυσίασε έναν άλλο ελπίζοντας ότι ο Θεός δε θα το προσέξει.
Ο Ποσειδώνας όμως κατάλαβε τι είχε γίνει εξοργίστηκε, και έκανε τη
γυναίκα του Μίνωα Πασιφάη να ερωτευτεί τον ταύρο. Η γυναίκα δεν μπορούσε
να ικανοποιήσει το πάθος της, και ζήτησε βοήθεια από το μηχανικό
Δαίδαλο. Αυτός κατασκεύασε ένα κενό ομοίωμα αγελάδας η Πασιφάη μπήκε
μέσα σε αυτό, και ο ταύρος ζευγάρωσε μαζί της. Από την άνομη αυτή ένωση
γεννήθηκε ο Μινώταυρος, ένα αιμοσταγές τέρας που είχε την μορφή μισού
ανθρώπου και μισού ταύρου.
Μην μπορώντας να ανεχτεί την θυσία των Αθηναίων ο Θησέας, συμμετείχε
εθελοντικά στους νέους που θα πήγαιναν στην Κρήτη, θυσιαζώμενοι στον
τρομερό Μινώταυρο. Το πλοίο σάλπαρε με μαύρα πανιά σημάδι πένθους. Ο
Αιγέας για την επιστροφή τους είχε δώσει και λευκά πανιά, τα οποία θα
χρησιμοποιούσαν εάν ο Θησέας επέστρεφε νικητής.
Όταν ο Θησέας έφτασε στην Κρήτη τον είδε η Αριάδνη κόρη του Βασιλιά
Μίνωα και τον ερωτεύτηκε. Για αυτό τον λόγο, λίγο πριν οι νέοι Αθηναίοι
οδηγηθούν στο Λαβύρινθο (τον οποίο είχε επινοήσει ο Δαίδαλος), του έδωσε
ένα κουβάρι από κλωστή (τον γνωστό μίτο της Αριάδνης), συμβουλεύοντάς
τον να δέσει το ένα άκρο του στην είσοδο του Λαβύρινθου και καθώς
προχωρούσε να ξετυλίγει το κουβάρι, ώστε να μπορέσει να βρει το δρόμο
προς την έξοδο.
Ο Θησέας κατάφερε να νικήσει τον Μινώταυρο, γλίτωσε τους συντρόφους του
και χρησιμοποιώντας το μίτο της Αριάδνης, κατόρθωσαν να βγουν από το
Λαβύρινθο. Μαζί με τους συντρόφους του αλλά και την Αριάδνη απέπλευσαν
κρυφά από το λιμάνι της Κνωσού.
Στο δρόμο τους σταμάτησαν στην Νάξο (η οποία τότε ονομαζόταν Δία), όπου
και παρέμεινε η Αριάδνη, καθώς στο όνειρο του Θησέα εμφανίστηκε ο Θεός
Διόνυσος, λέγοντας του πως θα έπρεπε να φύγουν από το νησί δίχως την
Αριάδνη, η οποία θα έπρεπε ήταν γραφτό να γίνει γυναίκα του Θεού.
Πλησιάζοντας στην Αθήνα πλέοντας σε πελάγη ευτυχίας, κανένας δεν
θυμήθηκε να αλλάξει τα μαύρα πανιά του πλοίου και να βάλει τα λευκά.
Έτσι ο Αιγέας που περίμενε στο Σούνιο την επιστροφή του γιου του,
βλέποντας το πλοίο να φτάνει με μαύρα πανιά, συμπέρανε πως ο γιος του
είχε πεθάνει και θλιμμένος έπεσε και πνίγηκε στο πέλαγος, το οποίο
ονομάστηκε προς τιμή του Αιγαίο.
Αργότερα και σε ηλικία πενήντα ετών, ο Θησέας είδε την ωραία Ελένη να
χορεύει στον ναό της Ορθίας Αρτέμιδος και θέλησε να την αποκτήσει. Ο
Θησέας την άρπαξε και την άφησε στην φροντίδα της μητέρας του Αίθρας
στις Αφίδνες. Τότε ήταν η πρώτη φορά που η ωραία Ελένη στάθηκε αφορμή
ενός αιματηρού πολέμου (η δεύτερη ήταν με τον Τρωικό πόλεμο), καθώς τα
αδέλφια της ήρθαν να τη διεκδικήσουν και έτσι συγκρούστηκαν με τους
υπερασπιστές των Αφιδνών. Οι Διόσκουροι κατάφεραν να πάρουν πίσω την
Ελένη και μαζί της την Αίθρα η οποία μάλιστα την ακολούθησε αργότερα
στην Τροία.
9. Οι άθλοι του Θησέως τελειώνουν με ένα
παράτολμο επιχείρημα. Την κάθοδο του μαζί με τον φίλο του Πειρίθο στον
Άδη, με σκοπό την αρπαγή της Περσεφόνης (την σύζυγο του Πλούτωνα).
Μπήκαν στο βασίλειο των νεκρών από μία είσοδο στο ακρωτήριο Ταίναρο,
ξεγέλασαν τον βαρκάρη Χάροντα και κατάφεραν ζωντανοί να περάσουν στην
απέναντι όχθη. Στα ανάκτορα του κάτω κόσμου τούς σταμάτησαν οι Ερινύες
οι οποίες κατ’ εντολή του Άδη τους έδεσαν σε θρόνους σκαλισμένους πάνω
στον βράχο της λήθης. Η λήθη κράτησε τους δυο επίδοξους άρπαγες
αιχμάλωτους βυθισμένους στη λησμονιά. Η ύβρις που είχαν διαπράξει με την
εισβολή τους στον Κάτω Κόσμο, και κυρίως η πρόθεση τους να απαγάγουν
την Περσεφόνη κι έτσι να διαταραχθεί η κοσμική ισορροπία, δεν μπορούσε
να μείνει ατιμώρητη. Η σωτηρία ήρθε μέσω του Ηρακλή. Ο Ηρακλής συνάντησε
τους δυο ήρωες όταν κατέβηκε στον Άδη με σκοπό την αιχμαλωσία του
Κέρβερου. Έσωσε τον καταδικασμένο Θησέα ελευθερώνοντάς τον, δεν μπόρεσε
όμως να κάνει το ίδιο και για τον Πειρίθο. Ο πιστός φίλος του Θησέα είχε
ήδη κατασπαραχθεί από τον Κέρβερο, τον τρικέφαλο φύλακα της πύλης του
άλλου κόσμου.
Το τέλος του Θησέα ήρθε από τον βασιλιά Λυκομήδη στην Σκύρο, όταν ο
δεύτερος τον έριξε από ένα απόκρημνο βράχο. Τα λείψανα του Θησέα
βρέθηκαν πολλά χρόνια αργότερα στη Σκύρο, έπειτα από υπόδειξη του
μαντείου των Δελφών.
«Σκάψτε κάτω από το λόφο όπου έχει τη φωλιά του ένας πελώριος αετός» είχε πει η ιέρεια.
Πράγματι εκεί βρέθηκαν τα οστά του Θησέα τα οποία μεταφέρθηκαν αργότερα
στην Αθήνα και τοποθετήθηκαν στο σημερινό Θησείο, το οποίο καθιερώθηκε
ως τόπος λατρείας του ήρωα.
Αυτή είναι εν τάχη η ιστορία του Θησέα σύμφωνα με την μυθολογία.
Θα ακολουθήσει μία προσπάθεια ερμηνείας των άθλων σε ένα δεύτερο επίπεδο αποσυμβολισμού του μύθου.
Θα πρέπει αρχικά να επισημανθεί πως οι ήρωες για τους αρχαίους Έλληνες
σηματοδοτούσαν την ικανότητα υπέρβασης και εξύψωσης του ανθρώπου, καθώς
οι ήρωες θεωρήθηκαν Θείας προελεύσεως. Συμβόλιζαν τον σύνδεσμο με το
παρελθόν και τους ένδοξους προγόνους, ήταν αυτοί που ακολουθούσαν την
δύσκολη ατραπό, που υπερέβαιναν τα ανθρώπινα. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως
δεν ταυτόχρονα υποταγμένοι στο πεπρωμένο και τις επιταγές των Θεών. Δια
μέσω όμως της τραγικότητα της πορείας τους, υπήρξαν οι λυτρωτές της
γενιάς τους, καθώς μέσα από τον πόνο και τον θάνατο, έβγαιναν με τον ένα
ή τον άλλο τρόπο θριαμβευτές, αφήνοντας παρακαταθήκη στον χρόνο, την
λαχτάρα του θνητού ανθρώπου για αθανασία, την συμμετοχή στο Θείο, την
αναζήτηση εν τέλη του αληθινού προορισμού της ψυχής. Αυτό στην
αρχαιότητα φαίνεται πως επιτυγχανόταν, και με την μύηση στις κατά τόπους
μυητικές τελετές.
Η ΜΥΗΣΗ
Ο Θησέας υπήρξε ήρωας που μυήθηκε στα Ελευσίνια και στα Κρητικά
«μυστήρια»,
και ήρθε αντιμέτωπος με τις ορατές και αόρατες δυνάμεις, ακόμα και με
τον ίδιο ακόμα τον θάνατο (τον Άδη), καθώς θέλησε με την αρπαγή της
Περσεφόνης να νικήσει τον θάνατο και την κοσμική τάξη.
Τα «μυστήρια» αφορούσαν ιερουργίες και δρώμενα σε σκοτεινά σπήλαια και
ναούς υπό άκρα μυστικότητα. Εκεί τελούνταν αλληγορικές αναπαραστάσεις
υπό τον μύθο κάποιας Θεότητας που συνήθως πέθαινε και αναγεννιόταν,
συμβολίζοντας το πεπρωμένο της ψυχής μετά θάνατον, αλλά ταυτοχρόνως και
την ενότητα που συνδέει όλα τα όντα.
Η μυητική διαδικασία αποσκοπούσε στην διεύρυνση της συνείδησης, ώστε να
κατανοηθεί ο εαυτός του στην ολότητα του, και η πραγματική θέση του
ανθρώπου στο σύμπαν. Ένα σύμπαν που καταστρέφεται (πεθαίνει) και
δημιουργείται (ανασταίνεται) αέναα.
Αυτό που επιτυγχανόταν δια μέσω μίας
«έκτακτης και εκστατικής εμπειρίας μετάβασης» από το υλικό στο πνευματικό πεδίο, η οποία ενδυναμώνονταν μέσω της κατάλυσης του ισχυρότερου ανθρώπινου φόβου, του θανάτου.
Η μυητική βιωματική εμπειρία του θανάτου κατ’ αντιστοιχία του κύκλου των
εποχών του θανάτου και της αναγέννησης, ενίσχυε την αρχέγονη παράδοση
που θεωρούσε ότι τα πάντα στον κόσμο αλληλοσυνδέονται ως μέρη μιας και
μοναδικής ουσίας με ομογενή ποιότητα και σύσταση. (Αρχαίες πεποιθήσεις
που συναντούν σήμερα, τα πορίσματα της κβαντικής φυσικής)
Η διαδικασία αυτή υπερέβαινε την καθημερινή γνωστική λειτουργία, για
αυτό τον λόγο είχε ανάγκη από ειδικά εργαλεία: Τα σύμβολα, τις εικόνες,
τον μη κοινό λόγο. Ο συμβολικός,
«μυητικός Θάνατος» σε ένα τέτοιο επίπεδο αποτελεί μια
«Π- ύλη», το πέρασμα από την ύλη στο πνεύμα την μήτρα όλων των όντων .
Αρχικά στις πρωτόγονες κοινωνίες δια μέσω της μύησης γίνονταν δεκτοί
στην φυλή οι νέοι και οι νέες που ενηλικιώνονταν. Μέσα από το
τελετουργικό της μύησης τα νεαρά μέλη της φυλής που ενηλικιώνονταν,
υποβάλλονταν σε μια μυητική τελετή που συνίστατο στην αποδοχή εκ μέρους
τους των ηθών και των εθίμων και των παραδόσεων της τοπικής κοινωνίας
στην οποίαν ανήκαν, αλλά και κατόπιν αυτού, στην αμοιβαία αποδοχή τους
από το κοινωνικό σύνολο.
Οι μυήσεις απαιτούσαν αυτές την απομάκρυνση για ένα χρονικό διάστημα από
την οικογενειακή εστία και στη σκληραγώγηση των νέων μέσω ενός αυστηρού
τρόπου ζωής. Αυτό αποσκοπούσε στο να αποβάλλουν την παιδική τους άγνοια
και μυηθούν στη γνώση, μαθαίνοντας οι μυούμενοι να αντιμετωπίζουν μόνοι
τους τις δυσκολίες της ζωής και να επιβιώνουν σε δυσμενείς συνθήκες.
Ο μυούμενος καλούταν μέσα από τις ιερές τελετουργίες να αποδεχθούν τους
ιερούς και απαράβατους νόμους και κανόνες της φυλής, και αφού αποδείκνυε
την αξία του, στο τέλος
«πέθαινε» για να
«ξαναγεννηθεί» ως ισότιμο και ενήλικο μέλος της φυλής.
Κάθε τελετουργικό μετάβασης σύμφωνα με τον Arnold van Gennep χαρακτηρίζεται από τρία στάδια. Πρώτο είναι το στάδιο του
«αποχωρισμού»,
κατά το οποίο το άτομο αποστασιοποιείται από το σύνολο όπου ανήκε ή την
ταυτότητα που είχε ως τότε. Έπειτα το άτομο υπεισέρχεται σε μια
διαδικασία
«μετάβασης» από το προηγούμενο στάδιο της ζωής του στο νέο. Εν τέλει το άτομο βρίσκεται στο τρίτο στάδιο της
«ενσωμάτωσης» ή «
ένταξης»,
κατά τη διάρκεια του οποίου γίνεται μέλος του νέου τρόπου ζωής του.
Έτσι, το άτομο μεταβαίνει από κάτι παλαιό, σε κάτι ενδιάμεσο και τέλος
σε κάτι νέο.
Ο άνθρωπος ως βρέφος ασυνείδητα περνά από τρία μυητικά στάδια που τον
προετοιμάζουν να ενταχθεί για πρώτη φορά στο σκληρό εξωτερικό
περιβάλλον. Αρχικά αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σκοτάδι και τη
σιγουριά της μήτρας της μητέρας του, (παραπέμπει στο σκότος και στα
σπήλαια των μυητικών τελετών), στην συνέχεια αγωνίζεται και μοχθεί να
εγκλιματιστεί στις νέες σκληρές εξωτερικές συνθήκες. Το σοκ είναι
μεγάλο, (δοκιμασίες των μυητικών τελετών) δεν επιθυμεί την έξοδο του από
την μήτρα της
«μακαριότητας», όμως εντέλει
υπακούοντας στο κάλεσμα της φύσης και του προορισμού του, βγάζει τα
τελευταία υγρά από τους πνεύμονες του αναπνέοντας αέρα, γευόμενος για
πρώτη φορά το γάλα από τον μαστό της μητέρας του. Ανήκει πλέον σε μια
οικογένεια, σε μία χώρα, στην ανθρωπότητα...
Αυτό είναι το πρώτο ακούσιο τελετουργικό μετάβασης, καθορισμένο και
οργανωμένο από την ίδια τη φύση. Kάπως έτσι ξεκινά για όλους μας το
επίπονο ταξίδι της ζωής.
Ο ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ
Οι άθλοι του Θησέα θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως
«μυητικά στάδια» που περνάει ο ήρωας στην πορεία του προς την
«Θέωση».
Οι άθλοι του Θησέα είναι εννέα. Εννέα διαρκούσαν οι ημέρες μυήσεως στα
Ελευσίνια μυστήρια, καθώς το εννέα ως αριθμός, συμβολίζει το κλείσιμο
ενός κύκλου και την αρχή κάποιας άλλης. Κάτι που φανερώνει και ο
επόμενος αριθμός, το δέκα, που περιέχει την μονάδα και το μηδέν. Ας
εξετάσουμε τους άθλους έναν προς ένα.
Στον
πρώτο άθλο, ο Θησέας ως πρώτο σταθμό της
μύησης αντιμετωπίζει τον Περιφήτη. Ο Περιφήτης είναι γιος του Ηφαίστου (
του μόνου Θεού που χρησιμοποιούσε τα χέρια του κατασκευάζοντας όπλα και
εργαλεία, για αυτό και αποτελούσε ντροπή για τον Δία). Ο Περιφήτης
χρησιμοποιεί ρόπαλο. Το ρόπαλο είναι φαλλικό σύμβολο δύναμης και
εξουσίας, το oποίο αν χρησιμοποιηθεί ανορθολογικά προκαλεί πόνο. Η νίκη
του Πυθέα συμβολίζει την νίκη πάνω στην ύλη και τις εσωτερικές βίαιες
παρορμήσεις.
Στον
δεύτερο άθλο, αντιμετωπίζει τον Σίνι γιο
του Ποσειδώνα, κυρίαρχου των Θαλασσών (του αστρικού κόσμου και κόσμου
των συναισθημάτων).Ο Σίνις χρησιμοποιεί δύο πεύκα. Τα δύο πεύκα
συμβολίζουν τις δύο αντίθετες δυνάμεις που δρουν στο σύμπαν, και τον
τρόπο που μπορεί ο απλός άνθρωπος να τις αντιληφθεί, το θετικό και το
αρνητικό, το καλό και το καλό, το αρσενικό και το θηλυκό. Οι δύο
αντίρροπες δυνάμεις που αποτυπώνονται στο Κυρήκιο του Ερμή, και στο γιν και γιανκ. Όταν ο άνθρωπος καταφέρει να διακρίνει πίσω
από τις αντίθετες δυνάμεις την ενοποιό εκείνη δύναμη από την οποία
αποτελούνται και οι δύο, τότε αποκτά μία νέα
«ολιστική συνειδητότητα».
Στον
τρίτο άθλο ο Θησέας σκοτώνει την γουρούνα
Φαία (σκοτεινή) κόρη τεράτων, συμβολίζοντας την νίκη στα κατώτερα πάθη
και στις υλικές εξαρτήσεις. Δεν είναι τυχαίο πως θυσίαζαν θηλυκούς
χοίρους για εξιλέωση προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης στα Ελευσίνια
Μυστήρια, ούτε επίσης πως η Κίρκη μεταμόρφωνε σε χοίρους του συντρόφους
του Οδυσσέα λόγω της βουλιμίας τους.
Στον
τέταρτο άθλο αντιμετωπίζει τον Σκίρωνα.
Το μονοπάτι της γνώσης που επιλέγει ο μύστης είναι δύσκολο και εγκυμονεί
κινδύνους, εφόσον θα κληθεί να αντιμετωπίσει τους κρυμμένους στο
υποσυνείδητο χειρότερους φόβους του (χελώνα) με κίνδυνο να τρομοκρατηθεί
από αυτούς. Εάν όμως καταφέρει να ξεπεράσει τις δοκιμασίες τότε θα
μπορέσει να ελέγξει τα συναισθήματα του (θάλασσα) και με ταπεινότητα
(πλύσιμο ποδιών) ίσως καταφέρει να γνωρίσει τον πραγματικό εαυτό του.
Η νίκη επί του βάρβαρου πρωτόγονου σε ένστικτα πυγμάχου Κερκύωνα στον
πέμπτο άθλο επιτυγχάνεται με την συμβολική «ανύψωση» του από το έδαφος. Ο μύστης πρέπει να
«ανυψωθεί πνευματικά στον ανώτερο του εαυτό», κατακτώντας την ισορροπία και την αρμονία.
Στον
έκτο άθλο αντιμετώπισε τον Προκρούστη, ο
μύστης καλείται να αφήσει πίσω του όλα όσα τον δεσμεύουν στην πνευματική
του εξέλιξη, ενώ στην καθημερινή ζωή του καλείται να εφαρμόσει την
διδαχή
«παν μέτρον άριστον».
Στoν
έβδομο άθλο ο Θησέας αιχμαλώτισε τον
ταύρο που είχε φέρει ο Ηρακλής στον Μαραθώνα ύστερα από εντολή του
Μίνωα, τον οποίο θυσίασε στο βωμό του Ηλιακού Θεού Απόλλωνα που
συμβολίζει την ακτινοβόλα όψη της ψυχής του.
Αυτός ο άθλος θα πρέπει να ερμηνευτεί σε σχέση με τον
όγδοο,
καθώς τους συνδέει η πάλη ενάντια σε ταύρο. Ο Θησέας συμβολίζει τον
συνειδητό εαυτό που είναι αρκετά δυνατός για να αντιμετωπίσει τα
«θηρία», δηλαδή τα πρωτόγονα ένστικτα.
Ο Μινώταυρος όπως και όλα τα τερατόμορφα όντα στην μυθολογία εκπροσωπούν
τα ζωώδη πάθη, τις ψυχικές αδυναμίες, ελαττώματα, διαστροφές και
φοβίες, που διαλύονται όταν έρθούν στο φως του Ήλιου, όταν δηλαδή
φωτισθούν τα αίτια τους από την εσωτερική γνώση (Ήλιος - Απόλλωνας ).
Χωρίς στη δύναμη
«μετουσίωσης της συνείδησης»
σε αυτό το μονοπάτι, ο μύστης κινδυνεύει να εγκλωβιστεί στις κατώτερες
όψεις της δημιουργικότητας, που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα. Ο
Ταύρος εκπροσωπεί επίσης την μητριαρχική κοινωνία, και τον κόσμο του
άλλου «έτερου» κόσμου, της μαγείας και των αόρατων δυνάμεων της Σελήνης,
καθώς τα κέρατα του συμβολίζουν το φεγγάρι. Ο Λαβύρινθος συμβολίζει το
υποσυνείδητο, και τις ανεξερεύνητες όψεις και δυνατότητες του Νου. Ένας
κόσμος σκοτεινός, άγνωστος, φοβερός, και ανεξερεύνητος. Εάν κάποιος
προσπαθήσει να εισέλθει εκεί απροετοίμαστος, θα βρεθεί αντιμέτωπος με
ένα
«τέρας», που δεν είναι άλλο από τα πρωτόγονα και ανεξέλεγκτα ένστικτα.
Η λέξη Λαβύρινθος προέρχεται από την λέξη
«λάβρυς», που σημαίνει διπλός πέλεκυς. Ο διπλός πέλεκυς είναι επίσης ένα σεληνιακό σύμβολο.
Ο μίτος της Αριάδνης (Άρι= πολύ αδνή= αγνή σκέψη) εξασφαλίζει τον δρόμο
της εξόδου στον Θησέα. Ίσως ο Κρητικός Λαβύρινθος να υπήρξε μια μυητική
τελετή καθόδου και της επακόλουθης ανόδου από τον Κάτω Κόσμο, μια
τελετουργική διαδικασία θανάτου και αναγέννησης. Ήταν εκείνη που
οδηγούσε τον μυούμενο στον θάνατο και εκείνη που του δίδασκε τον τρόπο
για να επιστρέψει!
Αυτό ίσως ενισχύεται από το γεγονός πως ο Μινώταυρος λεγόταν και
Αστέριος. (Σε απεικονίσεις παρουσιάζεται με το σώμα του διάστικτο από
άστρα). Με το ίδιο αυτό όνομα προσφωνούνταν και ο Διόνυσος σαν αγόρι και
παιδί των μυστηρίων. Ο Διόνυσος φαίνεται να ταυτίζεται στην ουσία του
με τον Μινώταυρο. Γενικότερα όπου η μινωική επιρροή υπήρξε έντονη, ο
Διόνυσος λατρευόταν ξεκάθαρα ως ταύρος.
Σκοτώνοντας ο Θησέας τον Μινώταυρο, νίκησε τον προηγούμενο
«εαυτό του»
και αφού πέρασε το κατώφλι του θανάτου, αντίκρισε τον Αστέριο, τον
Θείο/Διονυσιακό αναγεννημένο στην υπέρτατη γνώση εαυτό του με τη μορφή
του ουράνιου, συμπαντικού παιδιού. Έτσι -πάντα υπό την καθοδήγηση της
Αριάδνης αναδύθηκε ένας νέος ολοκληρωμένος άνθρωπος.
Αφού ο Θησέας σκότωσε τον Μινώταυρο, πήρε μαζί του την Αριάδνη που τον
βοήθησε, αλλά περνώντας από τη Νάξο την εγκαταλείπει, εφόσον εκεί
τελείται
«Ιερός Γάμος» της Αριάδνης με τον Διόνυσο.
Ιστορικά είναι προφανές πως ο μύθος περιγράφει επίσης ένα μεταίχμιο
εποχής, καθώς ο Μινώταυρος είναι εκπρόσωπος ενός μητριαρχικού και
«χθόνιου»
ιερατείου. Πεθαίνει από τον Θησέα, κομιστή του πατριαρχικού Ολύμπιου
ιερατείου, και την θέση του παίρνει ο Θεός της έκστασης Διόνυσος που
κάνει γυναίκα του την
«αγνή κόρη-παρθένα». Ο
Διόνυσος όμως είναι ταυτόχρονα και χθόνιος Θεός. Από τις πρώτες
ζωομορφικές μορφές του Διονύσου την πρώτη θέση κατέχει ο Ταύρος. Στις
«Βάκχες» ο Χορός τον αποκαλεί σαν ταύρο, και ο Πενθέας τον βλέπει να έρχεται σαν ταύρος.
Στον Ορφικό μύθο ο Διόνυσος παιδί του Δία και της Περσεφόνης (Θεάς του κάτω κόσμου) ως μωρό
«Ζαγρεύς»
(κυνηγό των ψυχών), κοίταζε ένα καθρέφτη (η αντίληψη όχι των
πραγματικών καταστάσεων και όντων αλλά μία ψευδής αντανάκλαση...) Εκείνη
ακριβώς τη στιγμή οι Τιτάνες όρμησαν καταπάνω του με τα μαχαίρια τους,
για να τον σκοτώσουν. Τότε ο μικρός Θεός για να τους αποφύγει άρχισε να
μεταμορφώνεται: έγινε έφηβος Δίας, Κρόνος, φίδι με κέρατα, άλογο, τίγρη,
ταύρος. Η Ήρα παρ' όλα αυτά ενθαρρύνει τους Τιτάνες να μη διστάσουν, κι
έτσι με διαταγή της κομματιάζουν το Ζαγρέα την ώρα που είχε τη μορφή
ταύρου, έβρασαν το κρέας του και το έφαγαν. Ο Δίας οργίστηκε τόσο, ώστε
κατακεραύνωσε τους Τιτάνες και τους έστειλε στα Τάρταρα. Από την στάχτη
τους γεννήθηκε το ανθρώπινο γένος το οποίο έφερε μέσα του το θεϊκό
στοιχείο καθώς οι Τιτάνες είχαν φαει τον Θεό. Ο Διόνυσος ο Ζαγρεύς
πεθαίνει ως χθόνια θεότητα και ανασταίνεται ως
«Διόνυσος ο Ελευθερέας»
δηλαδή ως ελευθερωτής των ανθρωπίνων ψυχών, από τα δεσμά της ύλης. Ο
θάνατος του Διόνυσου του Ζαγρέα συμβολίζει, τον θάνατο της τιτανικής του
φύσεως. Κατ’ αντιστοιχία στο ανθρώπινο επίπεδο ο θάνατος της τιτανικής
του φύσης συμβολίζει τον θάνατο των παθών του, δηλαδή την αποβολή των
ελαττωμάτων του. Κατόπιν ανασταίνεται και μεταμορφώνεται σε ουράνια
θεότητα, τον Διόνυσο τον Ελευθερέα.
Ο Ορφικός Διόνυσος είναι κάτοχος και φύλακας των μυστηρίων της ζωής και
του θανάτου, το θείο πνεύμα σ’ εξέλιξη μέσα στο σύμπαν, η καρδιά του
οποίου πρέπει να αναζητηθεί με σκοπό την αναγέννηση του ανθρώπινου
πνεύματος και την εξάγνιση της ψυχής. Γι’ αυτό και επονομάζεται και
«Ζαγρεύς», δηλαδή κυνηγός που «κυνηγάει» τις ψυχές και τις οδηγεί προς την έξοδο από το σώμα ώστε να φτάσουνε στη «θέωση».
Στη λατρεία του Διόνυσου
«Ζαγρέα» θυσίαζαν
ταύρους, επειδή άρεσε στο θεό να μεταμορφώνεται σε ταύρο. Οι μύστες
τρώγοντας τις ωμές σάρκες του ταύρου πίστευαν πως αφομοίωναν τη σάρκα
του ίδιου του θεού και ότι έτσι έρχονταν σε απόλυτη επικοινωνία μαζί
του. Μετά το θάνατό τους πίστευαν πως θα τους αναγνώριζε ο
«Διόνυσος Ζαγρέας», και χάρη σ’ αυτόν θα ζούσαν σε άλλα σώματα, καθώς οι ορφικοί πίστευαν στη μετεμψύχωση.
Στον
ένατο και τελευταίο άθλο ο Θησέας
κατεβαίνει στο Άδη. Είναι η απόλυτη στιγμή όπου με τον μυητικό θάνατο
της προσωπικότητάς του, επιχειρείται η Ένωση με την Θεότητα, και η
κατάλυση του θανάτου, καθώς αναγνωρίζει πως τίποτα στην πραγματικότητα
δεν χάνεται. Πως τα πάντα είναι απλώς αλλαγή κατάστασης ή ενέργειας και
μορφής. Είναι η στιγμή όπου τα πάντα
«είναι ένα»,
το μέρος που όλα ενώνονται, όπου τίποτα δεν υφίσταται διαχωρισμένο
ακόμα και η ψυχή. Είναι ο χρόνος και ο τόπος που ο ήρωας, ο μύστης ή
φιλόσοφος αφού έχει νικήσει τα τρομερά τέρατα, έχει νικήσει το σκότος
«βλέπει το φως του μεσονυκτίου».
Ο φωταγωγός, απ' όπου μπορούμε να καταδυθούμε στην
«αληθινή Άβυσσο», την ψυχή του ανθρώπου. Ο Πλούταρχος το περιγράφει στο έργο του Περί του Σωκράτους Δαιμονίου (590Β)
:«Η
ανθρώπινη Ψυχή προήλθε από τον θείο Νου. Ένα μέρος της , καθώς
αναμιγνύεται με τα πάθη της ύλης, αλλοιώνεται, αλλά ένα άλλο θαυμάσιο
μέρος της μας κρατάει ψηλά το κεφάλι, ώστε να αναπνέουμε τον ελεύθερο
αέρα, σαν αεραγωγός επικοινωνών με το σκάφανδρο ανθρώπου που έχει
καταδυθεί στον βυθό. Το μέρος εκείνο που βρίσκεται στο υποβρύχιο σώμα
ονομάζεται Ψυχή. Ενώ, γι' αυτό που δεν αλλοιώνεται, οι πολλοί, βλέποντάς
το ως ανταύγεια επί εσόπτρου, πιστεύουν ότι βρίσκεται μέσα τους. Όσοι
όμως διαισθάνονται σωστά, γνωρίζουν ότι αυτό βρίσκεται έξω από αυτούς,
και το αποκαλούν Δαίμονα…».
Ο Θησέας στα Τάρταρα έχει παγιδευτεί στην λήθη. Αυτό είναι ένα
επικίνδυνο ταξίδι διότι εάν ο άνθρωπος χάσει την ατομικότητα του, μπορεί
να παγιδευτεί σε έναν άλλο κόσμο, ξεχνώντας τα εγκόσμια. Η μάχη πρέπει
να δίνεται στον παρόντα χρόνο, αναζητώντας την αρμονία και την
ισορροπία, ώστε να τιμούμε ισότιμα την ύλη αλλά και το πνεύμα. Για αυτό
τον λόγο ο Ηρακλής με την μυϊκή δύναμη του, βοήθησε τον Θησέα να
απεγκλωβιστεί από την λήθη, και τα δεσμά του θανάτου.
Αυτός που θα καταφέρει βρει την αρμονία και να εντοπίσει το «ιερό μέσα του»
θα έχει κερδίσει την μάχη, θα έχει καταφέρει να ξεπεράσει τον κόσμο των
σκιών και της αυταπάτης, θα έχει βγει από την σπηλιά του Πλάτωνα. Θα
έχει επιτευχθεί ο στόχος της πνευματικής του ολοκλήρωσης.
Αυτή είναι η μυθολογική ιστορία του Θησέα, η οποία εάν εξηγηθεί
αλληγορικά κατά το πρότυπο του Πλάτωνα και των Στωικών, μας αποκαλύπτει
αρχετυπικές αλήθειες που συντροφεύουν τον άνθρωπο από την αρχή της
ιστορίας του έως σήμερα.
Η Ερμηνεία των μύθων χρειάζεται μεγάλη προσοχή και ενέχει πολλούς
κινδύνους παρερμηνείας. Η παρούσα προσπάθεια αποσυμβολισμού του μύθου,
δεν διεκδικεί την ορθότητα ή την μοναδικότητα της ερμηνείας του. Το
δόγμα εξάλλου δεν έχει θέση στην αναζήτηση της γνώσης και της ιστορίας.
Το μόνο βέβαιο «μήνυμα» που οι ιστορίες αυτές μας μεταφέρουν είναι πώς κανένα δόγμα και κανένα τελετουργικό δεν μπορεί να μας οδηγήσει στην «αυτοπραγμάτωση», παρά μόνο η δική μας ειλικρινής «εσωτερική» προσπάθεια.
xletsos-basilhs.blogspot.com/
