Η αρχή του «90/10»

του Stephen Covey

Η αρχή του «90/10» είναι μια Συγκλονιστική Διαπίστωση που μπορεί να μας Λύσει το 90% των Προβλημάτων που Αντιμετωπίζουμε! Ανακάλυψε την Αρχή του «90/10». Μπορεί να αλλάξει τη Ζωή σου για Πάντα και να Βελτιώσει τη Διάθεσή σου για Ζωή και Δράση!

Ποιά είναι η Αρχή:

To 10% των Προβλημάτων της Ζωής μας είναι Τυχαία Γεγονότα που συμβαίνουν Καθημερινά στους Ανθρώπους από τον καιρό που ο Άνθρωπος εμφανίστηκε στη Ζωή!

To 90% των Προβλημάτων της Ζωής μας είναι το Αποτέλεσμα των δικών μας Αντιδράσεων σε αυτά τα Γεγονότα!

Είχατε ποτέ την ευκαιρία να Διαπιστώσετε αυτή την τεράστια διαφορά μεταξύ των Γεγονότων που μας συμβαίνουν και του βαθμού που Εμείς Αντιδρούμε σε αυτά;

Έχει αποδειχτεί ότι τα περισσότερα Προβλήματά μας προέρχονται από τις Δικές μας Αντιδράσεις στα προβλήματα που εμφανίζονται στη Ζωή μας Καθημερινά και όχι από τα ίδια τα Γεγονότα που συμβαίνουν σε όλους τους Ανθρώπους!

Δεν έχουμε κανέναν Έλεγχο για το 10% των Προβλημάτων που μας συμβαίνουν.

Έχουμε, όμως, πλήρη Έλεγχο του Τρόπου με τον οποίο θα Αντιδράσουμε σε Αυτά!

Δεν μπορούμε να σταματήσουμε ένα αυτοκίνητο όταν προκαλεί ατύχημα έπειτα από μια μηχανική βλάβη… Το αεροπλάνο μπορεί να καθυστερήσει να φτάσει στον προορισμό του και μπορεί να μας βγάλει τελείως έξω από τον προγραμματισμό μας… Μπορεί ένας οδηγός να κάνει μια απερίσκεπτη ενέργεια μέσα στην τρέλα της κίνησης στην πόλη… Δεν έχουμε κανένα έλεγχο σε αυτό το 10% των Γεγονότων.

Στο υπόλοιπο 90% έγκειται η Διαφορά!

Εσύ καθορίζεις αυτό το ποσοστό!

Πώς;

Με τις Αντιδράσεις σου…

Δεν μπορείς να Ελέγξεις ένα κόκκινο φανάρι.

Αλλά μπορείς να Ελέγξεις τις Aντιδράσεις σου.

Μην επιτρέπεις τους ανθρώπους να σε «Ξεγελούν».

Μπορείς να Ελέγξεις τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις καταστάσεις.

Για να δούμε ένα παράδειγμα:

Τρως πρωινό με την οικογένειά σου. Η κόρη σου κατά λάθος ρίχνει τον καφέ σου επάνω στο σακάκι σου. Δεν έχεις τον έλεγχο για αυτό που συνέβη. Το τι ακολουθεί μετά εξαρτάται από την Αντίδρασή σου. Τρελαίνεσαι και αρχίζεις τις φωνές. Σηκώνεσαι απότομα από την καρέκλα σου λέγοντας στην κόρη σου ότι δεν μπορείς να πιστέψεις πόσο Απρόσεκτη ήταν. Αρχίζει να κλαίει. Μετά τις φωνές σου στην κόρη σου επιτίθεσαι στη γυναίκα σου και τις λες γιατί άφησε στην άκρη του τραπεζιού το φλιτζάνι του καφέ. Ακολουθεί μια σύντομη αλλά έντονη λογομαχία. Πηγαίνεις στο δωμάτιό σου και αλλάζεις γρήγορα. Επιστρέφοντας στην κουζίνα, η κόρη σου κλαίει ακόμη γι’ αυτό που έγινε, με αποτέλεσμα να έχει περάσει η ώρα για το σχολείο της. Χάνει το λεωφορείο για το σχολείο. Πρέπει να κάνεις κάτι, γιατί τα χρονικά όρια έχουν στενέψει. Τρέχεις στο αυτοκίνητό σου με την κόρη σου για να την πας εσύ στο σχολείο της. Επειδή έχεις αργήσει, τρέχεις αρκετά για να προλάβεις ξεπερνώντας το επιτρεπόμενο όριο ταχύτητας. Έχεις καθυστερήσει 15 λεπτά και έχεις και μια κλήση για υπέρβαση ορίου ταχύτητας. Η κόρη σου τρέχει στο σχολείο της χωρίς να σου πει «καλημέρα». Έχοντας φτάσει στη δουλειά σου 20 λεπτά αργότερα, συνειδητοποιείς ότι έχεις ξεχάσει το χαρτοφύλακά σου. Η μέρα σου ξεκίνησε απαίσια. Και δε φτιάχνει καθώς περνάει η ώρα. Γυρίζεις σπίτι. Γυρίζοντας σπίτι, υπάρχει ένα θέμα, μια πληγή στη σχέση σου με την κόρη σου και με τη γυναίκα σου που άκουσαν ό,τι άκουσαν… Γιατί; Γιατί αντέδρασες με αυτόν τον τρόπο το πρωί. Γιατί είχες μια κακή μέρα;

Α) Ο καφές το προκάλεσε;

Β) Η κόρη σου έφταιξε;

Γ) Ο τροχονόμος ήταν η αιτία;

Δ) Εσύ το προκάλεσες;

Η απάντηση είναι η Δ.

Δεν είχες τον Έλεγχο για αυτό που συνέβη με τον καφέ.

Η Αντίδρασή σου σε αυτά τα 5 δευτερόλεπτα σου χάλασε τη μέρα.

Για να δούμε τι θα μπορούσε να γίνει, αν Αντιδρούσες λίγο διαφορετικά!

Ο καφές πέφτει επάνω σου. Η κόρη σου σε κοιτάει με μάτια ανοιχτά και είναι έτοιμη να κλάψει.

Με γλυκό τρόπο λες: «Μην ανησυχείς, κόρη μου, πρέπει να προσέχεις λίγο περισσότερο!»

Σκουπίζεσαι με μια πετσέτα και αλλάζεις σακάκι. Παίρνεις το χαρτοφύλακά σου και επιστρέφεις στην κουζίνα βλέποντας από το παράθυρο την κόρη σου να ανεβαίνει στο λεωφορείο για το σχολείο της. Γυρίζει και σε χαιρετάει με το χέρι της με μια ιδιαίτερη ικανοποίηση που δεν τη μάλωσες! Φτάνεις στη δουλειά σου με ελάχιστη καθυστέρηση.

Βλέπεις τη διαφορά;

Δύο διαφορετικά σενάρια.

Και τα δύο ξεκίνησαν την ίδια στιγμή. Τελείωσαν όμως εντελώς διαφορετικά.

Γιατί;

Γιατί οι Αντιδράσεις σου ήταν διαφορετικές.

Δεν έχεις τον Έλεγχο για το 10% που Συμβαίνει στη Ζωή σου.

Το υπόλοιπο 90% καθορίζεται από τις Αντιδράσεις σου.

Αν κάποιος λέει αρνητικά πράγματα για σένα, μη γίνεις «σφουγγάρι». Άσε την επίθεση που δέχεσαι να κυλήσει σαν νερό. Δεν πρέπει να αφήσεις τα αρνητικά σχόλια να σε επηρεάσουν.

Αντέδρασε κατάλληλα και δε θα καταστρέψεις τη μέρα σου. Μια λάθος Αντίδραση μπορεί να καταστρέψει μια φιλία, να απολυθείς από τη δουλειά, να χάσεις έναν κορυφαίο… Ασφαλιστή σου ή αν είσαι Ασφαλιστής, να χάσεις ένα σημαντικό πελάτη σου και να θυμώσεις και να εκνευριστείς απίστευτα.

Γιατί να παίρνεις τοις μετρητοίς τις προκλήσεις του άλλου; Άσ’ τες να περάσουν…

Και δεν Εκνευρίζεσαι και… Κερδίζεις τον αντίπαλο!

Πώς αντιδράς αν κάποιος σε εμποδίσει στην κίνηση του δρόμου; Χάνεις την ψυχραιμία σου; Εκνευρίζεσαι; Ανεβαίνει η πίεσή σου; Και τι έγινε αν φτάσεις 10 λεπτά αργότερα στη δουλειά σου; Γιατί επιτρέπεις σε ένα αυτοκίνητο να χαλάσει τη μέρα σου;

Να θυμάσαι πάντα την αρχή του «90/10».

Το αφεντικό σου σου λέει ότι χάνεις τη δουλειά σου. Γιατί χάνεις τον ύπνο σου και είσαι χάλια;

Χρησιμοποίησε το άγχος σου από τη θετική του πλευρά και ψάξε για μια νέα δουλειά.

Το αεροπλάνο έχει καθυστέρηση. Μάλλον θα χαλάσει το πρόγραμμα τη μέρας σου.

Γιατί επιτίθεσαι φραστικά στον υπάλληλο που κόβει τα εισιτήρια; Δεν έχει καμία ανάμειξη σε αυτό που συμβαίνει.

Χρησιμοποίησε το χρόνο σου για να διαβάσεις λίγο περισσότερο, μίλα με τους υπόλοιπους επιβάτες… Αν εκνευριστείς, βγαίνει κάτι;

Τώρα γνωρίζεις για την αρχή του «90/10».

Εφάρμοσέ την και θα είσαι πολύ διαφορετικός από πριν. Δε θα χάσεις κάτι εφαρμόζοντάς την.

Η αρχή του «90/10» είναι απλή αλλά καταπληκτική. Λίγοι την ξέρουν και την εφαρμόζουν.

Και τι πετυχαίνουν;

Θα το διαπιστώσεις στον εαυτό σου!

Εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από στρες, πονοκεφάλους, ημικρανίες.

Όλοι μας μπορούμε να καταλάβουμε και να εφαρμόσουμε την αρχή του «90/10».

Μπορεί να αλλάξει τη ζωή μας!

Αν θέλουμε να παίρνουμε, πρέπει να μάθουμε να δίνουμε πρώτα…

Μπορεί να μείνουμε με άδεια χέρια βέβαια, αλλά η καρδιά μας θα είναι γεμάτη αγάπη…

Και αυτοί που αγαπούν τη Ζωή έχουν αυτό το Συναίσθημα χαραγμένο στην καρδιά τους για πάντα…

Στρατηγικά τεχνάσματα του Μ. Αλέξανδρου

Οι Πέρσες είχαν έναν στρατηγό ονόματι Μέμνονα. Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος πέρασε στην Ασία, εξουδετέρωσε τον στρατηγό Μέμνονα χωρίς να στάξει ούτε μία σταγόνα αίμα.

Έκανε το εξής: Πρόσταξε του Μακεδόνες στρατιώτες του, που έβγαιναν για εφόδια, να μην πειράξουν καθόλου τα κτήματα του Μέμνονα. Έτσι όμως τον κατέστησε ύποπτο στους Πέρσες που θεώρησαν πως ο Μέμνων διέκειτο φιλικώς προς τον Αλέξανδρο. Έτσι ο Μέμνων τέθηκε στο περιθώριο όχι με μάχη, αλλά με μία ευφυή ιδέα του Μεγάλου στρατηλάτη!

Οι Θράκες είχαν σχεδιάσει να κάμψουν τη δύναμη των Μακεδόνων εξαπολύοντας εναντίον τους πολλές φορτωμένες άμαξες. Τότε ο Μέγας Αλέξανδρος διέταξε τους Μακεδόνες να εκτρέψουν την πορεία τους, εάν όμως δεν τα κατάφερναν, να πέσουν κάτω και να σκεπασθούν με τις ασπίδες τους, ώστε οι άμαξες να περάσουν από πάνω τους. Εκτέλεσαν λοιπόν την εντολή του κι έτσι αχρήστευσαν εντελώς το σχέδιο των Θρακών με τις άμαξες.

Ο Αλέξανδρος, βρισκόταν στην Ινδία και επρόκειτο να περάσει τον ποταμό Υδάσπη. Ο βασιλιάς των Ινδών Πώρος, παρατάχθηκε στην απέναντι όχθη του Υδάσπη, «πάση δυνάμει» και ο Αλέξανδρος ήταν αδύνατο να περάσει.

Τότε λοιπόν σκέφτηκε να κάνει το εξής: Οδήγησε τη στρατιά του στην επάνω πλευρά του ποταμού, αλλά και ο Πώρος από την απέναντι όχθη έκανε το ίδιο. Πάλι ο Αλέξανδρος πήγε κάτω, και πάλι κάτω πήγε και ο Πώρος.

Η διαταγή του Αλέξανδρου προς το στράτευμά του, ήταν να τον ακολουθεί σε ό,τι κάνει. Αυτό έγινε πολλές φορές κι επί πολλές ημέρες, και οι Ινδοί περιγελούσαν τη δειλία των αντιπάλων τους.

Κάποια στιγμή, σταμάτησαν να πηγαίνουν μαζί τους πάνω-κάτω, χαλαρώνοντας την παρακολούθησή τους, θεωρώντας πώς δεν θα τολμήσουν να περάσουν ποτέ, αφού δεν το αποτόλμησαν τόσες φορές.

Τότε ο Αλέξανδρος με μία αιφνιδιαστική κίνηση, έτρεξε προς τα επάνω, στις όχθες του ποταμού, με πολύ μεγάλη ταχύτητα, επιβιβάσθηκε σε πλοιάρια και δερμάτινες σχεδίες, γεμάτες χόρτα, και πέρασε τον Υδάσπη, σε χρόνο ρεκόρ, εξαπατώντας έτσι τους Ινδούς με αυτή την απρόβλεπτη και κεραυνοβόλο του ενέργεια.

Όταν ο Αλέξανδρος επρόκειτο να αντιμετωπίσει τον Δαρείο, έδωσε το εξής παράγγελμα στους Μακεδόνες: «Όταν πλησιάσετε τους Πέρσες», τους είπε, «να πέσετε στα γόνατα και να τρίβετε δυνατά το χώμα με τα δύο χέρια σας. Όμως μόλις σημάνει ή σάλπιγγα, θα πεταχτείτε πάνω αστραπιαία και θα τους επιτεθείτε με τόλμη και σθένος».

Οι Μακεδόνες ακολούθησαν τις εντολές του. Μόλις οι Πέρσες τους είδαν πεσμένους στα γόνατα, νόμισαν ότι προσκυνάνε, κι αμέσως ξεφούσκωσε η πολεμική τους ορμή και οι διαθέσεις τους μαλάκωσαν. Ο Δαρείος υπερηφανευόταν κιόλας και γελούσε, πιστεύοντας ότι επικρατεί αμαχητί. Οι Μακεδόνες όμως, όταν ακούστηκε το σύνθημα της σάλπιγγας, πετάχτηκαν ορμητικά πάνω, επετέθησαν στους αντιπάλους τους, διέσπασαν τις γραμμές τους και τους έτρεψαν σε άτακτη φυγή.

Πηγές:
Πολυαίνου Στρατηγήματα. Εκδ. Γεωργιάδης.
Μετάφραση Αλ. Ασωνίτη.

Εδώ είναι Ελλάδα

Μόλις πρωτοανοίξαμε τα μάτια μας ως ξαναγεννημένο ελληνικό κράτος, μας δείξανε το είδωλο της Δύσης. Εκεί ήταν οι κυρίαρχοι του σύγχρονου κόσμου και, αν θέλαμε να προοδεύσουμε, στα δυτικά κράτη έπρεπε να προσκολληθούμε και σ' αυτά να μοιάσουμε.

Η Δύση έγινε ο μόνος προορισμός μας.

Έκτοτε, από το 1830 μέχρι σήμερα, οι ξένοι και οι ντόπιοι παιδονόμοι μάς επιτηρούν σχολαστικά. Και, κάθε φορά που προσπαθούμε να ξεφύγουμε και να κάνουμε το δικό μας, μας μαλώνουν δεν αρκεί να "ανήκομεν στη Δύση", πρέπει να αντιγράψουμε τους Δυτικούς σε όλα τα σουσούμια τους.

Ιδίως τελευταία, με τη φούσκα της παγκοσμιοποίησης, κάποιοι ντόπιοι κράχτες του ολοσχερούς εκδυτικισμού κατάντησαν υστερικοί.

Πολιτικοί ταγοί και δημοσιολογούντες συγχύζονται υπέρμετρα με κάθε γηγενές έθος που επιβιώνει ακόμη. Αν στον Λαγκαδά αμολάγαμε ταύρους στους δρόμους όπως στην Παμπλόνα, θα ήταν περισσότερο ανεκτό από τα Αναστενάρια. Αν φοράγαμε σκοτσέζικο κιλτ σαν τον Σον Κόνερι στις επίσημες στιγμές, θα ήταν πιο αποδεκτό από τη φουστανέλα.

Κι αν γίνει καμιά στραβή --ζωντανή χώρα είμαστε--, οι ετερόφωτοι ψαλιδόκωλοι μας επισείουν περιδεείς το φόβητρο των άλλων• οι γνωστοί σαχλαμαράκηδες ξεσπαθώνουν στα κανάλια: "πάλι γελάνε μαζί μας" και "τι θα πουν οι ξένοι". Μας εθίζουν να τρέμουμε το CNN όπως παλιά την κουτσομπόλα της γειτονιάς μη μας πιάσει στο στόμα της.

Είναι φανερό πως οι άνθρωποι πάσχουν.

Η πολιτισμική διαφορά και η εθνική ιδιαιτερότητα εκλαμβάνονται από το συρρικνωμένο Εγώ τους σαν μειονέκτημα. Όπως ο σπουδαγμένος σκερβελές που ντρέπεται για το τσεμπέρι της μάνας που τον σπούδασε.
Μάλλον δεν έχουν επίγνωση πού φύτρωσαν.

Εδώ είναι Ελλάδα.

Είμαστε στη Βαλκανική Χερσόνησο, αλλά δεν είμαστε Σλάβοι• συνορεύουμε με την Ανατολή, αλλά δεν είμαστε μουσουλμάνοι• ανήκουμε στην Ευρώπη, αλλά δεν είμαστε Δυτικοί.

Τι είμαστε; Έλληνες.

Αυτό κάποιοι συμπλεγματικοί δεν μπορούν να το αντέξουν.

Αδυνατούν να επωμιστούν την ιδιαιτερότητά μας. Με την πρώτη επίκριση γονατίζουν. Καμία αυτοπεποίθηση• καμία υπερηφάνεια γι' αυτή τη μοναδικότητα που μας χαρίστηκε. Η συγγένεια και η ομοιότητα παρέχουν ασφάλεια, ενώ εμείς βιώνουμε την ευλογία και την κατάρα που ορίζουν το μοναχοπαίδι. Το οποίο δεν είναι a priori ούτε καλύτερο ούτε χειρότερο από τα άλλα παιδιά• είναι απλώς μοναχοπαίδι, με τις δικές του κληρονομιές και τα δικά του γνωρίσματα.

Τα επιπόλαια ρεπορτάζ του τύπου "πώς μας βλέπουν οι ξένοι", που εμφανίζονται κάθε τόσο στα έντυπα, θέτουν κυρίως οικονομοτεχνικά κριτήρια, και γι' αυτό τα συμπεράσματα μας αδικούν.

Δεν είμαστε δυνατοί σε αυτά. Αλλού είναι οι επιδόσεις μας.

Σε όσα μας μαθαίνουν λίγο λίγο να περιφρονούμε. Στην Ελλάδα δεν ισχύει το βάρβαρο δυτικό αξίωμα "δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα" (Θάτσερ). Δίνουμε ακόμη προτεραιότητα στις ανθρώπινες σχέσεις. Τον οικογενειακό κύκλο, την παρέα, τη φιλία, το ήθος και τον άλλον, την αλέγρα όψη της ζωής, την κοινωνική κρίση για τον βίο μας.

Η οικογένεια, ο αρχαιότερος θεσμός του ανθρώπινου είδους, που ίχνη του ανακαλύπτονται πριν 130.000 χρόνια, στην Ελλάδα διαπνέεται ακόμη από αγάπη, σύμπνοια και αλληλεγγύη. Δεν φτάσαμε στη δυτική εξαχρείωση των γονιών που δανείζουν τα παιδιά τους, για να σπουδάσουν, και απαιτούν την πρώτη δόση εξόφλησης από τον πρώτο τους κιόλα μισθό.

Οι διάφοροι ανησυχούντες για την προς τα έξω εικόνα μας είναι κατά κανόνα ξενοσπουδαγμένα ανθρωπάρια που περιφρονούν τον τόπο τους.

Είναι αυτοί που τοποθετούν τη χώρα στο τρίτο υπόγειο του δυτικού μεγάρου που βρεθήκαμε. Στους πάνω ορόφους και στα ρετιρέ οι άλλοι μπορούν να μπεκρουλιάζουν, να χυδαιολογούν, να βάζουν τη μουσική στη διαπασών, να φέρνουν πόρνες, να σοδομίζονται, να πυροβολούνται, κι εμείς στο υπόγειο "μούγγα στη στρούγκα" και να πατάμε στα νύχια μην ακουστούμε.

Δεν πρέπει να δίνουμε δικαίωμα.

Σαν τον φτωχό μαθητή στο ακριβό σχολείο, που οφείλει υπέρμετρη σεμνότητα και μαθησιακή αφοσίωση για να δικαιολογείται η παρουσία του ανάμεσα στους προνομιούχους.

Τίποτα δεν κάνουμε καλά αν δεν υπάρχει το δυτικό του αντίστοιχο. Σε καθετί γνησίως ελληνικό καραδοκεί ο κίνδυνος να γίνουμε περίγελως των ξένων. Ο καθρέφτης της ζωής μας έχουν γίνει οι Δυτικοί• με τη δική τους εικόνα διαρκώς αναμετριόμαστε.

Και, προκειμένου να μας "συμμορφώσουν", χρησιμοποιούν κάθε λογής τεχνάσματα και ανοητολογίες. Πότε καταγγέλλουν σαν "τούρκικες" τις πολιτιστικές κληρονομιές μας από την εποχή του Ομήρου• και πότε μας υποβιβάζουν σε ημιάγριο βαλκανικό κρατίδιο που χρήζει εξευρωπαϊσμού.

Για να τελειώνουμε με αυτά τα φληναφήματα:

Η μόνη προσφορά των απέναντι σεβνταλήδων στον πολιτισμένο κόσμο είναι οι τουλίπες, τις οποίες καλλιέργησαν και προστάτευσαν επειδή άρεσαν στις γυναίκες των χαρεμιών. Τίποτα άλλο. Ούτε η κουζίνα τους ούτε η μουσική τους ούτε οι χοροί τους έχουν καμία τούρκικη πρωτογένεια• είναι δάνεια από τις χώρες που περιελάμβανε η Οθωμανική Αυτοκρατορία και τα καρπούνται τώρα οι κακορίζικοι γείτονες.
Και είμαστε Μεσόγειοι, όχι Βαλκάνιοι.

Η οροσειρά του Αίμου, που ορίζει την περιοχή των Βαλκανίων, από την ελληνική επικράτεια και μετά μπαίνει βαθιά στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου• στον ιστορικό χώρο που δημιουργήθηκαν οι μεγάλοι πολιτισμοί της οικουμένης. Αυτή είναι "η μόνη γνήσια μας ταυτότητα, η καθαρώς μεσογειακή". (Χατζιδάκις)

Στον σύγχρονο κόσμο θα είμαστε αυτό που μπορούμε και θέλουμε να είμαστε.

Μια μικρή μεσογειακή χώρα εκπάγλου φυσικής καλλονής, με ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες, βαρύ όνομα και βαριά κληρονομιά. Με τη δική μας σφραγίδα στην τέχνη, στα ήθη και στον τρόπο ζωής, που δεν έπαψαν να εξελίσσονται και να αναπλάθονται ακόμη και τον μεγάλο χειμώνα της τουρκοκρατίας.
Έχουμε μνήμη, ιστορία και συνέχεια.

Σε αυτόν τον τόπο επί 2.500 χρόνια δεν σταμάτησε να γράφεται αυθύπαρκτη ποίηση, να δημιουργούνται αριστουργήματα πρωτότυπης ζωγραφικής, αρχιτεκτονικής, τραγουδιού και ανανεούμενων προσωπικών και κοινοτικών δεσμών βαθύτατης ανθρώπινης συνάφειας που πόρρω απέχουν από την ωφελιμιστική δυτική σκέψη.

Ευτυχώς, οι Έλληνες "αεί παίδες εισίν".

Άναρχοι και ατίθασοι, έχουν τις παμπάλαιες νόρμες τους περί πολιτικώς ή κοινωνικώς "ορθού", και οι διάφοροι ξενόφερτοι κανόνες είναι για να παραβιάζονται. Μπορεί να συμβιβαζόμαστε επιφανειακά, να ακολουθούμε μόδες και ντιρεκτίβες αλλότριες, αλλά οι πρόγονοί μας δεν έσβησαν μέσα μας• "ζούνε και μετά τον θάνατό τους". (Ασδραχάς)

Έχουμε δικαίωμα στη διαφορά.

Και ουδείς τεχνοκράτης δικαιούται να υποτιμά έναν λαό που δημιούργησε τον κορυφαίο σύγχρονο λαϊκό πολιτισμό αγάπης και ανθρώπινης συναλληλίας.

Άλλα είναι αυτά που μας γελοιοποιούν στα μάτια κάθε λογικού όντος και για τα οποία θα έπρεπε να ντρεπόμαστε.

Η συστηματική καταστροφή του τόπου μας, η υποβάθμιση του λαϊκού μας πολιτισμού, η τουριστική εκπόρνευση, τα mousakas, souvlaki, rent a car, οι νησιώτισσες γιαγιάδες που φωνάζουν rooms-rooms στα λιμάνια, οι συντάξεις του ΙΚΑ, τα ράντζα των νοσοκομείων, ο εφιάλτης του Κηφισού, η τσιμεντοποίηση του Μαραθώνα, η ανοχή στη διαφθορά των διοικούντων.

Κάθε μέρα δρούμε βάναυσα εναντίον της ύπαρξής μας. Το πώς υπάρχουμε ακόμη ως χώρα είναι ανεξήγητο σαν θαύμα.

Σε μία και μόνη περίπτωση δικαιούται να γελάει ο πασαένας μαζί μας. Δυτικός, Ανατολίτης, Αφρικανός ή Εσκιμώος. Όταν τον κοιτάμε στα μάτια και προσπαθούμε να τον μιμηθούμε.

Σαν τον σκύλο τον αφέντη του.

Διονύσης Χαριτόπουλος

Τουαλέτες

Toilets from the world

View more presentations from vensires.

Αστείες εικόνες

Funny Pics

View more presentations from Despateraki.

ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΠΕΡΠΑΤΑΕΙ ΜΕ ΤΑ ΧΕΡΙΑ

http://www.youtube.com/watch?v=fr1YFqN7lAk&feature=player_embedded

Είσαι το πιο λευκό χρώμα απ' τις σκέψεις μου...
ένα τραγούδι που πάντα τρόμαζα να γράψω
η μυρωδιά μιας ξεχασμένης θάλασσας
που βρέχει μόνο αυτά που ήθελα να κάψω.

Αν θέλεις να με βρεις
να παίζεις, να νιώθεις, να ζεις.
Αν πάλι δε μπορείς
μη φύγεις, μη χαθείς...

Τυφλόμυγα

Παίζουν τυφλόμυγα στο δρόμο τα παιδιά
Κι είν’ οι μορφές τους τρομαγμένα περιστέρια
Μου έδειχνες τον Σείριο μια βραδιά
Μα εγώ δεν είχα μάτια για τ’ αστέρια

Τα χρόνια πέρασαν περνάμε άλλη φάση
Κι αν σε προσπέρασα δεν σ’ έχω ξεπεράσει
Όχι δεν είναι η μοναξιά που με πειράζει
Μόνο το βλέμμα ενός παιδιού που με κοιτάζει

Πόσο σου μοιάζει, πόσο μου μοιάζει
Πόσο σου μοιάζει, πόσο μου μοιάζει

Ποιόν ξεναγείς απόψε στ’ άστρα του ουρανού σου
Και με τα παραμύθια σου τον ξεγελάς
Αυτά που τώρα τα θυμάσαι και γελάς
Σου κλέβαν κάποτε τον ύπνο και τον νου σου

Τα χρόνια πέρασαν περνάμε άλλη φάση
Κι αν σε προσπέρασα δεν σ’ έχω ξεπεράσει
Όχι δεν είναι η μοναξιά που με πειράζει
Μόνο το βλέμμα ενός παιδιού που με κοιτάζει

Πόσο σου μοιάζει, πόσο μου μοιάζει
Πόσο σου μοιάζει, πόσο μας μοιάζει

Η ιστορία της λέξης κόμβος = κόμπος

Κόμβος - Κόμπος = Knot αλλά όταν λέμε Knot εννοούμε μονάδα μέτρησης ταχύτητας (σάν τό ναυτικό μίλι) , γιατί λοιπόν ή λέξη
knot = κόμπος = κόμβος έφθασε να είναι μονάδα μέτρησης ?

Γιατί οι αρχαίοι Έλληνες, υπολόγιζαν με τους κόμπους των σχοινιών που άφηναν να κυλούν στο νερό, την ταχύτητα των πλοίων.
Υπελόγιζαν με τους κόμπους... κόμπαζαν δηλαδή υπολόγιζαν...
κομπ-ιούτερ = υπολογιστής.... computer

Η ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣΟΦΙΑ

Αναφερόμενοι στο ελληνικο αλφάβητο και επομένως στην ελληνική γλώσσα, διαπιστώνουμε οτι τίποτα δεν είναι τυχαίο. Η πυθαγόρειος σκέψη καταλήγει στην αντιστοιχία κάθε γράμματος της ελληνικής αλφαβήτου με έναν αριθμό. Οι Πυθαγόρειοι απάντησαν στο ερώτημα ''τί το σοφόν?'' . Μοναδική απάντηση ''ο αριθμός'' ενώ στο δευτερο σκέλος=''τι δεύτερον εις σοφίαν'' (δηλαδη τι έρχεται δεύτερο μετά τον αριθμό σε σοφία) απάντησαν:''o τοις πράγμασιν τα ονόματα θέμενος'' (δηλαδή εκείνος που έδωσε τις ονομασίες σε κάθε πράγμα).
Η αντιστοιχία των γραμματων και των αριθμών έχει ως εξής:
Α = 1 Ι = 10 Ρ = 100
Β = 2 Κ = 20 Σ = 200
Γ = 3 Λ = 30 Τ = 300
Δ = 4 Μ = 40 Υ = 400
Ε = 5 Ν = 50 Φ = 500
F = 6 Ξ = 60 Χ = 600
Z = 7 Ο = 70 Ψ = 700
Η = 8 Π = 80 Ω = 800
Θ = 9 Q = 90 σαμπί = 900

Aπό το σημερινό αλφάβητο λείπουν 3 γράμματα της αρχαίας ελληνικής αλφαβήτου, τα οποία ειναι τοποθετημένα στον παραπάνω πίνακα. Αυτά είναι το Δίγαμα (F), το κόππα(Q), και το σαμπι (δεν μπορεί να τυποθεί αλλά φανταστείτε το σαν ένα μικρό ''π'' με μία ελαφρώς προς τα δεξιά κλίση).
Κάθε λέξη λοιπόν βγάζει κάποιο συγκεκριμένο άθροισμα(πχ ΗΛΙΟΣ= 8+30+10+70+200=318). Οι Πυθαγόρειοι μας εισάγουν - με το παραπάνω ρητό- σ'ένα αριθμητικό ''παιχνίδι'' μεταξύ αριθμών και λέξεων(λεξάριθμος). Τί το ενδιαφέρον έχει αυτό το ''παχνίδι''? ότι λέξεις και φράσεις συμπίπτουν μεταξύ τους δημιουργόντας ισοψηφίες ή δίνοντας αριθμούς που παραπέμπουν σε γεγονότα και χρονολογίες. Ενδεικτικά θα παραθέσω ορισμένα παραδείγματα : Η λέξη που μας ενδιαφερει αρχικά είναι η λέξη αριθμός(εκ του ρήματος αραρίσκω, που σημαίνει θέτω σε σειρά) - ΑΡΙΘΜΟς= 1 + 100 + 10 + 9 + 40 + 70 + 200 = 430
ΑΡΙΘΜΟΣ=430 - ακριβώς 430 βγάζουν και οι λέξεις ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ, ΝΟΜΟΣ, ΕΥΘΕΙΑ. Πράγματι τα μαθηματικά δεν υπάρχουν χωρίς τον αριθμό, ενώ ο αριθμός είναι ο ίδιος ο νόμος του σύμπαντος, όσο για την ευθεία αυτή ορίζεται από δύο συντεταγμένες οριζόμενες από αριθμούς. Αν σκεφτούμε ότιι το ''θείον'' είναι όπως και ο αριθμός ''πανταχού παρών και τα πάντα πληρών'' και ότι και τα δυο έχουν χαρακτηριστικό τη σοφία, τότε απόλυτα δικαιολογείται και η ακόλουθη ισοψηφία: ΑΡΙΘΜΟΣ=ΕΙΝΑΙ Ο ΘΕΟΣ=430. Σύμπτωση?
Ας μείνουμε στα μαθηματικα: η λέξη ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ μας δίνει το άθροισμα 1264. Δεν είναι τυχαίο ότι και οι λέξεις ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ και ΤΡΙΓΩΝΑ, δίνουν ακριβώς τον ίδιο λεξάριθμο. ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ= ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ= ΤΡΙΓΩΝΑ=1264. Το γεγονός ότι οι λέξεις αυτές έχουν άμεση μεταξύ τους σχέση, είναι και αυτό τυχαίο?
Πολλοί από εμάς διδαχθήκαμε στα σχολεία τον τρόπο με τον οποίο αποδυκνείεται οττ το ''π'' ισούται με 3,14. Κανείς όμως εκ των διδασκόντων δεν επιχείρησε να το επιλύσει βάσει του λεξαριθμικού συστήματος της ελληνικής γλώσσης- κάτι που ακούγεται απολύτως φυσικό. Από την θεωρία που διδαχθήκαμε όμως τότε, ακόμα και σήμερα γνωρίζουμε ότι ''π'' = ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΥ/ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ. Αν λοιπόν εφαρμόσουμε την μέθοδο της αντιστοιχίας αριθμών και γραμμάτων, έχουμε: ''π'' = ΜΗΚΟΣ (338) + ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ (1016) + ΚΥΚΛΟΥ (940) / ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ (730) = 2294/ 730 = 3,1424657534... Βλέπουμε οτι η ελληνική γλώσσα αποδικνύει τον γεωμετρικό αυτό τύπο, δίνοντας αποτέλεσμα 3,14.Σύμπτωση? Η δυνατότητα της γλώσσας είναι εκπληκτική και αυτό αποδικνύεται και από εναν άλλον μαθηματικό τύπο του Φ = 1,61. Το ''Φ'' ισσούται(λόγω απουσίας συμβόλων θα τυπωθεί ολογράφως)- Φ = η τετραγωνική ρίζα του 5 + 1 / 2 . '' Η τετραγωνική ρίζα του 5'' στην αρχαία ελληνική καλείται ''Ο ΠΕΝΤΕΠΟΔΟΣ'', το 1 καλείται ''ΕΝ'', ενώ το 2 είναι ''Η ΔΥΑΣ''. Έτσι εχουμε : Φ = O (70) ΠΕΝΤΕΠΟΔΟΣ (864) + ΕΝ (55) / Η (8) ΔΥΑΣ (605) = 989/ 613 = 1,61.. Τελικά ίσως να παραμένει ακόμα σύμπτωση αυτή η δυνατότητα των λεξαρίθμων.
Δυστυχώς για κάποιους, η απόδειξη μαθηματικών θεωρημάτων δεν είναι η μοναδική δυνατότητα της ελληνικής γλώσσας. Εαν πάρουμε την φράση ''Ο ΛΕΞΑΡΙΘΜΟΣ'' = 595, θα παρατιρήσουμε ότι ισοψηφεί με την λέξη ''ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ'' = 595. Μία άλλη ισοψηφία που μας οδηγεί στα ίδια συμπεράσματα είναι και αυτή της φράσης ''ΛΕΞΑΡΙΘΜΙΚΟΝ ΣΥΝΟΛΟΝ'' = 1275 με την λέξη ''ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΟΤΗΣ'' = 1275. Έχει δηλαδή η ελληνική γλώσσα την δυνατότητα προβλέψης μελλοντικών συμβάντων? Εαν γράψουμε την λέξη ''ΝΕΡΩΝ'' (κάποιος κύριος που σκότωσε την μητέρα του κι έκαψε την Ρώμη) θα λάβουμε το άθροισμα 1005. Δεν είναι τυχαίο ότι η φράση ''ΙΔΙΑΝ ΜΗΤΕΡΑΝ ΑΠΕΚΤΕΙΝΕ'' (σκότωσε την ίδια του την μητέρα) δίνει άθροισμα 1005. ''ΝΕΡΩΝ'' = ''ΙΔΙΑΝ ΜΗΤΕΡΑΝ ΑΠΕΚΤΕΙΝΕ'' = 1005.
Είναι γνωστό στους γνώστες της ιστορίας ότι ο μεγάλος ΕΛΛΗΝ στρατηλάτης- ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε στην πόλη της Βαβυλώνας. Εάν λοιπόν πάρουμε την φράσιν ''Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΠΟΘΝΗΣΚΕΙ'' θα λάβουμε ως άθροισμα τον αριθμό 1293- άθροισμα το οποίο έχει και η φράσις ''Η ΒΑΒΥΛΩΝ'' (ονομαστική πτώση).. αρα, ''Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΠΟΘΝΗΣΚΕΙ'' = ''Η ΒΑΒΥΛΩΝ'' = 1293.
Είναι επίσης γνωστό από την ελληνική μυθιστορία ότι οι Ολύμπιοι θεοί τρέφονταν με αμβροσία και νέκταρ... Πράγματι η λέξη ''ΟΛΥΜΠΙΟΣ'' = 900 ενώ ''ΑΜΒΡΟΣΙΑ'' = 424 + ''ΝΕΚΤΑΡ'' = 476 = 900...''ΟΛΥΜΠΙΟΣ'' =''ΑΜΒΡΟΣΙΑ'' + ''ΝΕΚΤΑΡ'' = 900... ΣΎΜΠΤΩΣΗ?
Όσοι διαβάσουν το ''Περί του Ε του εν Δελφοίς'' του Πλουτάρχου θα μάθουν ότι ο αριθμός 5 ( 5 = το γραμμα Ε ) είναι ο σοφότατος όλων και φυσικά ο αριθμός του Απόλλωνος (για όσους δεν γνωρίζουν΄, Απόλλων=εκφράζει το φως, το μέτρο και την μουσική αρμονία). Έχουμε: '' ΆΠΟΛΛΩΝ Ε '' = '' ΜΟΥΣΙΚΗ ''+ '' ΗΛΙΟΣ '' = 1066. Σύμπτωση?
Έχουμε ακόμα λέξεις που βγάζουν ενδιαφέροντα αθροίσματα : '' TO MΕΓΑ ΘΗΡΙΟΝ'' = 666, ...άλλο... '' ΣΑΚΗΣ ΡΟΥΒΑΣ ΓΙΟΥΡΟΒΙΖΙΟΝ = ΑΓΙΑ ΤΕΛΕΣΙΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΟΣ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ = ΑΠΕΡΓΙΑ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΟΤΕ = Ο ΜΠΟΥΣ ΕΠΑΝΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΠΡΟΕΔΡΟΣ = ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΦΩΣ = 2004... άλλο... ''ΠΑΤΡΙΚ ΑΣΤΕΡΙΑΣ''= ''Ο ΠΟΥΣΤΗΣ'' = 1328 --- ναι! δεν είναι ψέμα! άλλο... ''ΚΕΝΤΕΡΗΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΗΣ'' = 2000.
Συμπτώσεις? ... Επαναλαμβανόμενη σύμπτωση παύει να είναι σύμπτωση... Οι παραπάνω ισοψηφίες δεν είναι οι μοναδικές που υπάρχουν απλά παρέθεσα κάποιες απο τις σημαντικότερες. Δεν είναι τυχαίο αυτό που κάνουν στο εξωτερικό : να διδάσκουν την αρχαία ελληνική γλώσσα και να μην παύουν να λένε ότι έχει μαθηματική δομή και εμπεριέχει την μουσική αρμονία, όπως επίσης και ότι είναι η γλώσσα των ηλεκτρονικών υπολογιστών- η μητέρα όλων των γλωσσών! Να δούμε σε αυτή τη χώρα πόσο κατώτερα θα την υποβαθμίσουμε και σε πιο σημείο πρέπει να φτάσουμε εμείς (οι ομιλούντες) για να τη φέρουμε στην θέση που της αξίζει.

πηγη
Andreas Dimitrelis

Το χρήμα και η θεοποίησή του

(Μερικές επίκαιρες, αισιόδοξες θέσεις του Μίκη Θεοδωράκη -21.9.09)

Με κάποιες αγωνιώδεις ερωτήσεις που μου θέτουν πολλοί φίλοι, φοβάμαι ότι όλοι έχουμε «μολυνθεί» από τον ιό της απελπισίας, με τον οποίο προσπαθούν εδώ και καιρό κάποιοι γνωστοί-άγνωστοι σκοτεινοί κύκλοι να κάνουν το λαό μας να χάσει την εμπιστοσύνη του στους πάντες και τα πάντα ξεκινώντας από τους πολιτικούς και το κράτος και φτάνοντας ως τον ίδιο τον εαυτό του.

Έχω τελείως διαφορετική άποψη, ειδικά για τη θέση και την κατάσταση της χώρας και του λαού μας, αν λάβουμε υπ' όψιν από πού ξεκινήσαμε και πού φτάσαμε μέσα σε πενήντα μονάχα χρόνια.

Για όσους γνώρισαν την Ελλάδα του ΄30, του ΄40 και του ΄50, η διαφορά είναι όση της νύχτας από τη μέρα. Κι αυτό χάρη κυρίως στην αντοχή, τη δύναμη, την εργατικότητα και τις προσπάθειες του ελληνικού λαού.

Εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσω ότι τα μεγαλύτερα δεινά ήταν … εισαγόμενα. Δυστυχώς η μοίρα της χώρας μας σφραγίστηκε από τα «ενδιαφέροντα» των ισχυρών, που από την πρώτη στιγμή της επανάστασης του ΄21 έως σήμερα, δεν μας αφήνουν ούτε μια ώρα ησυχίας, να κοιτάξουμε μόνοι μας ελεύθεροι και αδέσμευτοι τη ζωή μας.

Έτσι και σήμερα είμαι βέβαιος ότι το 90% των όσων αρνητικών φαινομένων συγκλονίζουν τον τόπο μας, προέρχονται από ξένα κέντρα και τα εγχώρια όργανά τους, για να αποπροσανατολίσουν και να παραλύσουν τον λαό μας, να τον διαιρέσουν και να τον εκβαρβαρίσουν, να τον καταστήσουν άβουλο υποχείριο στα στρατηγικά και οικονομικά τους συμφέροντα.

Και δέχομαι να εκτεθώ λέγοντας ότι πίσω ακόμα και από τις πυρκαγιές και φυσικά απ' τους κάθε λογής «κουκουλοφόρους» που καταστρέφουν περιουσίες, διαλύουν την Παιδεία και σπέρνουν την αμφιβολία και τον φόβο, κρύβεται βασικά το μένος της υπερδύναμης, γιατί η κυβέρνηση της χώρας μας είχε το θάρρος να πει ΟΧΙ στις εντολές της για την Κύπρο, τα Σκόπια και τις οικονομικές σχέσεις με την Ρωσία και την Κίνα.

Μας τιμωρούν! Όχι μόνο την Πολιτεία αλλά και τον ίδιο τον λαό, για την αντίθεσή του στα εγκλήματα που έγιναν στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στη Γάζα. Μας τιμωρούν, όπως συνέβη τόσες και τόσες φορές στο παρελθόν. Και όπως έγινε και τότε, έτσι και τώρα μας διαιρούν για να περάσουν ευκολότερα τα σχέδιά τους.

Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε την πλήρη ευθυγράμμιση ορισμένων ολιγαρχικών κύκλων με τις ξένες επιταγές, που έχοντας υπό τον πλήρη τους έλεγχο τα ΜΜΕ και σημαντικά τμήματα από πολιτικές δυνάμεις, έχουν αποδυθεί σε έναν άνευ προηγουμένου αγώνα πλύσης εγκεφάλου του ελληνικού λαού με κύριο στόχο όπως είπαμε να τον απογοητεύσουν, να τον αποπροσανατολίσουν και να εξουδετερώσουν κάθε θετικό στοιχείο που υπάρχει μέσα του, ώστε να τον μετατρέψουν σε άβουλο όργανο στα σχέδιά τους.

Αν μελετήσουμε την ιστορία μας, θα διαπιστώσουμε ότι, πάντοτε, πριν επιβάλουν οι «προστάτες» μας οποιαδήποτε ανώμαλη λύση, είχαν, προηγουμένως, συστηματικά κατασκευάσει και επιβάλει, παντοιοτρόπως, την ίδια ακριβώς, σημερινή, μαύρη απελπισία μας, πάντοτε, βέβαια,με την κύρια ευθύνη ανίκανων πολιτευτών και εύπιστων οπαδών και τη φανερή συνεργασία των εξαρτημένων Μ.Μ.Ε.

Ανήκω κι εγώ στην σιωπηλή πλειοψηφία των Ελλήνων, που κάτω από την επιφάνεια της λαμπερής αλλά δηλητηριώδους βιτρίνας που σκεπάζει τη χώρα μας, εργάζονται, μοχθούν, προοδεύουν, ελπίζουν και ονειρεύονται ένα μέλλον καλύτερο. Γνωρίζουμε ότι παρά τις δυσκολίες, τα επιτεύγματα που έγιναν στη χώρα μας,ευτυχώς, μάς επιτρέπουν να διαφυλάξουμε τις κατακτήσεις μας, να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες και να εξαπλώσουμε την κοινωνία της αλληλεγγύης που είναι προϋπόθεση για τον εξανθρωπισμό της ζωής μας.
Ποια είναι όμως τα βασικά εμπόδια;

Οι κάθε είδους εξουσίες, οικονομικές, μιντιακές, πολιτικές και ξενόφερτες που μας διαιρούν, μας αγχώνουν και μας διαλύουν πνευματικά, ψυχικά και βιολογικά. Έτσι όλες αυτές οι στρατιές των τίμιων εργαζόμενων, επιστημόνων, διανοουμένων, εργατών, υπαλλήλων, αγροτών, που με το ταλέντο, την αξία και τη συνεχή προσπάθειά τους γυρίζουν καθημερινά τον τροχό της ζωής, παράγοντας τον πλούτο της χώρας, παραμένουν στο σκοτάδι της αφάνειας, μιας και σήμερα μας διαφεντεύουν τα κάθε είδους παράσιτα, που όχι μόνο δεν προσφέρουν αλλά αντίθετα προσπαθούν με κάθε τρόπο να μας πάνε πίσω.

Και κοντά στα δικά μας στραβά και ανάποδα, μάς ήρθε και η διεθνής οικονομική κρίση, για να μας εξουθενώσει.
Πρόκειται για μια ξένη εισβολή χειρότερη ίσως από στρατιωτική. Τι έκαναν οι Έλληνες στο παρελθόν σε παρόμοιες περιπτώσεις; Ας θυμηθούμε την Αλβανία. Ας θυμηθούμε την Κρήτη. Και ποιοι άραγε είναι αυτοί που και σήμερα εμποδίζουν την εθνική ομοψυχία; Αυτοί που πιστεύουν, υπηρετούν και πατούν επί πτωμάτων, δοξάζοντας και προσκυνώντας τον ένα και μοναδικό Θεό τους: ΤΟ ΧΡΗΜΑ..

Και, με οποιοδήποτε βίαιο ή «γοητευτικό» μέσο, μας αναγκάζουν να το δοξάζουμε και να το προσκυνούμε και εμείς… Διαβάζουμε ότι 100, 200, 300 δισεκατομμύρια δολλάρια έφυγαν από μια βιομηχανία που άφησε πίσω της χιλιάδες άνεργους που τρώνε σε συσσίτιο. Έφυγε! Και πού πήγε; Εγώ πάντως δεν καταλαβαίνω τίποτα. Μονάχα ένα: ότι ήρθε ο καιρός να απαλλαγούμε από την λατρεία-θεοποίηση του χρήματος. Και να αναζητήσουμε την κοινωνία της αλληλεγγύης.

Πώς; Πότε; Ποιοι; Δεν ξέρω..Είμαι βέβαιος όμως ότι θα βρεθούν. Αλλοιώς μας περιμένει το απόλυτο χάος.

Όσο για την Ελλάδα, έχει συσσωρευμένο πολιτισμό (κάθε είδους), ικανό να «θρέψει» δέκα γενιές. Εκείνο που μας λείπει είναι η Παιδεία, η αυτοεκτίμηση και η γνώση και προβολή του κάθε καλού και της κάθε αξίας που διαθέτει η χώρα μας. Και ας μην ξεχνάμε ότι κυριαρχούν δυστυχώς δυνάμεις που συστηματικά μποϋκοτάρουν ο,τιδήποτε είναι ελληνικό. Ιδιαίτερα στους ευαίσθητους τομείς της Ιστορίας του Πνεύματος και της Τέχνης.

Αρχής γενομένης από την ίδια την Πολιτεία, που αγνοεί -αν δεν περιφρονεί- κάθε ελληνικό στοιχείο είτε είναι ιστορική παράδοση (ιδιαίτερα πολιτιστική) είτε ατομική δημιουργία στους τομείς της επιστήμης ή -προ παντός-του Πνεύματος και της Τέχνης. Αυτό φαίνεται εξ άλλου από τις κρατικές δαπάνες που δίδονται κάθε χρόνο από τους ίδιους, στους ίδιους..Αυτό το αλισβερίσι, υπήρξε έργο της ελληνικής ολιγαρχίας απʼ τις αρχές του αιώνα μας και συνεχίζεται από όλες τις Κυβερνήσεις όλων των παρατάξεων.

Τώρα δε μετά τον Κίσσινγκερ που διέταξε από το 1974: «Καταστρέψτε το σύγχρονο ζωντανό ελληνικό πολιτισμό», τα χιλιάδες «αμερικανάκια», τα τοποθετημένα σε θέσεις κλειδιά (ραδιόφωνο, τηλεόραση και τα ελεγχόμενα από το Κράτος και τους ολιγάρχες ιδρύματα) έχουν φιμώσει από καιρό όλες τις δημιουργικές φωνές που δεν εννοούν να υποταχτούν στον ψυχοφθόρο,ξενόφερτο,καταναλωτικό αμοραλισμό της εποχής μας..

Μίκης Θεοδωράκης -

ΘΡΗΝΗΤΙΚΗ ΕΙΚΑΣΙΑ

Η κατάρρευση είναι γενική, δεν περιορίζεται στον πολιτικό χώρο. Έχουμε πια στις ψυχές μας τη χωματερή γεύση του ιστορικού τέλους της φυλής ή του γένους. Επιζήσαμε κάπου τρεις χιλιάδες χρόνια. Οι σημερινοί καιροί είναι οι πιο αμείλικτοι, δεν έχουμε δυνάμεις να αντισταθούμε»
Η ΑΜΕΙΛΙΚΤΗ γλώσσα των οικονομολόγων τολμάει τη διατύπωση που στο στόμα οποιουδήποτε άλλου θα ήταν αναξιόπιστη θρηνολογία: Ο τόπος διαλύεται και καταρρέει.
Δεν εκμεταλλεύομαι και δεν απολυτοποιώ τις διαπιστώσεις των ειδικών για να κινδυνολογήσω. Αλλά θα ήταν αφέλεια να πιστεύουμε ότι η κατάρρευση της οικονομίας είναι επιμέρους και αποσπασματικό σύμπτωμα του κοινωνικού μας βίου. Όλοι καταλαβαίνουμε ότι στην οικονομία καθρεφτίζεται ο συνολικός τρόπος του βίου: Το πόσο δουλεύουμε και με ποια κίνητρα δουλεύουμε και ποιο νόημα (ή ποια κοινωνική λειτουργικότητα) έχει η καθημερινή μας δουλειά.
Ο ΤΟΠΟΣ διαλύεται και καταρρέει. Και είναι εξαιρετικά κοντόφθαλμο να αποδίδουμε ευθύνες σε κόμματα και κυβερνήσεις. Όλα τα συμπτώματα δείχνουν ότι το σύνολο κοινωνικό μας σώμα δεν έχει πια αντιστάσεις, δεν έχουμε δυνάμεις να αντιδράσουμε στην κατάρρευση. Οι παραινέσεις των οικονομολόγων μας ζητάνε να λειτουργήσουμε με κοινωνική συνείδηση και ευθύνη: Να γνοιαστούμε για τα κοινά, να αυξήσουμε εκούσια την παραγωγικότητα μας, να περιορίσουμε την κατανάλωση. Όμως θαύματα συνολικών ηθικών μεταστροφών δεν
γίνονται από μέρα σε μέρα. Εμείς, χρόνια τώρα, βυθιζόμαστε ανελέητα στον πιο αγροίκο ατομικισμό, που υπακούει μόνο στο ένστικτο της εγωιστικής εξασφάλισης. Δεν μας ενδιαφέρει ο διπλανός, δεν μας ενδιαφέρουν τα κοινά, μας έπεισαν από κάθε πλευρά - άλλοι θεωρητικά και άλλα έμπρακτα - ότι η αυταπάρνηση, η σχέση, η ανθρωπιά, είναι μόνο ιδεαλιστικές προλήψεις. Και φτάσαμε σε αυτό που είμαστε σήμερα: Μια κοινωνία ακοινώνητων ατόμων.
Ο ΤΟΠΟΣ διαλύεται και καταρρέει - ποιος δεν το βλέπει. Δημόσιες υπηρεσίες που δεν υπηρετούν, παρά μόνο την εξασφάλιση των υπαλλήλων. Εκπαίδευση που δεν εκπαιδεύει, μόνο συντηρεί μια ανάπηρη γνώση για ωμή χρησιμοθηρία. Διπλωματία που είναι ανύπαρ¬κτη στο στίβο των εθνικών θεμάτων. Δημοσιογραφία που εμπορεύεται τα πιο ταπεινά ένστικτα του πλήθους. Φοροδιαφυγή, εφοριακοί που χρηματίζονται αυτονόητα, κυκλοφοριακή αναρχία, νέφος, αστυνομική προστασία του πολίτη ανύπαρκτη. Όλα δείχνουν φανερά τη διάλυση, κι εμείς συζητάμε τα συμπτώματα, για να καρπωθούμε ακόμα κι από τη διάλυση ατομικά οφέλη: Εφήμερες ψήφους, πωλήσεις φύλλων, κομματι¬κά πλεονεκτήματα ή και τον θαυμασμό του όποιου κοινού για την αναλυτική μας οξύνοια.
ΝΑ ΕΛΠΙΣΟΥΜΕ - πού; Να εμπιστευθούμε - ποιον; Για να πιστέψεις τους πολιτικούς, πρέπει να είσαι ανίατα αφελής - είναι το ίδιο σα να πιστεύεις τους τίτλους των απογευματινών εφημερίδων. Γι' αυτό και συμφιλιωθήκαμε με τον εμπαιγμό, τον λογαριάζουμε σαν υψηλή πολιτική ευελιξία. Πριν πέντε μήνες, παραμονές εκλογών, οι πολιτικοί μας - όλοι - έλεγαν άλλα πράγματα για την οικονομία του τόπου. Σήμερα αυτοδιαψεύδονται, χωρίς ντροπή.
Η κατάρρευση είναι γενική, δεν περιορίζεται στον πολιτικό χώρο. Έχουμε πια στις ψυχές μας τη χωματερή γεύση του ιστορικού τέλους της φυλής ή του γένους. Επιζήσαμε κάπου τρεις χιλιάδες χρόνια. Οι σημερινοί καιροί είναι οι πιο αμείλικτοι, δεν έχουμε δυνάμεις να αντισταθούμε.
Και δεν ήταν βέβαια η πολεμική μας ισχύς, ούτε η πολιτική μας ομοψυχία και ενότητα που μας διέσωσαν σε. μια τόσο μακραίωνη ιστορική πορεία. Ήταν κάτι άλλο: Αντιπροσωπεύαμε και ενσαρκώναμε ένα ξεχωριστό νόημα βίου και τρόπο βίου, δηλαδή ένα ξεχωριστό πολιτισμό. Αυτόν που έρχονται να σπουδάσουν οι ξένοι, ακόμα σήμερα, στα ερείπια των αρχαίων ναών μας και στις βυζαντινές εικόνες και στη λαϊκή αρχιτεκτονική και, στην ορθόδοξη λατρεία και στη γλώσσα μας.
ΟΜΩΣ για τολμήστε να μιλήσετε για ελληνικό πολιτισμό στο σημερινό μας υπουργείο της Παιδείας ή στο κωμικό μας Κ. Ε.Μ.Ε. ή και στους «προοδευτικούς» πανεπιστημιακούς μας. Θα σας περιγελά¬σουν σαν απλοϊκό ιδεαλιστή που δεν κατάλαβε ακόμα ότι Ιστορία σημαίνει υλικές παραγωγικές σχέσεις, και τίποτε άλλο.
Ο ΤΟΠΟΣ διαλύεται, καταρρέει. Κι όμως, τα τελευταία τριάντα χρόνια τα φαινόμενα έδειχναν μια πορεία ανοδική, ραγδαίας
«ανάπτυξης», «προόδου», «ευημερίας». Οι συνθήκες καθημερινού βίου και του τελευταίου Έλληνα άλλαξαν ριζικά. Ο ηλεκτρισμός παντού, οι δρόμοι, ο τουρισμός και το συνάλλαγμα, τα βιομηχανικά προϊόντα σε κάθε σπίτι, το «διαμέρισμα», τα αγροτικά μηχανήματα, τα αναρίθμητα «κέντρα διασκέδασης» παντού, έφεραν μια αλλαγή που θα φαινόταν παραμυθένια αν κάποιος την προφήτευε πριν σαράντα χρόνια.
Ταυτόχρονα, για μακρό διάστημα η εθνική μας αυτοσυνειδησία συντηρήθηκε στο επίπεδο μιας ρομαντικής ιδεοληψίας: Πατρίς -θρησκεία - οικογένεια, καθαρεύουσα γλώσσα, κλασικά γράμματα, εξωραϊσμός της Ιστορίας και των προγόνων. Γενιές ολόκληρες στήριξαν πάνω σε αυτά ένα κάποιο νόημα του καθημερινού τους βίου. Και μιαν αίσθηση ηθικού χρέους, μιαν αξιοπρέπεια στη συμπεριφορά.
ΣΗΜΕΡΑ ξέρουμε ότι και η εθνική μας συνείδηση και η οικονομική μας ανάπτυξη είχαν ξύλινα ποδάρια. Ξύλινα ποδάρια δεν σημαίνει απλώς λάθη στον προγραμματισμό ή εύνοια σε προνομιούχους ή ρεμούλες και διοικητική διαφθορά. Αυτά υπάρχουν παντού και πάντοτε - «έως αν η αυτή φύσις ανθρώπων ή», καθώς έλεγε ο Θουκυδίδης. Ξύλινα ποδάρια σημαίνει σαθρή υποδομή, δηλαδή αδιαφορία και ανυποψίαστη αφέλεια στον προσδιορισμό των ουσιωδών του βίου. Όλα - και η εθνική αυτοσυνειδησία και τα οικονομικά προγράμματα - χτίστηκαν όπως και οι πολυκατοικίες της Αθήνας: Για το εφήμερο, βραχυπρόθεσμο κέρδος. Δίχως απώτερες προοπτικές και δίχως υποψία για τα ουσιώδη ερωτήματα: Ποιοι είμαστε εμείς που έχουμε να ζήσουμε σε αυτό τον τόπο, και ποιες οι πραγματικές μας ανάγκες.
Η ΟΠΟΙΑ πίστη στη μεγαλοστομία των διακοσμητικών ιδεωδών μας κατεδαφίστηκε με πάταγο στα χρόνια της δικτατορίας. Και τότε βγήκαμε στην αγορά αναζητώντας καινούργιο φανταχτερό φιασίδι για τη γύμνια μας. Με ταχύτητα νεόκοπης μόδας άρχισε να φοριέται η «προοδευτικότητα»: Ένας νεκραναστημένος διαφωτισμός, παρδαλό μίγμα κοραϊσμού και αριστερισμού, δυτικοπληξίας και λαϊκισμού. Κι η ψιμυθίωση των πάντων με κάποια ξέφτια παλαιοντολογικού μαρξισμού -«επιστημονικού» οπωσδήποτε - της γενιάς του '20. Και η μόδα έγινε μάρκετινγκ, μπήκε αδυσώπητα στο πολιτικό παιχνίδι, θρυμμάτισε και εξαφάνισε προϋποθέσεις και κανόνες για τη λειτουργία της δημοκρα¬τίας, μεταμόρφωσε τους πολίτες σε οπαδούς - σε μαριονέτες που χοροπηδάνε κάτω από τα πολιτικά μπαλκόνια. Το τραγικότερο: διέλυσε την παιδεία, αχρήστεψε τη γλώσσα του λαού.
ΓΙΑ ΝΑ φτάσουμε σήμερα και στην οικονομική κατάρρευση που συντρίβει τα ξυλοπόδαρα της καταναλωτικής μας ευζωίας. Προο¬πτικές ανάκαμψης- μα είναι αστείο και να προφέρουμε τη λέξη. Ποιος να δουλέψει και γιατί, όταν η κυρίαρχη ιδεολογία μας επιβάλλει ένα και μόνο στόχο: Την κτηνώδη απαίτηση της ατομικής εξασφάλισης, την κατάλυση και ισοπέδωση κάθε αξιολογικής ιεραρχίας, την «ευελιξία» του ψεύδους, τη στεγνή και φτηνή υλιστική ερμηνεία της ύπαρξης μας στον κόσμο.
ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ στα βιβλία, πως κάποτε οι Έλληνες ήταν έτοιμοι και να πεθάνουν για την πατρίδα τους. Σήμερα μοιάζει να κηδεύουμε καθημερινά την πατρίδα, και η μακάβρια εκφορά είναι σχεδόν μια πράξη ρουτίνας. Πού θα τελειώσει αυτό το ανεπίγνωστο ξόδι, κανένας δεν ξέρει, θα τελειώσει με μια τουρκική κατάκτηση, με επανάληψη της τραγωδίας του γειτονικού μας Λιβάνου, με απορρόφηση μας από την Ευρώπη, με τον μετασχηματισμό μας σε προτεκτοράτο κάποιας Υπερδύναμης - μικρή σημασία έχει. Το τέλος μας έχει ουσιαστικά κριθεί από τις επιλογές μας.


Το άρθρο αυτό του Χρήστου Γιανναρά έχει γραφτεί το 1986.
Λόγια προφητικά για την επερχόμενη κατάσταση.
Δυστυχώς όμως οι πολιτικοί ,τα κόμματα, οι οργανώσεις και ο λαός αναπαύονται σε τόπο χλοερό περιμένοντας την Δευτέρα Παρουσία.
Επί 22 χρόνια συνεχίζουν να καταστρέφουν τη χώρα μέχρι να πάθουμε μεγάλη πανωλεθρία.
Το άρθρο αυτό θα το βρείτε στο Βιβλίο του Δημήτρη Ευαγγελίδη : Εθνικισμός και Γλώσσα.
Σήμερα όλοι το παίζουν Διεθνιστές γιατί έτσι θέλει το Παγκοσμιοποιημένο Σύστημα Ολικής Καταστροφής.
Άμα πεις ότι είσαι πατριώτης σε αποκαλούν φασίστα.
Ας Ελπίσουμε Ότι Θα Ξυπνήσει ο Έλληνας

Δημήτρης Συμεωνίδης JP
Ανταποκριτής
International Hellenic News Agency
Sydney, Australia

Nάνα Μούσχουρη - amazing grace

http://www.youtube.com/watch?v=lhc7MEYY-Ho

ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΑΘΗΜΑ

http://www.youtube.com/watch?v=dJJUHpFlAz8

Ο πνευματικός του Πούτιν, Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Sretensky, αρχιμανδρίτης Τύχων Σεβκούνοφ, είναι δημιουργός του ντοκιμαντέρ "Η κατάρρευση της αυτοκρατορίας. Το Βυζαντινό μάθημα"

H παράδοση εμπνέι τη σύγχρονη μουσική (Λευκορωσία)

http://www.youtube.com/watch?v=E_0j_38Tda0

Η γυναίκα στην αρχαία Αθήνα

Τα παιδικά χρόνια ενός κοριτσιού δεν ήταν στερημένα από χαρά. Τα πρώτα χρόνια της ζωής η μάνα ή μια τροφός το κουνούσαν σ' ένα κρεμαστό καλάθι ή το κρατούσαν στα χέρια και το λίκνιζαν τραγουδώντας του νανουρίσματα. Το παιδί τρεφόταν με χυλό στον οποίο έβαζαν μέλι για να γλυκάνει και το φύλαγαν από το κακό μάτι με πολλά φυλαχτά. Όλα θα πήγαιναν καλά αν δεν το τρόμαζαν συνεχώς με κάθε λογής ακάθαρτα και πονηρά πνεύματα, που παραφύλαγαν γύρω από το κρεβάτι του. Το κοριτσάκι δεν καταλάβαινε για τι λογής τέρατα γινόταν λόγος, παρ' όλα αυτά όμως ο φόβος τρύπωνε στην ψυχή του. Όταν το κοριτσάκι άρχιζε να περπατάει, τα σύνορα του κόσμου του πλάταιναν αισθητά. Είχε έναν κηπάκο όπου μπορούσε να παίζει, είχε παιχνίδια και κατοικίδια ζώα.

Τα παιχνίδια ήταν διάφορα: κούκλες πήλινες και κέρινες, βαμμένες ωραία, που μπορούσαν να κινούν τα χέρια και τα πόδια τους, σπιτάκια και βαρκούλες δερμάτινες, σχεδόν ίδιες με τις αληθινές, μαϊμουδάκια από άργιλο που κρατούσαν στα χέρια άψυχα πουλάκια. Αμαξάκια που κινούνταν με τροχούς και κουδουνίστρες που έκαναν φοβερό θόρυβο. Η κρεμαστή κούνια σηκωνόταν τόσο ψηλά που σου κοβόταν η αναπνοή. Στο κηπάκι υπήρχε αρκετός χώρος για να τρέχει με το στεφανάκι του ή να παίζει τόπι με τα αδελφάκια του, τα οποία ως τα επτά χρόνια μεγάλωναν μαζί με τα κοριτσάκια. Εκτός από τα σκυλιά και τις γάτες είχε κι ένα γερανό εξημερωμένο. Μπορούσε να πηγαίνει στο τραπέζι των μεγάλων όταν πρόσφεραν τα επιδόρπια και συχνά έπαιρνε το πρόγευμα στην εσωτερική αυλίτσα, μαζί με τον πατέρα και τη μητέρα του.

Μάθαινε να διαβάζει, να γράφει και να παίζει διάφορα μουσικά όργανα.
Δεν υπήρχε καμιά καθορισμένη μέθοδος αγωγής των κοριτσιών .η μάνα τούς μετέδιδε τις γνώσεις της, αυτές βέβαια που είχε. Ο Ευριπίδης υποστήριζε ότι η γυναίκα δεν γίνεται πιο καλή αν ξέρει πολλά. Το κορίτσι μάθαινε να πλέκει, να υφαίνει, να κεντάει, να μαγειρεύει νόστιμα φαγητά, να μπορεί να τα κάνει όλα με τα χέρια του. .έπειτα του έδειχναν πώς να κρατάει γερά από τα ηνία τις δούλες και πώς διευθύνεται το νοικοκυριό. Κι η αγωγή του σταματούσε εδώ. Να βλέπει όσο το δυνατό λιγότερα, να ακούει όσο το δυνατό λιγότερα και να θέτει όσο το δυνατό λιγότερες ερωτήσεις. Έτσι εννοούσε ο Ξενοφώντας την ιδανική αγωγή των κοριτσιών. Αποστολή της γυναίκας ήταν "να έχει τη φροντίδα του σπιτιού και να ακούει τον άντρα της". Στα γραπτά των ποιητών και των φιλοσόφων βρίσκονται πολυάριθμες επιβεβαιώσεις αυτής της αντίληψης.

Ο αθηναίος δεν κρατούσε τη γυναίκα κλειδωμένη στο σπίτι, αλλά ολόκληρο το σύστημα της αθηναϊκής ζωής έδειχνε στη σύζυγο ότι η θέση της είναι στο σπίτι και ότι ο χώρος όπου θα περνούσε τη ζωή της τελείωνε μπροστά στην εξώθυρα.

Τα νέα κορίτσια έβγαιναν στην πόλη συνοδευόμενα πάντοτε από τους γονείς ή από άλλα ηλικιωμένα πρόσωπα, αλλά και τότε μόνο για να πάρουν μέρος στις μεγάλες θρησκευτικές τελετές, σε μια κηδεία ή να μεταβούν στο ναό. Μόνο σε τέτοιες περιπτώσεις μπορούσε να τα δει το μάτι ξένου άντρα. Σε μια κωμωδία του Αριστοφάνη κάποια σύζυγος λεει: όταν ρώτησα τον άντρα τι αποφάσισε η εκκλησία του δήμου (η συνέλευση του λαού) αυτός μου απάντησε: "τι σε ενδιαφέρει; κλείσε το στόμα σου, και πρόσθεσε: σώπασα.

Έτσι, λοιπόν, η γυναίκα βρισκόταν σε κατάσταση κατωτερότητας, πράγμα που δεν σημαίνει ότι δεν τη σέβονταν και προπαντός ότι δεν σεβόταν η ίδια τον εαυτό της. Ο άντρας μπορούσε να της επιτρέψει ή να της απαγορεύσει να μιλήσει για την πολιτική στη διάρκεια του φαγητού, αλλά είναι αναμφίβολο πως αυτή επεδίωκε να φέρει τη συζήτηση στα πολιτικά.

Γάμος

Σ' όλα τα ελληνικά κράτη ο γάμος κατοχυρωνόταν με νόμο. Η γυναίκα ήταν πολίτισσα και σαν τέτοια προστατευόταν από την ασπίδα των νόμων της πόλης- κράτους. Ένας πολίτης επιτρεπόταν να παντρευτεί μονάχα με μια πολίτισσα και μόνο τα παιδιά της νόμιμης συζύγου του κληρονομούσαν το όνομα και την περιουσία. Η μονογαμία αποτελούσε θεμελιακή αρχή του γάμου στους έλληνες. Απαγορευόταν στους αθηναίους να παντρευτούν με μια ξένη.

Στη Σπάρτη όσους έμεναν ανύπαντροι ως τα γεράματα δεν τους εκτιμούσαν όπως τους άλλους γέρους. Ένας νέος Λακεδαιμόνιος δεν παραχώρησε τη θέση του στο στρατηγό Δερκυλίδα λέγοντάς του: "γιατί και συ δεν έκανες αυτόν που θα παραχωρήσει τη θέση του σε μένα". Οι αρχαίοι έλληνες θεωρούσαν ότι έπρεπε να υπάρχει ανάμεσα στους συζύγους διαφορά 12-14 χρόνων. Συνήθως η νύφη ήταν 12-16 χρόνων και ο γαμπρός 24-30. Τέτοιες διαφορές θεωρούνταν κανονικές.

Η τελετή του γάμου περιλάμβανε τρεις ξεχωριστές φάσεις: στο σπίτι της νύφης, μετακίνηση, στο σπίτι του γαμπρού. Η πρώτη και πιο σημαντική τελετή ήταν ο αρραβώνας, στον οποίο η παρουσία της νύφης δεν ήταν υποχρεωτική. Στην πράξη ο αρραβώνας περιοριζόταν στην υπογραφή του συμβολαίου του γάμου. Η προίκα καθοριζόταν στην υπογραφή του συμβολαίου του γάμου. Η προίκα του κοριτσιού αποτελούνταν από χρήμα ρευστό, ρουχισμό, πολύτιμα αντικείμενα και δούλους, και έφτανε το λιγότερο στο ένα δέκατο της περιουσίας του πατέρα της νύφης. Κάποτε δινόταν σαν προίκα κι ένας κλήρος γης με τη μορφή πλασματικής ενοικίασης. Οι αθηναίοι την παντρεμένη χωρίς προίκα δεν τη θεωρούσαν εξασφαλισμένη. Γι' αυτό κάποτε η εκκλησία ή μερικοί πλούσιοι πολίτες προίκιζαν τα κορίτσια των ανδρών που πρόσφεραν υπηρεσίες στην πατρίδα.

Γάμος χωρίς προίκα δεν είχε ισχύ στους αθηναίους. Στις ιδιωτικές τελετές, δεν ήταν υποχρεωτικό να παραβρίσκεται ιερέας ή εκπρόσωπος του κράτους έτσι η παρουσία μαρτύρων στο κλείσιμο του συμβολαίου αποτελούσε επιτακτική ανάγκη. Σε περίπτωση διαζυγίου ή θανάτου της συζύγου η προίκα επιστρεφόταν, γιατί κληρονόμος της δεν ήταν ο σύζυγος αλλά ο πιο κοντινός από αίμα συγγενής.

Οι γάμοι γίνονταν τις μέρες που ήταν πανσέληνος και συνήθως το χειμώνα, το μήνα γαμηλιώνα, που ήταν αφιερωμένος στη θεά ήρα. Πριν από την τελετή και στα δύο σπίτια προσφέρονταν θυσίες στους εφέστιους θεούς. Οι πλούσιες οικογένειες θυσίαζαν μια δαμαλίδα στο βωμό της Αθηνάς ή της Άρτεμης. Αλλά η πιο ευπρόσδεκτη προσφορά στους θεούς ήταν ένας βόστρυχος. Την προσφορά αυτή την έκαναν στην Άρτεμη και τα πλούσια και τα φτωχά κορίτσια, ενώ οι γαμπροί πρόσφεραν βοστρύχους στον Απόλλωνα. Σ' ένα αρχαίο ανάγλυφο παριστάνεται ο στολισμός μιας νύφης. Η νύφη καλύπτει το πρόσωπο με το πέπλο για να κρύψει τα δάκρυα. Μια δούλη τής πλένει τα πόδια και τα αλείφει με αρώματα. Το πιο χαρακτηριστικό νυφικό ένδυμα ήταν ο πέπλος.

Τέλος, όλα είναι έτοιμα. Ο γαμπρός, καλλωπισμένος και αρωματισμένος, με ένα στεφάνι στο κεφάλι, συντροφευμένος από το συνοδό, τους συγγενείς και φίλους, έρχεται στο σπίτι της νύφης, που οι πύλες του ήταν στολισμένες έγκαιρα με κλαδιά ελιάς και δάφνης. Μπροστά σ' όλη την οικογένεια και στους μελλόνυμφους, ο πατέρας προσφέρει θυσία στην εστία, δηλώνει επίσημα ότι δίνει την κόρη του στο γαμπρό και ότι από δω και μπρος δεν ανήκει στην οικογένεια των γονιών της, δηλαδή δεν πρέπει να τηρεί τη λατρεία των προγόνων του σπιτιού. Από δω και μπρος θα προσφέρει αναθήματα και θυσίες στους προγόνους της οικογένειας του συζύγου.

Όλα είναι έτοιμα για το γαμήλιο δείπνο, μαζί και ο γαμήλιος πλακούντας, φτιαγμένος από σουσάμι και μέλι. Στο γάμο οι άντρες και οι γυναίκες έτρωγαν μαζί, αλλά οι γυναίκες δεν ξάπλωναν στα κρεβάτια, αλλά κάθονταν σε καθίσματα, στην απέναντι άκρη απ' αυτή που είχαν καταλάβει οι άντρες. Στις συζητήσεις όμως έπαιρνε μέρος όλος ο κόσμος.

Όταν σουρούπωνε, στη θύρα ακούονταν ήχοι αυλού. Καλυμμένη με έναν πέπλο, όπως και μέχρι τότε, η νύφη έβγαινε από το σπίτι για να ανεβεί στο αμάξι ανάμεσα στο γαμπρό και το συνοδό. Μπροστά από το αμάξι βάδιζαν οι αυλητές. Οι φίλοι μαζεύονταν γύρω από το αμάξι και τραγουδούσαν γαμήλια τραγούδια. Η μητέρα της νύφης βάδιζε πίσω από το αμάξι κρατώντας στο χέρι έναν πυρσό αναμμένο από την εστία του σπιτιού. Οι περαστικοί χαιρετούσαν την πομπή, εύχονταν ευτυχία στους νεαρούς νεοπαντρεμένους και τους πείραζαν. Σ' όλη τη διάρκεια της διαδρομής αντηχούσε ο ιερός ύμνος, ο υμέναιος. Κι έτσι η συνοδεία διέσχιζε τους δρόμους και τις συνοικίες, συνοδεύοντας τους νιόπαντρους, που πήγαιναν να συναντήσουν την ευτυχία που τους περίμενε.

Στο κατώφλι του σπιτιού του γαμπρού, που ήταν επίσης στολισμένο με κλαδιά ελιάς και δάφνης, τη νεαρή σύζυγο τη δεχόταν η πεθερά. "δεν είχα τύχη να σου ανάψω τον πυρσό στο γάμο", λέγει μια μάνα που ο γιος της βρήκε το θάνατο πριν παντρευτεί (Ευριπίδης).

Το σπίτι του γαμπρού όχι μονάχα ανακαινιζόταν και επιπλωνόταν με καινούργια έπιπλα, αλλά συχνά χτίζονταν καινούργιες αίθουσες και κτίρια, η αγαπημένη του δάφνη λεει στο βοσκό της: "να μου χτίσεις ένα νυφικό θάλαμο, να μου χτίσεις ένα σπίτι και μια στάνη για τα πρόβατα".

Στην πύλη τη σκεπασμένη με γιρλάντες λουλουδιών έβγαινε ένα παιδάκι που έφερνε ένα καλάθι με φρούτα και έψαλλε έναν ύμνο, που η επωδός του έλεγε: "πιο θαυμαστή θα είναι η καινούργια σου τύχη απ' την παλιά". Η νύφη έτρωγε ένα σύκο ή ένα κυδώνι- τα πιο γλυκά φρούτα -, σύμβολο της ήρεμης ευτυχίας την οποία θα χαιρόταν από δω και μπρος. Μα η νύφη δεν θα μπει μόνη της στο καινούργιο της σπίτι. Γυρίζει προς τους συγγενείς της, που σπεύδουν να την περιτριγυρίσουν κάνοντας πως θέλουν να την υπερασπίσουν από το σύζυγο. Ο σύζυγος την αρπάζει και τη σηκώνει στα χέρια του να την πάει στο σπίτι, χωρίς να παίρνει υπόψη τα ξεφωνητά της. Φροντίζει τα πόδια της νύφης να μην αγγίζουν το κατώφλι, γιατί αυτό θα ήταν κακοσημαδιά.

Παντρεμένη

Πρώτη φροντίδα της νεαρής συζύγου στο καινούργιο της σπίτι είναι να κάνει ιερές σπονδές μπροστά στην εστία και τα εμβλήματα των προγόνων του συζύγου, που έγιναν τώρα και δικοί της πρόγονοι. Μια χορωδία κοριτσιών τραγουδάει ένα επιθαλάμιο, η τελετή τελειώνει. Τη δεύτερη μέρα το νεαρό ζευγάρι δέχεται τους φίλους. Κάποτε οι φίλοι τους κάνουν την τιμή να τους τραγουδήσουν εωθινό τραγούδι. Η μέρα αυτή λέγεται μέρα της αποκάλυψης. Τον πέπλο η νεαρή νιόπαντρη θα τον δωρίσει στην ήρα, παρακαλώντας τη θεά να της χαρίσει ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή.

Έτσι λοιπόν η νεαρή σύζυγος βγάζει τον πέπλο και παρουσιάζεται μπροστά στους καλεσμένους που ήρθαν με τα γαμήλια δώρα. Τα δώρα είναι κάθε λογής: ζωγραφιστά αγγεία, σανδάλια, καθρέφτες, χτένες, αρώματα κι άλλα αντικείμενα. Τώρα η νεαρή γυναίκα έγινε οικοδέσποινα. Ο άντρας της είναι πολύ μεγαλύτερος στα χρόνια. Είναι έμπειρος κι όλος ο κόσμος τον θεωρεί καλό νοικοκύρη.

Το πρωί της δεύτερης μέρας ο σύζυγος θα προσκυνήσει πρώτα τους θεούς και μαζί με τη σύζυγό του θα τους προσφέρει θυσία, παρακαλώντας τους να της δώσουν τη θεία χάρη να μάθει όλα όσα χρειάζονται και να αποκτήσει χρήσιμες συνήθειες. Με τη σειρά της η σύζυγος υπόσχεται ότι θα προσπαθήσει να είναι επιμελής.

Στο χωρισμό η μάνα δεν της είπε παρά μόνο πως σαν σύζυγος πρέπει να είναι επιφυλακτική και σεμνή. Αλλά ο σύζυγός της, της εξηγεί πως από τη στιγμή που έγινε οικοδέσποινα έχει χρέος να μοιάζει με τη μάνα των μελισσών, να κάθεται πάντα μαζί με το σμήνος και να μην επιτρέπει στις μέλισσες να τεμπελιάζουν, δηλαδή να βάζει τις θεραπαινίδες στη δουλειά και να τις μαθαίνει να 'ναι πειθαρχικές. Αυτή πρέπει να συγκεντρώνει όλα τα προϊόντα και τις προμήθειες, να τα μοιράζει και να φυλάει με φροντίδα τα αποθέματα, για να μην τυχόν σπαταλιέται σ' ένα μήνα αυτό που έπρεπε να φτάσει για χρόνο ολόκληρο. Όταν θα φέρουν το μαλλί, αυτή πρέπει να δώσει να γνέσουν και να υφάνουν. Η ίδια πρέπει επίσης να προσέξει τα οπωρικά να ξεραθούν καλά και να γιατρευτούν οι δούλοι που τυχόν αρρώστησαν.Oι εξηγήσεις του συζύγου είναι πολύ λεπτομερειακές. Της λεει πως οι προμήθειες πρέπει να διατηρούνται με τάξη, κάθε πράγμα στην κατάλληλη θέση, κι οι υπηρέτριες πρέπει να μάθουν πως όταν παίρνουν κάτι να το βάζουν στη θέση του. Τα υποδήματα πρέπει να μπαίνουν στη σειρά, για να μπορεί να διαλέγει κανένας εύκολα το κατάλληλο ζευγάρι. Η ενδυμασία και το κρεβατοστρώσι πρέπει να κρατιούνται με τάξη, διπλωμένα με φροντίδα. Τα αγγεία ακόμα και τα δοχεία του φαγητού ούτε κι αυτά τα ξέχασε. Ο σύζυγος έχει τη γνώμη πως πρέπει να είναι τακτοποιημένα έτσι που να μπορεί κανείς να τα παίρνει εύκολα.

Τα ακριβά πράγματα -τάπητες και διάφορα κοσμήματα -τα φύλαγαν στον κοιτώνα, γιατί ήταν το πιο εξασφαλισμένο δωμάτιο του σπιτιού. Στους ξερούς χώρους διατηρούνται τα σιτηρά και το ψωμί, στους ψυχρούς το κρασί, ενώ τα φωτεινά δωμάτια προορίζονται για εργασία. Ύστερα από τις θεωρητικές οδηγίες ο σύζυγος περνάει στα πρακτικά μαθήματα και μαζί με τη σύζυγό του αρχίζει να χωρίζει τα πράγματα κατά κατηγορίες. Πρώτα βάζουν κατά μέρος τα αντικείμενα της λατρείας, έπειτα τα ενδύματα για τις γιορτές και τη στρατιωτική στολή του συζύγου. Διαλέγουν ξεχωριστά τα στολίσματα για τα δωμάτια της συζύγου, τα υποδήματα του άντρα και τα υποδήματα της γυναίκας. Καθορίζουν τον τόπο όπου θα κρατούν τα όπλα και τα εργαλεία για το λανάρισμα και το γνέσιμο του μαλλιού. Τα εργαλεία αυτά τα ξέρει πολύ καλά η νεαρή σύζυγος, γιατί στο πατρικό της σπίτι έμαθε να γνέθει και να υφαίνει. Χαιρετάει την ελαφρή καλαμένια ρόκα σαν παλιά της φίλη, γιατί με τη συντροφιά της πέρασε ώρες ολόκληρες, κρατώντας την στο αριστερό χέρι, ενώ με το δεξί τύλιγε το στριμμένο γνέμα στο μετάλλινο αδράχτι. Να και ένα καλαθάκι με καλολαναρισμένο μαλλί, το οποίο όταν γνέθει το κρεμάει από το χέρι της κοντά στον αγκώνα. Ο αργαλειός τής είναι πολύ γνωστός. Ώρες ολόκληρες πηγαινοερχόταν μπροστά του, από τη μια άκρη ως την άλλη, γυρίζοντας τη σαΐτα, γιατί το στημόνι δεν ήταν τεντωμένο οριζόντια, μα κάθετα.

Τα αντικείμενα οικιακής χρήσης, τα δοχεία του φαγητού, οι στάμνες και οι σκάφες για πλύσιμο και τα ταψιά για το ψήσιμο του ψωμιού, τα πινάκια για το φαγητό -διαλέγονται με φροντίδα από το σύζυγο και χωρίζονται σε δυο κατηγορίες: αυτά που είναι για καθημερινή χρήση και τα άλλα για ορισμένες περιπτώσεις. Τα τρόφιμα κι οι άλλες προμήθειες είναι κι αυτές σε δυο σωρούς: ο ένας αντιπροσωπεύει τη μηνιάτικη κατανάλωση, ο άλλος τα αποθέματα για τον υπόλοιπο χρόνο. Σύμφωνα με τη γνώμη του συζύγου έτσι φαίνεται καλύτερα ποιο από τα τρόφιμα πλησιάζει να τελειώσει. Τέλος, οι σύζυγοι διαλέγουν μια αποθηκάριο, την πιο εγκρατή στο φαγητό, στο ποτό και στον ύπνο δούλα, την πιο υπάκουη και την πιο συγκρατημένη. Αυτές οι ιδιότητες είναι εξαιρετικά σημαντικές. Τώρα όλα είναι εντάξει. Η νεαρή σύζυγος αρχίζει την οικογενειακή ζωή.

Τη χαραυγή ξυπνάει τους δούλους και τους δίνει εργασία. Αυτή κρατάει τα κλειδιά από τις αποθήκες, γνέθει και υφαίνει. Πρέπει να είναι σεμνή και προκομμένη, υπόδειγμα για τις δούλες. Δεν θα 'ναι σπάταλη όπως ορισμένες γυναίκες, που σκορπούν τις προμήθειες με τέτοια επιπολαιότητα, που οι άντρες τους είναι αναγκασμένοι να τους πάρουν τα κλειδιά από τις αποθήκες. Ο άντρας δεν θα 'ναι ποτέ τραχύς μαζί της κι ούτε φιλάργυρος, έτσι που αυτή θα μείνει πάντα αφέντρα της αποθήκης.

Η ζωή της παντρεμένης αθηναίας ήταν πολύ μονότονη. Από το σπίτι μπορούσε να βγει μονάχα με την άδεια του συζύγου, συνοδευόμενη από μια δούλα ή από έναν ηλικιωμένο συγγενή. Όμως κανένας δεν απαιτούσε τον περιορισμό των γυναικών που είχαν περάσει τα πενήντα. Φυσικά αυτά τα έθιμα δεν τα τηρούσαν με αυστηρότητα. Οι παντρεμένες γυναίκες πήγαιναν συχνά περίπατο και έκαναν επισκέψεις.


Στις εκδηλώσεις

Επίσης, οι γυναίκες ήταν παρούσες στις μεγάλες πομπές, στα μυστήρια, στους γάμους και στις κηδείες. Ένα μήνα μετά το γάμο, στις 11 του Ανθεστηρίωνα, η νεαρή σύζυγος προετοιμάζεται για τη μεγάλη γιορτή των ανθεστηρίων, γιορτή του ερχομού της άνοιξης, των πρώτων λουλουδιών και του καινούργιου κρασιού, που τώρα το είχαν για πώληση και έρχονταν στην Αθήνα να το αγοράσουν ξένοι και κάτοικοι των δήμων .τα ανθεστήρια κρατούσαν τρεις μέρες και κάθε μέρα είχε ένα ειδικό όνομα και μια πατροπαράδοτη εθιμοτυπία. Την πρώτη μέρα, στα πιθοίγια, δηλ. Στη μέρα "των πίθων", ξεσφράγιζαν τα τεράστια πήλινα αγγεία όπου φύλαγαν το κρασί, δοκίμαζαν την καινούργια σοδειά και οι αγοραστές γέμιζαν τα αγγεία τους. Για τους δούλους η μέρα αυτή είχε εντελώς ξεχωριστή σημασία, γιατί ήταν η μόνη μέρα του χρόνου που είχαν το δικαίωμα να κάνουν και να πουν ό,τι ήθελαν. Φυσικά, κανένας δεν μπορούσε να εγγυηθεί πως στο τέλος της γιορτής δεν θα είχαν συνέπειες γιατί είχαν ερμηνεύσει πολύ κυριολεκτικά τα δικαιώματα τους...

Σ' όλα τα σπίτια της Αθήνας η πρώτη μέρα άρχιζε με επίσημες θυσίες προς τιμήν των θεών, στις οποίες έπαιρνε μέρος ολόκληρη η οικογένεια και όλοι οι δούλοι του σπιτιού. Η πιο χαρούμενη μέρα ήταν η δεύτερη, οι χοές, δηλ. Η μέρα των φιαλών και των αγγείων. Το βράδυ, στο φως των πυρσών, μπροστά στις αιχμάλωτες του γυναικωνίτη, ξετυλιγόταν μια ασυνήθιστη εικόνα μιας επίσημης και παράξενης πομπής. Στους ήχους των αυλών και των τυμπάνων περνούσαν χορεύοντας και τονίζοντας τον ιερό ύμνο των βακχίδων, νύμφες και μαινάδες ακολουθούμενες από σατύρους και Φαύνους. Στα κεφάλια των χορευτών, που ήταν ντυμένοι με δέρματα ζώων, αντηχούσαν μελωδικά κουδουνάκια κρεμασμένα από άνθινα στεφάνια. Στο κέντρο της συνοδείας φαινόταν ένα άρμα στολισμένο ωραία, στο μέσο του οποίου καθόταν η σύζυγος του άρχοντα-βασιλιά, παριστάνοντας τη γυναίκα του Διόνυσου. Την πήγαιναν στο ναό για να παντρευτεί με το θεό.

Μετά τη συμβολική τελετή του γάμου με τον Διόνυσο, η σύζυγος του άρχοντα-βασιλιά έμενε όλη τη νύχτα στο ιερό, ενώ η συνοδεία πήγαινε στο θέατρο, όπου είχαν φέρει έγκαιρα πλήθος τραπέζια. Εδώ γινόταν το γεύμα των χοών, που περιέγραψε ο Αριστοφάνης στους "Αχαρνείς". Καθένας ερχόταν φέρνοντας φαγητό από το σπίτι του. Έτρωγαν κάτι μακρουλά ψωμάκια, αλειμμένα με μια καυτερή σάλτσα που προκαλούσε δίψα.

Αφού όλος ο κόσμος καθόταν στα τραπέζια άρχιζε μια παράξενη άμιλλα. Οι συνδαιτυμόνες σήκωναν τα κύπελλα (χοές) γεμάτα κρασί και στο σύνθημα μιας σάλπιγγας έπιναν χωρίς ανάσα! Οποίος τέλειωνε πρώτος ανακηρυσσόταν νικητής και έπαιρνε για έπαθλο ένα ασκί γεμάτο καινούργιο κρασί.

Από το θέατρο το πλήθος γύριζε τραγουδώντας με τη συνοδεία τυμπάνων κι όλη τη νύχτα στους θορυβώδεις δρόμους της πόλης κυκλοφορούσαν εύθυμες ομάδες κρατώντας πυρσούς.

Έπειτα απ' αυτή τη νύχτα ακολουθούσαν οι χύτροι, πένθιμη μέρα που περιέφεραν χύτρες με διάφορους σπόρους. Αυτή ήταν η τελευταία μέρα των ανθεστηρίων , τη μέρα αυτή κάθε αθηναίος έβραζε στην ιερή πυρά συμβολικά φυτά για την τροφή των σκιών, που γύριζαν στη γη.

Στον περίβολο του Ληναίου υψώνονταν δεκατέσσερις βωμοί, όπου πρόσφεραν θυσίες 14 γυναίκες, διαλεγμένες από τις καλύτερες οικογένειες της πόλης, οι ίδιες που την παραμονή συνόδευσαν στο ναό τη σύζυγο του άρχοντα-βασιλιά, οι αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως πολυάριθμες χοές. Τα διακοσμητικά τους σχέδια παριστάνουν διάφορες σκηνές των ανθεστηρίων, ανάμεσα στους εορταστές διακρίνονται πάντα μορφές παιδιών.

Τα ανθεστήρια θεωρούνταν και γιορτή των παιδιών, συγκινητική και ποιητική συνάρτηση ιδεών , που συνδέουν τα παιδιά με τη χαρά της αναγέννησης της φύσης, ύστερα από το ψύχος του χειμώνα: τα παιδιά και τα πρώτα μπουμπούκια των λουλουδιών γιόρταζαν μαζί.

Οι μικροί αθηναίοι, φορτωμένοι άνθη, κατέθεταν στεφάνια στο βωμό του Ευρυσάκη, γιου του Αίαντα, σε ανάμνηση της παραμονής του στην Αθήνα. Έκαναν περίπατο στους δρόμους μαζί με τους γονείς τους πάνω σε άρματα στολισμένα με πρασινάδα και λουλούδια και έπαιρναν μέρος στο τραπέζι που γινόταν το βράδυ των "χοών", ακόμη και η ηλικία των παιδιών υπολογιζόταν με βάση τον αριθμό των χοών στις οποίες είχαν πάρει μέρος.

Αλλά να που έσβηναν οι τελευταίοι αντίλαλοι των ανθεστηρίων. Οι τοίχοι του γυναικωνίτη έκλειναν ξανά γύρω από τη νεαρή γυναίκα, ορίζοντας ολόκληρο τον κόσμο της. Σ' αυτό τον κόσμο υπήρχαν παιδιά, η εργασία στο νοικοκυριό, λίγη μουσική, καθώς και οι δούλες, οι οποίες από την άποψη της διανοητικής ανάπτυξης δεν διέφεραν πάρα πολύ απ' αυτή. Μα θα ήταν εξαιρετικά ευχάριστο να πλατύνει τα σύνορα αυτού του κλειστού κύκλου, και γι' αυτό η νεαρή κυρά κοίταζε συνεχώς το δρόμο, από το παράθυρο, προσπαθώντας ταυτόχρονα να μείνει αθέατη.


Στο σπίτι

Πέρα από το παράθυρο βρισκόταν ένας άλλος κόσμος, σχεδόν απρόσιτος στη γυναίκα. Το σύνορο αυτού του κόσμου το αποτελούσε η θύρα, που φυλαγόταν από ένα θυρωρό. Στα χτυπήματα του μικρού μεταλλικού ρόπτρου, που ήταν κρεμασμένο στην εξώθυρα, απαντούσε πρώτα με τα γαβγίσματά του το σκυλί από την αυλή. Έπειτα έβγαινε ο θυρωρός, ο οποίος άφηνε ή όχι τον επισκέπτη να μπει στην αυλή. Η αυλή αυτή, που στη μέση της υψωνόταν ο βωμός του Ερκείου Δία, προστάτη της εστίας, ήταν το κέντρο του σπιτιού. Εδώ έτρωγαν , εδώ περνούσαν τον ελεύθερο χρόνο τους τα μέλη της οικογένειας και εδώ επίσης γίνονταν δεκτοί οι καλεσμένοι. Απ' τις δυο πλευρές κάτω απ' τις στοές, βρίσκονταν τα δωμάτια. Στο βάθος, στο απέναντι από την είσοδο μέρος, βρισκόταν η πύλη που οδηγούσε στο δωμάτιο του άνδρα, κύρια αίθουσα της κατοικίας. Στο γυναικωνίτη μπορείς να φτάσεις μόνο περνώντας απ' αυτό το δωμάτιο.

Ο γυναικωνίτης περιλάμβανε τον κοιτώνα των συζύγων, τα δωμάτια των κοριτσιών και τα διαμερίσματα όπου εργάζονταν οι δούλες. Εκτός από το σύζυγο, κανένας άλλος άντρας δεν επιτρεπόταν να μπει εκεί. Ο γυναικωνίτης ήταν τόσο απρόσιτος που κάποτε συνέβαιναν κωμικοτραγικά περιστατικά, σαν αυτό που διηγείται ο Δημοσθένης. Μια φορά στο σπίτι ενός αθηναίου, που είχε φύγει σε ταξίδι, τρύπωσαν ληστές. Οι γείτονες άκουσαν τα ξεφωνητά των γυναικών και είδαν πως γινόταν αρπαγή. Άρχισαν να φωνάζουν βοήθεια, αλλά κανένας δεν τόλμησε να μπει στο γυναικωνίτη, αν και έβλεπαν πως οι ληστές έβγαζαν τα πράγματα από το σπίτι.

Οικιακός εξοπλισμός

Όταν έκανε κρύο, στο σπίτι δεν ήταν πολύ ευχάριστα, γιατί, εκτός από ένα μαγκάλι με κάρβουνα, τα δωμάτια δεν είχαν άλλο μέσο θέρμανσης. Μονάχα στο μαγειρείο υπήρχε εστία. Από τα κάρβουνα που σιγόκαιγαν μέσα στη στάχτη της εστίας έπαιρναν φωτιά όταν νύχτωνε και έπρεπε να ανάψει το λυχνάρι. Κάποτε, αντί λυχνάρι χρησιμοποιούσαν μια χούφτα δαδιά. Άλλοτε για λυχνάρι μεταχειρίζονταν ένα μετάλλινο κουτί ή ένα πήλινο αγγείο, γεμάτο από στουπί αλειμμένο με μια ρητινώδη ουσία. Αυτό το τοποθετούσαν στο μέσο ενός πιο μεγάλου αγγείου από πηλό, όπου έπεφτε το αναμμένο φιτίλι και κυλούσε το λιωμένο ρετσίνι. Το λυχνάρι κάπνιζε και πριτσάλιζε, γεμίζοντας καπνιά τους τοίχους και την οροφή. Η αλήθεια είναι πως η ζημιά δεν ήταν μεγάλη.

Για πολύ καιρό στην Αθήνα οι τοίχοι ασπρίζονταν μόνο με ασβέστη. Ο Αλκιβιάδης υπήρξε ο πρώτος αθηναίος που στόλισε τους τοίχους με ζωγραφιές. Γι' αυτό το σκοπό έκλεισε στο σπίτι το ζωγράφο Αγάθαρχο και δεν τον άφησε να βγει πριν τελειώσει τη δουλειά του. Γενικά, όμως, για τα δωμάτια προτιμούσαν λυχνάρια με λάδι. Αυτά τα έφτιαχναν με μέταλλο ή με πηλό και είχαν δυο τρύπες. Η μια για να βάζουν το λάδι, η άλλη για να βγαίνει το φιτίλι. Πρέπει να πούμε πως σ' αυτά τα λυχνάρια έδιναν τις πιο ποικίλες μορφές.

Σχεδόν όλα τα σπίτια είχαν δυο πατώματα. Κάποτε το δεύτερο πάτωμα νοικιαζόταν και τότε στα πάνω δωμάτια ανέβαινες απευθείας από το δρόμο με μια εξωτερική κλίμακα. Στα πιο μέτρια σπίτια η σκάλα ήταν εσωτερική και στο ισόγειο βρίσκονταν οι αποθήκες και συχνά και ο γυναικωνίτης.

Η πλειοψηφία των ιδιωτικών σπιτιών της Αθήνας ανήκε, βέβαια, στην κατηγορία των μέτριων σπιτιών, ή καλύτερα ήταν ένα είδος καλύβας αποτελούμενης από δυο μικροσκοπικά καλυβάκια το ένα επάνω στο άλλο, που έβλεπαν απευθείας στο δρόμο. Οι στέγες τις περισσότερες φορές ήταν ίσιες, τα δωμάτια του ισογείου δεν είχαν παράθυρα, το φως της αυλής έμπαινε από τη θύρα. Τα δωμάτια του επάνω πατώματος όμως είχαν παράθυρα, κι από εδώ άρεσε στις γυναίκες να παρακολουθούν την κίνηση του δρόμου.

Τα σπίτια δεν είχαν ξύλινες θύρες, εκτός από εκείνη που έβγαζε στο δρόμο και τη θύρα του δωματίου όπου φύλαγαν τα πολύτιμα αντικείμενα. Στα άλλα δωμάτια μπροστά στις θύρες υπήρχαν κρεμασμένα παραπετάσματα.

Τα σπίτια των ευκατάστατων ανθρώπων ήταν επιπλωμένα αρκετά πλούσια. Ας αρχίσουμε από τα καθίσματα. Υπήρχαν καθίσματα με ερεισίνωτο (πλάτη δηλ.) Ή χωρίς ερεισίνωτο, καθώς και ο θρόνος, δηλαδή ένα κάθισμα με υψηλό ερεισίνωτο. Στο θρόνο καθόταν ο οικοδεσπότης. Ήταν τόσο ψηλός, που για να μπορέσεις να καθίσεις σ' αυτόν έπρεπε να πατήσεις σ' ένα ειδικό καθισματάκι. Πάνω στα καθίσματα ήταν στρωμένα μαξιλάρια σκεπασμένα χαλάκια και στις πλάτες ήταν ριγμένα καινούργια καλύμματα. Τα κομψά κρεβάτια Κλίνες είχαν πόδια σταυρωτά, όπως και τα καθίσματα. Υπήρχαν κι άλλα είδη, με ίσια πόδια και με μικρό ερεισίνωτο στην άκρη και στη μια πλευρά, όπως στα μοντέρνα ντιβάνια. Τα απλά κρεβάτια, που λέγονταν κράββατοι, αποτελούνταν από ένα ξύλινο πλαίσιο με κοντά πόδια, από τα οποία δένονταν σταυρωτά μερικές ταινίες δερμάτινες. Σ' αυτό το δίχτυ των ταινιών τοποθετούσαν ένα σελτέ γεμάτο μαλλί, ένα σεντόνι και ένα μαξιλάρι. Για σκεπάσματα χρησιμοποιούσαν κουβέρτες, δέρματα προβάτων και γούνες, ανάλογα με τον καιρό. Το κρεβάτι ήταν το κύριο έπιπλο των αρχαίων ελλήνων, γιατί διάβαζαν, έγραφαν και σκέφτονταν ξαπλωμένοι στο κρεβάτι τους. Τα τραπέζια τα χρησιμοποιούσαν μόνο για φαγητό. Ήταν πολύ χαμηλά, για την ακρίβεια δεν ξεπερνούσαν το ύψος των κρεβατιών, γιατί, όπως είπαμε, οι έλληνες έτρωγαν ξαπλωμένοι στο κρεβάτι.

Πολύ πιο γερές ήταν οι καλάθες, που δεν έλειπαν από τα σπίτια των αθηναίων, οι οποίες αντικαθιστούσαν τις ντουλάπες. Οι καλάθες ήταν τόσο μεγάλες, που καθεμιά τους μπορούσε να χωρέσει δύο ανθρώπους. Οι καλάθες έκλειναν με κάτι βαριές κλειδαριές και συχνά ήταν στολισμένες με κεντίδια, εγκόλλητα, γεωμετρικά σχήματα κ.ά. Στο σπίτι βρίσκονταν πολυάριθμα πήλινα αγγεία. Αυτά είχαν διάφορες μορφές και διαστάσεις και πολλές φορές ήταν ωραία.

Το πιο μεγάλο αγγείο -ο πίθος -ήταν μια μεγάλη στάμνα, στρογγυλή, με πάτο σουβλερό ή ίσιο. Στους πίθους φύλαγαν κρασί, λάδι, σύκα, τρόφιμα αλατισμένα. Για μακρόχρονη διατήρηση το κρασί και το λάδι το έβαζαν σε αμφορείς, κάτι αγγεία με δύο χερούλια και μακρύ λαιμό. Τα στόμια των αμφορέων τα βούλωναν με ρετσίνι. Το αγγείο στο οποίο αναμίγνυαν στο τραπέζι το κρασί με νερό ονομαζόταν κρατήρας. Ο κρατήρας είχε σχήμα δοχείου με πολύ πλατύ στόμιο, με δυο χερούλια. Το σερβίτσιο του κρασιού συμπληρωνόταν με τις οινοχόες, αγγεία με ένα χερούλι κι ένα στόμιο απ' όπου χυνόταν το ποτό, και τον σκύφο, ένα είδος κυπέλλου ή κανάτας με ψηλό χερούλι. Εξαιρετική ποικιλία παρουσίαζαν τα ποτήρια, δηλαδή τα δοχεία που χρησιμοποιούνταν για το ποτό: φιάλες, σκύφοι, κύλικες, κάνθαροι και τέλος τα ρυτά. Το ρυτό ήταν ένα κέρατο πελεκημένο και γλυμμένο στη μυτερή του άκρη, που είχε μορφή κεφαλής ζώου, συνήθως κριαριού. Εδώ, στο κεφάλι, υπήρχε μια τρύπα για να χύνεται το υγρό, που έκλεινε με ένα μικρό καπάκι.

Τα δοχεία του φαγητού των ελλήνων μάς είναι λιγότερο γνωστά. Ανάμεσα σ' αυτά ήταν η χύτρα, ένα δοχείο με πόδια ή χωρίς πόδια, αλλά με κυκλικό πυθμένα, για να μπορεί να κάθεται σε τρίποδα. Στη χύτρα έβραζαν κρέας και λαχανικά. Για τα ψάρια υπήρχαν κάτι μεγάλα δοχεία. Το ψωμί και τις πίτες τις φύλαγαν σε πλεχτά κάνιστρα. Μια σκάρα, μαχαίρια και πιρούνια συμπλήρωναν τα εξαρτήματα του μαγειρείου.

Όλα τα δοχεία των αρχαίων αθηναίων ήταν φτιαγμένα από πηλό κόκκινο ή κιτρινωπό, που τον προμηθεύονταν από τα κεραμουργεία των προαστίων της πόλης. Στο κόκκινο βάθος του αγγείου ζωγράφιζαν ωραία μελανά σχέδια. Τα γυάλινα δοχεία αναφέρονται για πρώτη φορά στον Αριστοφάνη. Προηγουμένως από γυαλί κατασκεύαζαν μόνο κοσμήματα: χάντρες, σκουλαρίκια, περιδέραια, βραχιόλια. Ο χρόνος μετριόταν με το ρολόι: το γνώμονα, ένα ηλιακό ρολόι, εγκατεστημένο στον κήπο του σπιτιού, και την κλεψύδρα, ένα ρολόι με νερό, με το οποίο μετριόταν ο χρόνος ανάλογα με την ποσότητα του νερού που έτρεχε ομοιόμορφα σ' ένα δοχείο. Ορισμένα σχέδια σε αρχαία ελληνικά αγγεία παριστάνουν σκηνές από τη ζωή και τις ασχολίες των γυναικών. Τα σχέδια αυτά μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες σύμφωνα με το θέμα τους: οικιακές ασχολίες, καλλωπισμός των γυναικών και διασκεδάσεις τους στην αποτραβηγμένη ζωή του γυναικωνίτη.

Ενδυμασία

Η γυναικεία ενδυμασία εκείνης της εποχής δεν έθετε ζητήματα κοπτικής αλλά απαιτούσε μεγάλη ευχέρεια στην τέχνη του στολισμού. Τα γυναικεία ενδύματα, όπως και τα αντρικά, χωρίζονταν σε δυο μεγάλες κατηγορίες: στην ελαφρή εσωτερική ενδυμασία και σ' ένα φόρεμα πιο χοντρό, τον πέπλο, που φοριόταν από πάνω. Ο χιτώνας των γυναικών ήταν συνήθως πιο μακρύς από τον αντρικό, ήταν απλό, μακρύ πουκάμισο, που έπεφτε ελεύθερα κατά μήκος του σώματος και πιανόταν μόνο με ένα κορδόνι. Οι παντρεμένες γυναίκες έδεναν το κορδόνι κόμπο, κάτω από το στήθος τους, ενώ τα νεαρά κορίτσια στο θώρακα ή στους γοφούς. Κάποτε ο χιτώνας είχε σχιστά μανίκια. Οι άκρες του πιάνονταν με μια πόρπη από το δεξιό ώμο ή τις έδεναν φιόγκο πάνω στο στήθος. Στις παρυφές ο χιτώνας ήταν στολισμένος με μια ταινία άλλου χρώματος, συνήθως χρώματος κρόκου.

Στο σπίτι οι γυναίκες φορούσαν μόνο χιτώνα αλλά όταν έβγαιναν στο δρόμο φορούσαν από πάνω έναν πέπλο, δηλαδή ένα κομμάτι ύφασμα πλατύ περίπου 1,5 μέτρο και μακρύ 3-4 μέτρα, με το οποίο οι ελληνίδες καλύπτονταν επιδέξια, αφήνοντάς το να πέφτει σε πτυχές. Κάποτε, όταν δεν φορούσαν βέλο, άφηναν ελεύθερη μιαν άκρη του πέπλου και κάλυπταν μ' αυτήν το κεφάλι.

Την ενδυμασία των γυναικών την έφτιαχναν από μάλλινο ύφασμα, πανί και λινάρι και ένα ύφασμα από άγνωστο υλικό, πολύ λεπτό και διάφανο, όπως η μουσελίνα. Τα χρώματα που προτιμούσαν ήταν: κίτρινο, κόκκινο, ερυθρό, πράσινο ανοιχτό, πράσινο λαδί, γκριζογάλανο, καφετί ανοιχτό και λευκό. Τους άρεσαν υφάσματα με σχέδια, ταινίες με ζωηρά χρώματα και κεντήματα. Μπορούμε να σχηματίσουμε μια ιδέα για τα κεντητά πέπλα αν κοιτάξουμε τα σχέδια των αγγείων ή αν διαβάσουμε στον Αισχύλο την περιγραφή της ενδυμασίας του Ορέστη.

Στο δρόμο οι γυναίκες σπάνια φορούσαν στο κεφάλι τους καλύμματα, αλλά όταν έβγαιναν έξω από την πόλη κάλυπταν το κεφάλι τους με κάτι στρογγυλά καλύμματα με μυτερή κορυφή. Στα πόδια φορούσαν σανδάλια, υποδήματα λευκά ή κίτρινα και ένα είδος ψηλά άρβυλα. Όταν έβγαιναν στο δρόμο έπαιρναν μια ομπρέλα και ένα ριπίδι από φτερά παγονιού ή ένα πιο ελαφρύ από ξύλο, με μορφή λωτού. Η ενδυμασία συμπληρωνόταν με κοσμήματα: χρυσά σπειροειδή ή μακριά σκουλαρίκια, χρυσά περιδέραια, διαδήματα, βραχιόλια (αυτά τα φορούσαν στο πάνω μέρος του βραχίονα), δαχτυλίδια και κάτι μικρούς χρυσούς δακτύλιους στην κλείδωση του χεριού.

Ο καθρέφτης ήταν ένα αντικείμενο που δεν έλειπε από τη ζωή της γυναίκας. Οι καθρέφτες γίνονταν από καλοδουλεμένο μέταλλο κι είχαν ένα χερούλι λιγότερο ή περισσότερο στολισμένο. Όταν οι εταίρες γίνονταν γριές χάριζαν τους καθρέφτες τους στην Αφροδίτη για την προστασία και τη μέριμνα που τους είχε η θεά.

Καλλωπισμός

Οι ελληνίδες είχαν μακριά και πυκνά μαλλιά. Τα έπλεκαν και τα έκαναν βοστρύχους και πλεξούδες, τα έπιαναν με ταινίες και καρφίδες (τσιμπιδάκια) και τους έκαναν διάφορα χτενίσματα. Στις ελεύθερες γυναίκες το κοντό μαλλί ήταν σημάδι πένθους ή αναγνώριση γηρατειών. Οι δούλες είχαν πάντοτε τα μαλλιά τους κομμένα κοντά. Οι ελληνίδες χρησιμοποιούσαν κρέμα για να ασπρίζουν τα μάγουλα, ψιμύθια, βαφές για τα φρύδια και τις βλεφαρίδες. Πολλές γυναίκες είχαν ολόκληρο εργαστήρι με καθρέφτες, τσιμπιδάκια, καρφίτσες, μπουκαλάκια με αρώματα και αρωματικές ουσίες, δοχεία με κρέμες. Για το βάψιμο του προσώπου και των χειλιών χρησιμοποιούσαν μολύβια ή ρίζα του φυτού αλκέα (είδος μολόχας). Τα φρύδια τα μαύριζαν με καπνιά ή με ψιλοτριμμένο αντιμόνιο. Τα βλέφαρα τα σκίαζαν ελαφρά με κάρβουνο. Τις βλεφαρίδες τις έβαφαν πρώτα μαύρες, έπειτα με ένα μείγμα από ασπράδι αυγού, αμμωνία και ρετσίνι. Οι γυναίκες έβαζαν πολλά μυρωδικά, όπως άλλωστε και οι άντρες, πράγμα που φαίνεται από τις πικρές μομφές του Σωκράτη.

Διασκεδάσεις

Η μουσική κατείχε σημαντική θέση στη ζωή της γυναίκας. Οι θωπευτικοί τόνοι της λύρας και τα βαριά τρέμουλα του δίαυλου αντηχούσαν συχνά στα διαμερίσματα του γυναικωνίτη. Γενικά οι .έλληνες ήταν μεγάλοι φίλοι της μουσικής και απέδιδαν ιδιαίτερη σημασία στην ηθική της επίδραση.

Οι έλληνες προτιμούσαν τις χαμηλές συγχορδίες. Για τις διάφορες κλίμακες υπήρχαν ειδικές ονομασίες. Οι νότες της φωνητικής μουσικής και της ενόργανης μουσικής ήταν επίσης διαφορετικές. Η αρμονία ήταν ξένη προς την ελληνική μουσική. Παρ' όλο που οι έλληνες γνώριζαν τις συγχορδίες, χρησιμοποιούσαν μονάχα την κλίμακα που την ονόμαζαν αντιφώνηση. Συνήθως τραγουδούσαν σε μια φωνή. Μια άλλη διασκέδαση των γυναικών ήταν τα οικιακά ζώα και τα πουλερικά. Είχαν σκυλιά και γάτες παιχνιδιάρικες, που τους άρεσε να παίζουν με τις κλωστές από ένα ατέλειωτο κέντημα, κοκόρια και κότες, χήνες, κάργες αυθάδικες, που ήξεραν να σκαλώνουν σε κάτι μικρές βαθμίδες και να κρατούν μια μικροσκοπική ασπίδα, γερανούς, πέρδικες και άλλα εξημερωμένα πουλιά, που τις εικόνες τους μπορεί να τις δει κανείς στα σχέδια των αγγείων.

Μια εποχή έγιναν της μόδας οι πίθηκοι της Αιγύπτου, αλλά πιθήκους μπορούσε να δει κανείς πιο σπάνια και δεν ήταν εύκολο να τους προμηθευτεί.

Μα θα ήταν μεγάλο λάθος να πιστέψει κανείς ότι όλες οι αθηναίες περνούσαν τον καιρό τους μπροστά στον καθρέφτη ή χαϊδεύοντας τις χορδές της λύρας. Η τέχνη του 5ου-4ου αιώνα παρουσίασε ιδιαίτερα τη ζωή της εύπορης γυναίκας. Υπήρχε όμως και μια άλλη ζωή γυναίκας, που συνήθως οι καλλιτέχνες αγνοούσαν. Η σκληρή, η πολύμοχθη ζωή πολυάριθμων άπορων οικογενειών δεν αποτελούσε πηγή έμπνευσης για τους ζωγράφους και τους ποιητές του ισχυρού ναυτικού κράτους. Η αθηναϊκή τέχνη εμπνέεται από τις πτυχώσεις των κομψών ενδυμάτων κι όχι από τους χοντροκομμένους και μπαλωμένους χιτώνες που αποτελούσαν την αμοιβή του καθημερινού μόχθου. Η ζήτηση γεννάει την προσφορά. Εκείνοι που πλήρωναν τα αγάλματα και τα αγγεία δεν θα έδιναν χρήματα για τόσο αποκρουστικές εικόνες, ενώ οι λίγοι οβολοί των φτωχών δεν προορίζονταν για την αγορά αντικειμένων πολυτελείας. Συχνά δεν έφταναν ούτε για το καθημερινό ψωμί.

Οι φτωχές

Παρ' όλα αυτά στις εμπνευσμένες ομιλίες των θεών και των ηρώων αντηχούσε και η γεμάτη φροντίδες ζωή του αθηναϊκού δήμου. Η γυναίκα του λαού, η γυναίκα του μόχθου, η κουρασμένη, η πρόωρα μαραμένη, διακόπτει τους χορούς των τραγουδιών, ενώ στις κωμωδίες του Αριστοφάνη κλαιει μπροστά σ' όλους τη μαύρη της τύχη. Στις φτωχές οικογένειες η γυναίκα δουλεύει δίπλα στον άντρα. Σε μια επιγραφή γίνεται λόγος για τη γυναίκα ενός χρυσοχόου που Βοηθάει τον άντρα της να φτιάχνει περικεφαλαίες για Τις παρελάσεις και να Τις επιχρυσώσει. Η ανάγκη υποχρεώνει την Αθηναία να κάνει ακόμα και δουλειές δούλας, να εργαστεί σαν τροφός.

Με τον τελευταίο οβολό η φτωχή γυναίκα αγοράζει λίγο αλεύρι ή δανείζεται από το γείτονα για να 'χει με τι να κάνει χυλό σε μια πήλινη γαβάθα, να ψήσει κουλούρια και να τα πάει στην αγορά να τα πουλήσει. Τα μέλη της οικογένειάς της τα τρέφει με "ξηρά φύλλα ραδικιού", με "ρίζες ραδικιού" και άλλα φαγώσιμα φυτά. Από τότε που θα φέξει η μέρα κι ως τη δύση του ήλιου θα την δεις να γυρνάει εδώ και 'κει σαν τη σαΐτα στον αργαλειό.

Δεν έχει καιρό να τεμπελιάζει στο γυναικωνίτη, άλλωστε για ποιο γυναικωνίτη μπορεί να γίνεται λόγος στο άθλιο καλύβι της, το κολλημένο στο Βράχο ή το σκαμμένο σ' αυτόν σαν φωλιά θηρίου. Δεν έχει δούλες για να κάνουν όλες Τις δουλειές του νοικοκυριού. Κι αν ακόμα έχει (01 δούλοι είναι τόσο φτηνοί!), αυτοί πεινούν μαζί μ' ολόκληρη την οικογένεια ή Βγάζουν το ψωμί τους όπως μπορούν. Τα παιδιά της δεν πηγαίνουν περίπατο με τα μάτια χαμηλωμένα σεμνά στη γη, συνοδευόμενα από έναν παιδαγωγό. Παίζουν κι ανακατεύουν τη σκόνη των δρομίσκων της Αθήνας. Μόλις μάθουν να διαβάζουν, πιάνουν δουλειά.

Αν είναι χωριάτισσα κουράζεται ακόμα πιο πολύ. Πολύ πριν ξημερώσει ετοιμάζει φαγητό για τον άντρα και τα παιδιά, έπειτα Βγάζει τα Βόδια από το στάβλο και τα ποτίζει. Μαζεύει χόρτο για τα πρόβατα, τα κουρεύει, γνέθει και υφαίνει, ράβει τα ρούχα όλης της οικογένειας, περιποιείται το λαχανόκηπο, φέρνει νερό, αρμέγει τις γίδες, πλένει τα ρούχα στο ρέμα, φορτώνεται συχνά και κουβαλάει μακριά τα Βαριά δέματα με τα άπλυτα ρούχα.

Κάθε χρόνο Βοηθάει τον άντρα να πετάει Τις πέτρες από το μικρό της κλήρο. Και κάθε χρόνο, όταν λιώνουν τα χιόνια, οι χείμαρροι κατεβάζουν απ' τα Βουνά άλλες πέτρες. Αυτών των γυναικών, είτε ζουν στην πόλη είτε στο χωριό, η μέρα δεν τους φαίνεται ποτέ μεγάλη. Αντίθετα, δεν τα καταφέρνουν να τελειώσουν, πριν νυχτώσει, όλες τις δουλειές τους.

Μονότονα κυλούσε η ζωή μονάχα της εύπορης γυναίκας. Η υποδεέστερη όμως θέση της και η υπακοή που όφειλε στο σύζυγο δεν την εμπόδιζαν να του Βάζει συχνά τα δυο πόδια σ' ένα παπούτσι. Είναι γνωστή η διαβεβαίωση του Θεμιστοκλή ότι ο μικρότερος γιος του είχε τη μεγαλύτερη εξουσία πάνω στους Έλληνες, γιατί "επικεφαλής των Ελλήνων Βρίσκονται οι Αθηναίοι, επικεφαλής των Αθηναίων είναι αυτός, αυτόν τον διευθύνει η γυναίκα του και τη γυναίκα του ο γιος του!".

Διαζύγια

Το διαζύγιο, το σχεδόν άγνωστο στην ομηρική εποχή, έγινε την κλασική εποχή τόσο συχνό, που οι έλληνες ρήτορες θεωρούσαν την προίκα σαν απόλυτα αναγκαίο μέτρο για τη σταθερότητα της συζυγικής ζωής. Κι αυτό γιατί σε περίπτωση διάλυσης του γάμου ο σύζυγος ήταν υποχρεωμένος όχι μονάχα να επιστρέψει στον πατέρα ή τον κηδεμόνα της γυναίκας του την προίκα που είχε πάρει, αλλά να προσθέσει κι ένα συμπλήρωμα 18%, πράγμα που δεν ήταν εύκολο στον καθένα. Εκτός όμως απ' αυτή την υλική ζημιά, η ελληνική νομοθεσία δεν έβαζε κανενός άλλου είδους εμπόδια για το διαζύγιο.

Υπήρχαν δύο ειδών διαζύγια, η αποπομπή, δηλ. διαζύγιο ύστερα από αίτηση του συζύγου, και η απόλειψις, δηλ. διαζύγιο ύστερα από αίτηση της συζύγου.

Η πρώτη περίπτωση δεν παρουσίαζε καμιά απολύτως δυσκολία! Αν ο σύζυγος ήθελε να χωρίσει τη σύζυγο, την έστελνε στους συγγενείς της, αφού κρατούσε τα παιδιά. Κανένας δεν ρωτούσε γιατί το έκανε! Οι αιτίες μπορεί να ήταν οι πιο διαφορετικές. Αλλά υπήρχε μια αιτία, η οποία οδηγούσε αναπόφευκτα στο διαζύγιο: αν δεν είχε παιδιά, ο σύζυγος ήταν υποχρεωμένος να χωρίσει τη γυναίκα. Στους έλληνες ο γάμος θεωρούνταν ιερός θεσμός, καθιερωμένος από τους προγόνους. Τα παιδιά ήταν οι συνεχιστές των παραδόσεων του γένους και της οικογένειας.

Όταν πέθαινε ο πατέρας, τα παιδιά έπρεπε να συνεχίσουν τη λατρεία των προγόνων και να τιμούν τον τάφο του πατέρα τους. Οι έλληνες θεωρούσαν τη συζυγική ζωή σαν μια ανάγκη, στην οποία οι αμοιβαίες προτιμήσεις των νέων δεν είχαν καμιά σημασία, πολύ περισσότερο που βλέπονταν, συνήθως, για πρώτη φορά την ώρα του γάμου. Γάμος σήμαινε θεμελίωση οικογένειας και γέννηση παιδιών, για να μπορεί ο πατέρας να τα παρουσιάσει στη φατρία και στο δήμο του. Παιδιά πολλά και ωραία, να το ιδανικό της οικογενειακής ευτυχίας. Την τελευταία ημέρα των θεσμοφορίων γίνονταν διαγωνισμοί για την εκλογή των ωραιότερων παιδιών. Και οι μάνες των βλασταριών που αναγνωρίζονταν σαν τα πιο ωραία, γύριζαν τη μέρα αυτή στο σπίτι περήφανες κι ευτυχισμένες. Ένας άντρας άκληρος, συνεπώς ένας άντρας που είχε τη δυσμένεια των θεών, θεωρούνταν μισός πολίτης και πολυάριθμα αξιώματα, όπως π.χ. του άρχοντα και του στρατηγού, του ήταν απρόσιτα. Τις περισσότερες φορές οι άκληρες οικογένειες υιοθετούσαν τα παιδιά άλλων. Το υιοθετημένο παιδί δεχόταν τη λατρεία των προγόνων των καινούργιων του γονιών και ξέκοβε ολοκληρωτικά από την πραγματική του οικογένεια. Επίσης, υπήρχε η συνήθεια της αγοράς παιδιών.

Το διαζύγιο με αίτηση της γυναίκας ήταν δύσκολο. Η γυναίκα έπρεπε να παρουσιαστεί προσωπικά στον άρχοντα και να του παρουσιάσει γραπτές αποδείξεις από τις οποίες να προκύπτει το δίκαιο του αιτήματος της. Επειδή η αθηναία θεωρούνταν υποδεέστερη και ήταν εξαρτημένη, κι αυτή η απλή τυπική πράξη συναντούσε μεγάλες δυσκολίες.

Η κατάσταση αυτή φαίνεται θαυμάσια από την περιγραφή της απόπειρας διαζυγίου της γυναίκας του Αλκιβιάδη, που μας άφησε ο Πλούταρχος.


Ο Πλούταρχος θεωρεί εξαντλημένο το πρόβλημα και ασχολείται με τα σκυλιά του Αλκιβιάδη. Αν πάρουμε υπόψη μας ότι η Ιππαρέτη έδωσε στον Αλκιβιάδη δέκα τάλαντα προίκα και ότι ο Αλκιβιάδης περίμενε άλλη τόση κληρονομιά μετά το θάνατο του πεθερού του, του Ιππόνικου, η ασυνήθιστη προσήλωσή του στους συζυγικούς δεσμούς γίνεται ευκολονόητη.

Ο άντρας όμως δεν ήταν δεμένος με τίποτα εκτός από την προίκα. Μπορούσε μάλιστα να παντρέψει τη γυναίκα του με άλλον, χωρίς καν να ζητήσει τη συμφωνία της, όπως έκανε κι ένας πολίτης τόσο ενάρετος όπως ο Περικλής, πράγμα που δεν έβλαψε στο ελάχιστο τη φήμη του.

Εταίρες

Εντελώς διαφορετικά ζούσαν οι εταίρες. Σε διάκριση από τις άλλες γυναίκες, αυτές είχαν γνώσεις της λογοτεχνίας και δεν τους ήταν ξένη η τέχνη. Όχι, βέβαια, όλες. Οι εταίρες που δεν ήξεραν να παίζουν μουσικά όργανα ή τουλάχιστον να τραγουδούν και δεν μπορούσαν να κρατήσουν τους καλεσμένους με τις γνώσεις τους και με το λεπτό τους πνεύμα, είχαν ένα εύγλωττο παρατσούκλι: τις έλεγαν "πεζές δαμάλες", όπως λέγαν τους οπλίτες πεζούς, γιατί βάδιζαν βήμα χωρίς μουσική, και σε διάκριση από το ιππικό, που συνοδευόταν πάντα από μουσικούς. Αυτή η κατηγορία των εταίρων ήταν πολυάριθμη, μα η ανάμνηση τους δεν κράτησε πολύ καιρό.

Η θέση των καλλιεργημένων και μορφωμένων εταίρων ήταν τελείως διαφορετική. Στα σπίτια τους μαζεύονταν πλήθος οι νέοι. Τις θαύμαζαν, έστηναν γι' αυτές χρυσά αγάλματα, οι ποιητές τις εγκωμίαζαν στα έργα τους. Πολλές έγιναν διάσημες για την εξυπνάδα και το πνεύμα τους, ενώ η αθηναϊκή λογοτεχνία γνωρίζει συλλογές επιγραμμάτων που γράφτηκαν από εταίρες. Σύζυγος, εταίρα ή δούλη, να οι τρεις δρόμοι που επεφύλασσε η τύχη σε μια γυναίκα στην Αθήνα.

Γηρατειά

Και σε όποιον απ' αυτούς την οδηγούσε η μοίρα, γρηγορότερα ή αργότερα την έβρισκε η αρρώστια ή τα γηρατειά. Στη θύρα του σπιτιού συγγενείς ή φίλοι θα σκαλώσουν δυο κλάδους: έναν ελιάς για να φυλάει την άρρωστη απ' τα κακά πνεύματα και έναν δάφνης για να της εξασφαλίζει την ευμένεια του Απόλλωνα.

Θα κληθεί κι ο γιατρός, αλλά όχι αμέσως. Πρώτα θα ζητηθεί η βοήθεια ενός από τους πολυάριθμους ονειροεξηγητές και θα του διηγηθούν ως την τελευταία λεπτομέρεια τα όνειρα της άρρωστης. Αν ονειρεύτηκε πως τελείωσε την ύφανση ενός ιματίου για τον άντρα της κι όταν σηκώθηκε από τον αργαλειό τον έσπρωξε προς τον τοίχο, τα προμηνύματα είναι άσχημα. Μπορεί η αρρώστια να 'χει μοιραίο τέλος, γιατί η ζωή της γυναίκας είναι αδιανόητη χωρίς αργαλειό" ακόμα και στον τάφο της βάζουν ένα αδράχτι.

Με την επίδραση μεγάλης αμοιβής ο ερμηνευτής θα γλυκάνει ίσως την προφητεία, προλέγοντας μονάχα βαριά αρρώστια. Αν όμως η αμοιβή τού φανεί ανεπαρκής, θα δηλώσει ανοιχτά ότι το όνειρο αυτό σημαίνει θάνατο και ότι οι συγγενείς δεν πρέπει να λυπηθούν, γιατί την ίδια τύχη είχαν κι η Ανδρομάχη κι η Αντιγόνη και η Ηλέκτρα, αν και ήταν πιο ωραίες και πιο νέες από την άρρωστη.

Μπορεί να δοκιμάσει να εξουδετερώσει τις ολέθριες συνέπειες του ονείρου, διηγώντας το όταν φανούν οι πρώτες ακτίνες του ήλιου. Τότε, όπως ισχυρίζονταν οι γέροι, και το πιο κακό όνειρο χάνει τη δύναμή του. Αλλά το καλύτερο απ' όλα είναι να απευθυνθεί κανείς κατευθείαν στο θεό θεραπευτή, στον Ασκληπιό, και στις δυο θυγατέρες του, την υγεία και την πανάκεια, οι οποίες, αν θέλουν, μπορούν να γιατρέψουν κάθε αρρώστια. Οι ιερείς του ναού του Ασκληπιού της Επιδαύρου (πόλης της Πελοποννήσου) είχαν τοποθετήσει μπροστά στο ιερό μια μεγάλη επιγραφή, όπου απαριθμούνταν όλα τα θαύματα που είχε κάνει ο θεραπευτής θεός, για να τα γνωρίσουν όλοι οι έλληνες. Σύμφωνα με τη γνώμη των ιερέων, ακόμα και οι πιο φανατισμένοι σκεπτικιστές έπρεπε να πειστούν για τη θαυματουργή δύναμη του Ασκληπιού. Για παράδειγμα, μια αθηναία που την έλεγαν αμβροσία, τυφλώθηκε απ' το ένα μάτι κι ήρθε στο ναό, ζητώντας θεραπεία, αλλά δεν έδειξε στο ιερό τον πρεπούμενο σεβασμό.

Οι άρρωστοι ξαπλώνονταν σ' ένα ειδικό διαμέρισμα του ναού και η θεραπεία γινόταν πάντα στη διάρκεια του "ιερού ύπνου". Μα επειδή ύστερα από κάθε θαύμα έπρεπε να φέρουν στο θεό ένα μεγάλο ανάθημα, μόνο οι πλούσιοι μπορούσαν να θεραπευθούν στο ναό του Ασκληπιού. Κι αν ακόμα οι ιερείς έκαναν ορισμένα "θαύματα" για να προσελκύσουν τους πιστούς, στις περισσότερες περιπτώσεις, πριν ξαπλωθούν οι άρρωστοι στο ναό, τους περιποιούνταν σύμφωνα μ' όλους τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης, που την κατείχαν πολύ καλά. Χρησιμοποιούσαν τη δίαιτα κι ένα αυστηρό σύστημα ύπνου, περιπάτους και εντριβές, για να θεραπεύουν τα πρηξίματα, τα έλκη και τις ασθένειες του στομαχιού. Τα "θαύματα" χρησιμοποιούνταν λοιπόν σαν δολώματα, γιατί κάθε θεραπεία έπρεπε να πληρωθεί και αν κάποιος προσπαθούσε να γελάσει το θεό στο πρόσωπο του εκπροσώπου του, τιμωριόταν χωρίς αργοπορία. Οι ιερείς φρόντιζαν αυτό να το ξέρει όλος ο κόσμος.

Αν τα οικονομικά δεν επέτρεπαν στην άρρωστη να θεραπευθεί από τον Ασκληπιό, την πήγαιναν να τη δουν οι γιατροί. Στην Ελλάδα υπήρχαν κάμποσες ιατρικές σχολές, απ' τις οποίες η πιο γνωστή ήταν αυτή που άνοιξε στη νήσο Κω "ο πατέρας της ιατρικής", ο Ιπποκράτης. Αν οι μαθητές του επιθυμούσαν να αφιερώσουν τη ζωή τους στη θεραπεία των ασθενών, έπρεπε να δώσουν έναν ειδικό όρκο, που τον είχε συντάξει προσωπικά ο Ιπποκράτης.

Παρ' όλα αυτά, κάθε άλλο παρά όλοι οι ιδιώτες γιατροί, που ήταν πολυάριθμοι στην Αθήνα, ακολουθούσαν τη συμβουλή του Ιπποκράτη, να θεραπεύουν τους ασθενείς χωρίς να απαιτούν μεγάλη αμοιβή. Η πλειοψηφία προτιμούσε να μετατρέψει την τέχνη σ' ένα προσοδοφόρο επάγγελμα.

Υπήρχαν και πολλοί τσαρλατάνοι που παρίσταναν το γιατρό. Εναντίον τους πάλεψε επίμονα, αλλά σχεδόν μάταια, ο μεγάλος Ιπποκράτης, ο οποίος διακήρυττε ότι ο γιατρός πρέπει να απασχολείται με την υγεία του αρρώστου κι όχι με τα χρήματα. Οι τσαρλατάνοι αυτοί προσπαθούσαν να εντυπωσιάσουν τους ασθενείς φτιάχνοντας στις κατοικίες τους ειδικά "ιατρεία", προικισμένα με λουτήρες, με ασημένια εργαλεία, βεντούζες για να παίρνουν αίμα καθώς και διάφορες θεραπευτικές αλοιφές. Τα φάρμακα τα παρασκεύαζαν τότε οι ίδιοι οι γιατροί. Μερικοί απ' αυτούς πουλούσαν στην αγορά φάρμακα για όλες τις αρρώστιες. Δεν υπήρχε κανένας υγειονομικός έλεγχος για να παρακολουθεί την εργασία των γιατρών.

Υπήρχαν και γιατροί του κράτους, που η δράση τους εγκωμιαζόταν κάποτε με ειδικές αποφάσεις της βουλής και της εκκλησίας του δήμου. Αυτοί είχαν ιατρεία που δέχονταν τους αρρώστους και τους βοηθούσαν υγειονομικά. Το βοηθητικό υγειονομικό προσωπικό αποτελούνταν εν μέρει από δούλους ειδικά εκπαιδευμένους. Κατά κανόνα οι βοηθοί αυτοί περιποιούνταν αποκλειστικά τους δούλους.

Ο γιατρός που κατάγεται από ελεύθερους ανθρώπους επισκέπτεται τους αρρώστους το πρωί και το βράδυ. Ο γιατρός αυτός παίρνει υπόψη του "τη γενική κατάσταση της ατμόσφαιρας και το ξεχωριστό κλίμα κάθε περιοχής, τις συνήθειες και τον τρόπο της ζωής της άρρωστης, το είδος των συνηθισμένων ασχολιών της, την ηλικία, την ομιλία, τις δεξιότητες, τις σκέψεις, τα όνειρα, την αϋπνία, το περιεχόμενο και το χρόνο που βλέπει τα όνειρα, τον τρόπο των χειρονομιών, τα δάκρυα, το τρεμούλιασμα", κι άλλα συμπτώματα της αρρώστιας. Αφού συγκεντρώσει όλα τα αναγκαία στοιχεία, ο γιατρός της παραγγέλνει τι φάρμακο πρέπει να πάρει, το παρασκευάζει με το χέρι του και της το δίνει να το πιει.

Αν η άρρωστη γίνει καλά, τότε προσφέρει στο θεό γύψινο ομοίωμα των οργάνων, ή του μέλους του σώματος που είχε αρρωστήσει: ένα πόδι, ένα χέρι, ένα μάτι, ένα αυτί, μια μύτη κ.λπ.

Θάνατος

Αν η θεραπεία δεν βοήθησε και το μοιραίο τέλος έγινε αναπόφευκτο, τότε η μελλοθάνατη κόβει μερικούς βοστρύχους για να τους προσφέρει δώρο στον Απόλλωνα και την αδελφή του την Άρτεμη. Οι συγγενείς και φίλοι μαζεύονται λυπημένοι γύρω από το κρεβάτι για να ακούσουν και να φυλάξουν με φροντίδα τα τελευταία λόγια της. Την υποχρέωση αυτή αναλαμβάνει ο πιο στενός από αίμα συγγενής. Οι άλλοι θα χτυπήσουν δυνατά τα ορειχάλκινα αγγεία, που τα μετέτρεψαν για την ευκαιρία σε σήμαντρα, για να διώξουν τα κακά πνεύματα, που, όπως είναι γνωστό, δεν μπορούν να υποφέρουν τόσο βίαιους θορύβους.

Πίστευαν πως χάρη στη φοβερή φασαρία η ψυχή θα καταφέρει να ξεφύγει από την ακούραστη επαγρύπνηση των ερινυών και να φτάσει ανεμπόδιστη στα Ηλύσια πεδία, όπου θα αναπαυτεί ήσυχα. Οι έλληνες πίστευαν ότι ο κόσμος των νεκρών, ο Άδης, χωρίζεται σε δύο μέρη εντελώς διαφορετικά: το δεξιό μέρος, που προορίζεται για τους αγαθούς ανθρώπους, που οι ψυχές τους ζούσαν εδώ ήσυχα κι ευτυχισμένα, και το αριστερό μέρος, τον τρομερό Τάρταρο, όπου βασανίζονταν οι ψυχές των άτιμων και εγκληματιών. Η κύρια αποστολή των ερινυών ήταν ακριβώς να πετάξουν τις ψυχές στον Τάρταρο.

Της νεκρής της κλείνανε τα μάτια και το στόμα για να 'χει όσο το δυνατό πιο κόσμια εμφάνιση και της κάλυπταν το πρόσωπο με ένα πανί. Αυτό το έκανε ο σύζυγος, ο αδελφός, η αδελφή ή ο γιος. Θλιβερή είναι η τύχη εκείνης που δεν έχει ένα φιλικό χέρι για να της προσφέρει την υπηρεσία αυτή.

Οι γυναίκες θα πλύνουν το πτώμα με ζεστό νερό, θα το αλείψουν με αρωματικά έλαια, θα το ντύσουν και θα το καλύψουν μ' ένα σεντόνι λευκό. Στο μέτωπο θα βάλουν ένα στεφάνι από χρυσό ή από κερί. Το κρεβάτι του πόνου της μακαρίτισσας θα στολιστεί με πράσινα κλαδιά και με στεφάνια λουλουδιών, έπειτα θα το τοποθετήσουν σε ένα δωμάτιο που να βλέπει στην αυλή, με τα πόδια προς τη θύρα, σημάδι πως δεν θα ξαναγυρίσει ποτέ πια. Εδώ η νεκρή θα μείνει ένα μερόνυχτο και θα τη φυλάνε οι στενοί συγγενείς και τα μέλη της οικογένειας. Οι φίλοι του σπιτιού θα 'ρθουν να δώσουν τον τελευταίο χαιρετισμό κι όταν φύγουν δεν θα ξεχάσουν να πλύνουν τα χέρια με τρεχούμενο νερό, γιατί μπαίνοντας σε ένα σπίτι που το επισκέφτηκε ο θάνατος έχουν μολυνθεί. Όλο τον καιρό που η νεκρή βρίσκεται ξαπλωμένη στο κρεβάτι, με τα πόδια προς τη θύρα, τα μαλλιά της θα είναι κρεμασμένα στην εξώθυρα σε ένδειξη πένθους.

Την άλλη μέρα πριν την ανατολή του ήλιου, που δεν πρέπει να δει αυτό το όχι καθαρό θέαμα, η νεκρική πομπή θα κατευθυνθεί προς το κοιμητήριο. Αν στο σπίτι επιτρεπόταν να μοιρολογήσεις και να κλάψεις, στο δρόμο, σύμφωνα με το νόμο που ψηφίστηκε τον καιρό του Σόλωνα, η τήρηση της ησυχίας ήταν υποχρεωτική. Πίσω από τη νεκρή, που είναι τοποθετημένη σε μια νεκροφόρα και σκεπασμένη με λευκά σεντόνια, βάδιζαν σιωπηλοί πρώτα οι άντρες, έπειτα οι γυναίκες, οι στενοί συγγενείς και τα μέλη της οικογένειας. Μπορούσαν να πάρουν μέρος και άλλες ηλικιωμένες γυναίκες το λιγότερο 60 χρόνων. Όλοι οι συγγενείς σε ένδειξη πένθους φορούν ενδύματα κλειστού χρώματος και έχουν κοντά κομμένα τα μαλλιά τους.

Το πήλινο φέρετρο θα κατεβεί στο ξηρό χώμα, το φρυγμένο απ' τον ήλιο της αττικής. Για να μην υποφέρει η νεκρή από δίψα, κοντά στο φέρετρο θα τοποθετήσουν έναν αμφορέα με νερό. Θα αφήσουν επίσης διάφορα αγγεία και στο στόμα της θα βάλουν έναν οβολό, για να πληρώσει τον χάροντα, το βαρκάρη που θα την περάσει από το ποτάμι της Στυγός στον κόσμο των νεκρών. Θα της δώσουν ίσως και μια πίτα με μέλι για να ημερέψει τον άγριο κέρβερο, το τρικέφαλο σκυλί που φυλάει την είσοδο του Άδη.

Το μνήμα σκεπάστηκε με χώμα και στο κεφάλι της νεκρής τοποθετήθηκε μια στήλη, στην οποία είναι γραμμένο το όνομα της νεκρής και μια μονάχα λέξη "χαίρε!". Προφέροντας για τελευταία φορά το "αναπαύου εν ειρήνη", αυτοί που πήραν μέρος στη νεκρική συνοδεία θα χαιρετίσουν τη μακαρίτισσα. Θα σπεύσουν έπειτα να εξαγνιστούν από το μίασμα, γιατί αλλιώς δεν μπορούν να 'ρθουν σε επαφή μ' άλλους ανθρώπους κι ούτε να πατήσουν σε ναό.

Η κατοικία της νεκρής θα πλυθεί επίσης με νερό και στην εστία θα ρίξουν κομματάκια θειάφι.

Οι μέρες του μήνα του πένθους περνούν γρήγορα.. Ύστερα από πολλούς αιώνες, οι αρχαιολόγοι, καθαρίζοντας προσεχτικά την ανώμαλη επιφάνεια, τη φαγωμένη απ τις βροχές και τους ανέμους, της επιτύμβιας στήλης, θα διαβάσουν το όνομα αυτής που βρήκε τελευταίο καταφύγιο στον τάφο αυτό. Θα βρουν εκεί τον αμφορέα και τα άλλα αγγεία, ορισμένα ίσως ανέπαφα, καθώς και τον οβολό που τον περιμένει μάταια ο Χάροντας.
Από το βιβλίο της Πανδώρας